Wanda (imię)

Wanda
Wymowa	[ˈvãnda]
Płeć	żeńskie
Imieniny	26 stycznia,; 23 czerwca
Języki	polski, czeski i in.
Pochodzenie	Wanda, córka Kraka
Region pochodzenia	Polska
	Alternatywne nazwy
Warianty obcojęzyczne	cz. Vanda, ros. Ванда
Formy pochodne	Wandzia
	Hasło w Wikisłowniku
	Cytaty w Wikicytatach

Wanda – imię żeńskie wymyślone najprawdopodobniej przez Wincentego Kadłubka^[1], wcześniej nieznane. Według Kadłubka było to imię legendarnej władczyni Krakowa, córki Kraka. Początkowo, w XII–XIV w. zapisywane także „Węda”. Stało się popularne w XIX wieku, w związku z romantyczną modą na średniowiecze.

Etymologia

Pochodzenie imienia Wanda nie zostało dotychczas jednoznacznie wyjaśnione.

Może ono pochodzić od starosłowiańskiego słowa węda (czyli „wędka”; wymawianego w dawnej polszczyźnie z a nosowym: wanda; wedle Kroniki wielkopolskiej „uroda Wandy łowiła rycerzy”), lit. vandenė („rusałka”) lub vanduo („woda, fala”).

Według innych hipotez imię Wandy, wspomnianej przez Wincentego Kadłubka, pochodzi od nazwy Wendów, czyli określenia Słowian w językach germańskich (niem. Wende, więc oznaczałoby Słowianka). Kadłubek wiąże imię księżniczki z ludem Wandalów, który w średniowieczu mylono z nazwą Wendów^[2].

Możliwe, że jest to skrót staroniemieckiego imienia, na przykład Wendelburga lub Wendelgarda.

Jeszcze inna hipoteza^{[według kogo?]} mówi, że imię to pochodzi od imienia wodza Chorwatów Awandzy wzmiankowanego przez X-wiecznego arabskiego kronikarza Al-Masudiego.

Historia

Obraz Piotrowskiego *Śmierć Wandy*.
Ilustracja z książki *Dzieje Polski* z 1909 r. zatytułowana:
*Wanda, córka Krakusa, rzuca się w nurty Wisły*.

Imię Wanda pojawiło się najpierw w średniowiecznej literaturze polskiej (los księżniczki Wandy oprócz Kadłubka i Kroniki wielkopolskiej opisywał także Długosz). W XVII wieku trafiło wraz z legendą o Wandzie do literatury francuskiej i niemieckiej. Występowało w operach Kurpińskiego (Zamek na Czorsztynie, czyli Bojomir i Wanda, 1819) i Dvořáka (Vanda, 1875) oraz w misterium Wanda Norwida (1851). Mityczna Wanda była uwieczniana przez malarzy, np. Piotrowskiego i Lessera. Imię to pojawiło się też w lietaturze: Zawiszy Czarnym Słowackiego (1844–1845), Legendzie Wyspiańskiego (1897), Oziminie Berenta (1911), Przedwiośniu Żeromskiego (1925), we W dniu urodzin Wandy June Vonneguta (1970), w Szatanie z VII klasy Kornela Makuszyńskiego. Tytuł Wanda nosiło pierwsze polskie czasopismo kobiece (założone w 1818 r.). Imię to pojawiało się też w filmach, np. w Rybce zwanej Wandą, amerykańskiej komedii filmowej z 1988. Wanda Kraków (piłka siatkowa) to nazwa klubu sportowego założonego w tym mieście w 1949.

Jako imię chrzestne do przełomu XVIII/XIX stulecia na obszarze Polski i Niemiec było praktycznie niespotykane^[3]; zaczęto je częściej nadawać w XIX wieku. W drugiej połowie XIX i w pierwszej XX wieku należało do imion popularnych w Polsce. Nadawane było i jest też w innych krajach, np. w Stanach Zjednoczonych cieszyło się popularnością w latach 1930–1959 (należy do 60 imion kobiecych najczęściej nadawanych w tym czasie). W 2004 imię Wanda nosiło 154 998 kobiet w Polsce (39. miejsce wśród imion kobiecych pod względem popularności).

