Przejdź do zawartości

Karol Marcinkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Karol Marcinkowski
ilustracja
Data i miejsce urodzenia

23 czerwca 1800
Poznań

Data i miejsce śmierci

6 listopada 1846
Dąbrówka Ludomska

Zawód, zajęcie

lekarz

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Pomnik K. Marcinkowskiego przed I LO i Gimnazjum Dwujęzycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
Pomnik K. Marcinkowskiego na Alejach Marcinkowskiego w Poznaniu, autor – Stanisław Radwański
Tablica pamiątkowa poświęcona K. Marcinkowskiemu przed szpitalem jego imienia w Gostyniu

Karol Marcinkowski (ur. 23 czerwca 1800 w Poznaniu, zm. 6 listopada 1846 w Dąbrówce Ludomskiej) – polski lekarz, społecznik, filantrop, inicjator budowy hotelu Bazar w Poznaniu.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 23 czerwca 1800 roku na Świętym Wojciechu w Poznaniu. W 1817 zdał maturę w Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, po czym wyjechał do Berlina, aby studiować medycynę. W okresie studiów należał do tajnej organizacji „Polonia”, która głosiła hasła republikańskie i utylitarystyczne. Gdy stowarzyszenie zostało wykryte, Marcinkowskiego aresztowano i skazano na karę więzienia, którą w latach 1822–1823 odbył w Twierdzy Wisłoujście. Po zwolnieniu zakończył studia doktoratem medycyny (1823).

Następnie powrócił do Poznania, gdzie pracował jednocześnie w szpitalu miejskim i prowadził prywatną praktykę z zakresu chirurgii i ginekologii.

W grudniu 1830 udał się do Warszawy aby wziąć udział w powstaniu listopadowym. Najpierw służył w kawalerii, lecz po krótkim czasie został lekarzem sztabowym. Służył w stopniu podporucznika. Trafił do oddziału dowodzonego przez gen. Dezyderego Chłapowskiego, który został wysłany na Litwę. Za udział w bitwie o Olszynkę Grochowską został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari 16 marca 1831[1].

Po kapitulacji został internowany w Prusach Wschodnich, gdzie brał udział w zwalczaniu epidemii cholery w Kłajpedzie.

Stamtąd uciekł na zachód, najpierw do Wielkiej Brytanii, a później do Francji. Podczas tego pobytu spotykał się zarówno z popowstańczą emigracją, jak i tamtejszymi środowiskami medycznymi, pogłębiając swoją wiedzę, a jednocześnie uchodząc za autorytet w dziedzinie walki z cholerą (w 1833 Francuska Akademia Nauk przyznała mu złoty medal za rozprawę o cholerze).

W 1834 postanowił wrócić do kraju, jednak po przekroczeniu granicy Prus został aresztowany i skazany na pobyt w twierdzy w Świdnicy za udział w powstaniu.

Zwolniono go dopiero w 1837 w wyniku starań mieszkańców i władz Poznania (zarówno polskich, jak i niemieckich), w którym wybuchła wówczas epidemia cholery. Od tego momentu oprócz praktyki lekarskiej i działalności filantropijnej (ubogich leczył bezpłatnie, często sam kupując im leki) zaangażował się w pracę na rzecz społeczeństwa. Do najbardziej znanych jego działań należy inicjatywa powołania Spółki Akcyjnej Bazar w 1838 czy założenie Poznańskiego Towarzystwa Pomocy Naukowej w 1841 (stanął również na czele jego zarządu), którego zadaniem było pogłębianie polskiego dorobku naukowego i pomoc w edukacji ubogiej młodzieży w myśl jego słów: „Wychowanie nasze jest to dług zaciągniony u ogółu, z czego się w swym czasie wypłacać winniśmy”. W ciągu blisko stu lat działalności z pomocy Towarzystwa skorzystało 6,5 tysiąca stypendystów, z których uformowały się szeregi poznańskiej i wielkopolskiej inteligencji[2].

Był radnym miejskim, który starał się o powstanie stałego polskiego teatru miejskiego. Zajmował się również problemem poprawy sytuacji materialnej i zdrowotnej biedoty miejskiej. W ostatnich latach życia otoczony był powszechnym szacunkiem zarówno ze strony władz, jak i rodaków, nazywających go „Naszym Doktorem” lub „Doktorem Marcinem”.

Jego doświadczenia powstańcze, liberalne poglądy oraz wpływ takich osób jak Hipolit Cegielski czy Dezydery Chłapowski sprawiły, że stał się orędownikiem pracy organicznej i walki o wolność metodami politycznymi i ekonomicznymi, będąc pierwszym z długiego szeregu wielkopolskich organiczników realizujących ideały pozytywistyczne.

Zmarł na gruźlicę w 1846 r. W jego pogrzebie wzięło udział około 20 000 osób, co było sprzeczne z jego testamentem. Pierwszy raz pogrzebano go na cmentarzu parafialnym św. Marcina (w pobliżu drogi dojazdowej do mostu dworcowego). W 1910 r. jego zwłoki zostały ekshumowane z powodu budowy wiaduktu kolejowego. Trzeci pochówek miał miejsce 10 czerwca 1923 r., kiedy to zwłoki przeniesiono na Poznańską Skałkę.

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]
Instytucje i miejsca imienia Karola Marcinkowskiego
Znaczki

W roku Jubileuszowym 2000, który zbiegł się z 200. rocznicą urodzin Karola Marcinkowskiego Poczta Polska wprowadziła do obiegu dwa znaczki poświęcone tematowi Etosu Pracy. Znaczek o nominale 70 gr ukazuje w formie grafiki sylwetkę tego prekursora pracy organicznej[3].

Film

Karol Marcinkowski jest jednym z głównych bohaterów polskiego serialu historycznego Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy w reżyserii Jerzego Sztwiertni. Postać doktora zagrał Mariusz Benoit.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Lista nazwisk osób odznaczonych Orderem Virtuti Militari. stankiewicze.com. [dostęp 2016-06-26].
  2. ↑ Wielkopolska ciekawie. Karol Marcinkowski i „pruski porządek” [dostęp 2020-03-07].
  3. ↑ [1] Poczta Polska, Numer katalogowy 3688, data wydania: 23.06.2000.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Karol_Marcinkowski&oldid=75346509”