Współpraca europejska
EBC jest jedną z instytucji Unii Europejskiej, przy czym z racji swojego niezależnego statusu i specyfiki wykonywanych zadań zajmuje w unijnych strukturach szczególną pozycję.
W Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wyraźnie wskazano główny cel EBC, jakim jest utrzymywanie stabilności cen, oraz określono jego pozostałe zadania. Żeby móc je wypełniać, EBC ma zagwarantowaną w Traktacie pełną niezależność od ingerencji politycznych.
Ta niezależność oraz przyznane EBC wyłączne kompetencje do formułowania i realizacji polityki pieniężnej sprawiają, że jego stosunki z innymi instytucjami mogą mieć charakter jedynie niewiążącego dialogu. Jednocześnie Traktat określa wymogi dotyczące rozliczalności demokratycznej: EBC ponosi pełną odpowiedzialność za swoje działania i rozlicza się z nich przed obywatelami UE i ich demokratycznymi przedstawicielami.
Stosunki z instytucjami europejskimi
Dialog z innymi instytucjami i partnerami społecznymi jest dla EBC okazją, żeby zbierać informacje i opinie oraz wyjaśniać swoje decyzje w sprawie polityki pieniężnej, zaś jego partnerom daje możliwość lepszego zrozumienia zarówno posunięć EBC, jak i wpływu ich własnych działań na proces kształtowania się cen w gospodarce. Ta wymiana umożliwia lepszy przepływ informacji między instytucjami, sprzyja wzajemnemu zrozumieniu i pozwala omawiać kwestie istotne dla wszystkich stron, przy pełnym poszanowaniu zakresu kompetencji poszczególnych instytucji.
Partnerami EBC są następujące instytucje europejskie.
Niezależność EBC jest obwarowana wymogami w zakresie rozliczalności i sprawozdawczości, które zapewniają demokratyczny nadzór nad działaniami prowadzonymi przez EBC w celu realizacji zadań wyznaczonych mu w Traktacie. EBC uzasadnia i wyjaśnia swoje decyzje obywatelom UE i ich demokratycznym przedstawicielom. Kluczową rolę w tym zakresie odgrywa Parlament Europejski, którego posłowie są wybierani bezpośrednio przez obywateli Europy. Szczegółowe informacje na ten temat znajdują się w części poświęconej rozliczalności. Jeśli chodzi o nadzór bankowy, przewodniczący Rady ds. Nadzoru uczestniczy w wysłuchaniach parlamentarnych na temat nadzoru, połączonych z wymianą poglądów. Ponadto Parlament bierze udział w procedurze mianowania członków Zarządu EBC oraz przewodniczącego i wiceprzewodniczącego Rady ds. Nadzoru, a mianowicie opiniuje kandydatury rekomendowane przez Radę UE.
Prezes EBC otrzymuje zaproszenie na posiedzenia Rady UE, gdy omawiane zagadnienia są związane z celami i zadaniami Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) określonymi w art. 284 Traktatu. Zwykle ma to miejsce podczas obrad Rady ECOFIN, skupiającej ministrów gospodarki i finansów wszystkich państw członkowskich UE. Ponadto prezes EBC regularnie bierze udział w comiesięcznych spotkaniach Eurogrupy, tj. nieformalnych zebraniach ministrów finansów ze strefy euro. W ramach rozliczania się EBC ze sprawowania nadzoru bankowego przewodniczący Rady ds. Nadzoru uczestniczy w wybranych spotkaniach Eurogrupy, na których omawia się kwestie związane z nadzorem.
EBC bierze także udział w spotkaniach organów, które przygotowują wymienione posiedzenia. Na zasadzie wzajemności przedstawiciele instytucji unijnych mogą zgodnie z Traktatem uczestniczyć – bez prawa głosu – w posiedzeniach Rady Prezesów EBC.
Kolejnym ważnym partnerem EBC jest Komisja Europejska, jako organ stojący na straży traktatów UE i inicjator unijnych aktów prawnych. Dialog między Komisją a EBC jest szczególnie istotny, ponieważ odgrywa ona ważną rolę w koordynacji polityki gospodarczej oraz wykonuje zadania związane z unią gospodarczą i walutową. W zakresie legislacji, szczególnie dotyczącej finansów, Komisja regularnie konsultuje z EBC projekty aktów prawnych i inne inicjatywy ustawodawcze. Przedstawiciel Komisji może uczestniczyć – bez prawa głosu – w posiedzeniach Rady Prezesów EBC. Okazją do kontaktów są też wyżej wymienione posiedzenia organów UE i strefy euro, w których biorą udział zarówno Komisja, jak i EBC.
EBC, tak jak wszystkie instytucje unijne, podlega orzecznictwu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
W statucie ESBC i EBC przewidziano ponadto dwie płaszczyzny kontroli zewnętrznej. Po pierwsze: niezależna firma audytorska bada roczne sprawozdania finansowe EBC. Po drugie: Europejski Trybunał Obrachunkowy ocenia skuteczność jego zarządzania. Dodatkowo EBC jest objęty unijnym programem przeciwdziałania nadużyciom finansowym.
EBC utrzymuje bliskie relacje z różnymi organami UE w dziedzinach należących do jego kompetencji. Przede wszystkim współpracuje z organami, które wchodzą w skład Europejskiego Systemu Nadzoru Finansowego (ESNS), czyli trzema europejskimi urzędami nadzoru mikroostrożnościowego oraz Europejską Radą ds. Ryzyka Systemowego (ERRS). EBC zapewnia obsługę Sekretariatu ERRS oraz wsparcie analityczne, administracyjne i logistyczne dla jej prac. W zakresie restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków EBC utrzymuje ścisłe kontakty robocze z Jednolitą Radą ds. Restrukturyzacji i Uporządkowanej Likwidacji (SRB). Natomiast w związku ze swoją rolą w monitorowaniu realizacji programów dostosowań makroekonomicznych w państwach członkowskich potrzebujących wsparcia finansowego współpracuje z europejskim mechanizmem stabilności (ESM).
Z unijnymi partnerami społecznymi EBC współpracuje w ramach dialogu makroekonomicznego – procesu zapoczątkowanego przez Radę Europejską w czerwcu 1999. Na tym forum może wyjaśniać obrany przez siebie kierunek polityki pieniężnej, przyczyniając się w ten sposób do zakotwiczenia oczekiwań inflacyjnych, oraz pozyskiwać bezpośrednio od swoich partnerów informacje na tematy leżące w obszarze wspólnego zainteresowania.
Ponadto Traktat zawiera wyraźny wymóg, żeby EBC współpracował z innymi instytucjami i organami UE przy wykonywaniu zadań należących do ich wspólnych kompetencji (np. w dziedzinie statystyki). EBC opiniuje także projekty przepisów unijnych i krajowych, które dotyczą ESBC (opinie EBC). Może też składać wnioski legislacyjne, a w określonych przypadkach – sam uchwalać unijne akty prawne.