Wanda imieniny obchodzi 26 stycznia^[4]^[5], 23 czerwca^[5]^[4].

Odpowiedniki w innych językach

ang. – Wanda
czeski – Vanda
franc. – Wanda, Vanda
hiszp. – Vanda
łac. – Wanda, Vanda
niem. – Wanda
ros. – Ванда (Wanda)
węg. – Vanda
wł. – Vanda

Znane osoby o tym imieniu

Wanda Błeńska (1911-2014), lekarka, misjonarka.
Wanda Bacewicz (1914-2011), poetka, dziennikarka.
Wanda Chodkowska (1905–1944), zakonnica, żołnierz Armii Krajowej.
Wanda Chotomska (1929-2017), poetka, pisarka.
Wanda Dąbrowska (1884–1974), bibliotekarka.
Wanda Dobaczewska (1892–1980), pisarka, poetka.
Wanda Gertz (1896–1958), żołnierz Legionów Polskich i Kedywu.
Wanda Gołkowska (1925-2013), malarka
Wanda Gosławska (1922-2020), artystka plastyk, ceramiczka i rzeźbiarka.
Wanda Jackson (ur. 1937), amerykańska piosenkarka.
Wanda Jakubowska (1907–1998), reżyser filmowy.
Vanda Juknaitė (ur. 1949), litewska pisarka.
Wanda Klaff (1922–1946), niemiecka zbrodniarka wojenna.
Wanda Kwietniewska (ur. 1957), polska piosenkarka.
Wanda Landowska (1877–1959), klawesynistka, kompozytorka.
Wanda Łuczycka (1907–1996), aktorka.
Wanda Malczewska (1822–1896), Czcigodna Sługa Boża Kościoła, mistyczka.
Wanda Łyżwińska (ur. 1953), polityk.
Wanda Neumann (ur. 1945), aktorka.
Wanda Nowicka (ur. 1956), polska działaczka społeczna, wicemarszałek Sejmu RP.
Wanda Opęchowska (1888–1955), działaczka społeczna, instruktorka harcerska.
Wanda Panfil-González (ur. 1959), lekkoatletka, maratonka.
Wanda Paklikowska-Winnicka (ur. 1911-2001), artysta plastyk.
Wanda Pieniężna (1897–1967) – dziennikarka, działaczka społeczno-oświatowa, nauczycielka i posłanka na Sejm PRL II kadencji.
Wanda Polańska (ur. 1931), śpiewaczka operetkowa.
Wanda Półtawska (ur. 1921–2023), polska lekarka.
Wanda Rapaczyńska (ur. 1947), polska bizneswoman.
Wanda Rewieńska (1897–1942), działaczka niepodległościowa, harcmistrzyni, geograf.
Wanda Rolbieska (1876–1952), nauczycielka.
Wanda Rutkiewicz (1943–1992), himalaistka.
Wanda Siemaszkowa (1867–1947), aktorka, reżyser.
Wanda Stanisławska-Lothe (1910–1985), aktorka.
Wanda Szuman (1890–1994), działaczka społeczna, pedagog.
Wanda Truszkowska (1917-2004), botanik, fitopatolog.
Wanda Warska (1932-2019), wokalistka.
Wanda Wasilewska (1905–1964), działaczka komunistyczna, pisarka.
Wanda Wermińska (1900–1988), śpiewaczka operowa.
Wanda Wiłkomirska (1929-2018), skrzypaczka.
Wanda Zeman (1952-2012), montażystka filmowa.
Wanda Zieleńczyk (1920–1943), poetka.
Wanda Żółkiewska (1909–1989), autorka literatury dziecięcej.

Postacie fikcyjne o tym imieniu

Wanda - bohaterka powieści Malwina, czyli domyślność serca Marii Wirtemberskiej, siostra Malwiny
Wanda Orszeńska - bohaterka powieści Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego
Wanda Okszyńska - bohaterka powieści Przedwiośnie (powieść) Stefana Żeromskiego
Wanda Gąsowska - bohaterka powieści Szatan z siódmej klasy Kornela Makuszyńskiego
Wanda Ryszkowska - bohaterka serialu Czas honoru
Wendy Darling - bohaterka powieści Piotruś Pan
Wendy Winkle - postać z serialu animowanego Bliźniaki Cramp

Zobacz też

Przypisy

↑ JanJ. Grzenia JanJ., Słownik imion, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002, ISBN 83-01-13741-X, OCLC 830306364 .
↑ AdamA. Krawiec AdamA., Omnes sunt wandali dicti. Znaczenie etnonimu „Wandalowie” w polskiej tradycji historiograficznej okresu średniowiecza [online], bibliotekanauki.pl [dostęp 2024-02-21] (pol. • ang.).
↑ Andrzej Krajewski. Wanda. „POLITYKA – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 21, 2018. ISSN 2391-7717.
↑ ^a ^b Wanda [online], deon.pl [dostęp 2024-02-21] .
↑ ^a ^b Skorowidz imion, [w:] DonatD. Chruścicki DonatD., Skarbczyk imion, EwaE. Wieczorek, wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1986, s. 39. nlb, prawa kolumna, ISBN 83-217-2374-8, OCLC 833927072 , Książka liczy 128 stron, z których żadnej nie ponumerowano. Na stronie 1. umieszczono logotyp wydawnictwa, str. 3. to strona tytułowa, na stronie 4. wydrukowano numer ISBN, który powtórzono na 3. stronie okładki. Nakład 100 tysięcy egz. Na stronie 4. pozostawiono jako rok wydania 1983, zaś na stronie 128., obok informacji, że jest to drugie wydanie z diapozytywów wydania pierwszego, jako rok wydania wydrukowano 1986.

Bibliografia

JanJ. Grzenia JanJ., Słownik imion, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN, 2002, ISBN 83-01-13741-X, OCLC 830306364 .

[Grzenia-1] JanJ. Grzenia JanJ., Słownik imion, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2002, ISBN 83-01-13741-X, OCLC 830306364 .

[2] AdamA. Krawiec AdamA., Omnes sunt wandali dicti. Znaczenie etnonimu „Wandalowie” w polskiej tradycji historiograficznej okresu średniowiecza [online], bibliotekanauki.pl [dostęp 2024-02-21] (pol. • ang.).

[3] Andrzej Krajewski. Wanda. „POLITYKA – Pomocnik Historyczny”. Polacy i Niemcy – Tysiąc lat sąsiedztwa, s. 21, 2018. ISSN 2391-7717.

[:0-4] Wanda [online], deon.pl [dostęp 2024-02-21] .

[Chruscicki-83-5] Skorowidz imion, [w:] DonatD. Chruścicki DonatD., Skarbczyk imion, EwaE. Wieczorek, wyd. II, Warszawa: Wydawnictwo Sport i Turystyka, 1986, s. 39. nlb, prawa kolumna, ISBN 83-217-2374-8, OCLC 833927072 , Książka liczy 128 stron, z których żadnej nie ponumerowano. Na stronie 1. umieszczono logotyp wydawnictwa, str. 3. to strona tytułowa, na stronie 4. wydrukowano numer ISBN, który powtórzono na 3. stronie okładki. Nakład 100 tysięcy egz. Na stronie 4. pozostawiono jako rok wydania 1983, zaś na stronie 128., obok informacji, że jest to drugie wydanie z diapozytywów wydania pierwszego, jako rok wydania wydrukowano 1986.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]