Прејди на содржината

Британска Индија

Од Википедија — слободната енциклопедија
Индија
1858–1947
Политичките подединици на Индиската Империја, во 1909
Политичките подединици на Индиската Империја, во 1909
Главен градКалкута[1]
(1858–1911)
Њу Делхи
(1911/1931–1947)
Official languagesАнглискиот бил јазикот на владината кореспонденција. Во работата на судовите и владините службеници, покрај англискиот насекаде, урду имал официјален статус во големи делови од северна Индија, како и народните јазици на други места.[2][3][4][5][6][7]
УредувањеБританска колонијална власт
Крал / Кралица 
• 1858–1901
Викторија
• 1901–1910
Едвард VII
• 1910–1936
Џорџ V
• 1936
Едвард VIII
• 1936–1947
Џорџ VI
Поткрал 
• 1858–1862 (прв)
Чарлс Кенинг
• 1947 (последен)
Луис Монтбетен
Историја 
• 
10 Мај 1857
• Основана
2 August 1858
• Престанала да постои
18 јули 1947
ВалутаИндиска рупија

Британска Индија или Британски Раџ (од хинди rāj: кралство, царство, држава или империја) [8] ― владеење на британската круна со поголемиот дел од индискиот потконтинент кое траело од 1858 до 1947 година. Регионот понекогаш не официјално се нарекувал и Индиско Царство.[9]

Под името „Индија“, таа била основачка членка на Лигата на нации, држава учесник на Летните олимписки игри во 1900, 1920, 1928, 1932 и 1936 година, и основачка членка на Обединетите нации во Сан Франциско во 1945 година.

Овој систем на управување бил воспоставен на 28 јуни 1858 година, кога по Индискиот бунт од 1857 г, британската Источноиндиска компанија своето владеење со потконтинентот го префрлила на круната претставувана од кралицата Викторија[10] (која, во 1876 година, била прогласена за Царица на Индија). Траел до 1947 година, кога Британскиот Раџ бил поделен на две суверени доминионски држави: Унија на Индија (подоцна Република Индија) и Доминион Пакистан (подоцна Исламска Република Пакистан и Народна Република Бангладеш). На почетокот на Раџот во 1858 година, Долна Бурма веќе била дел од Британска Индија; Горна Бурма била додадена во 1886 година, а по обединувањето Бурма била управувана како автономна провинција до 1937 година, кога станала посебна британска колонија, стекнувајќи сопствена независност во 1948 година. Во 1989 година била преименуван во Мјанмар.

Географско протегање

[уреди | уреди извор]

Британскиот Раџ се простира на речиси цела денешна Индија, Пакистан и Бангладеш, со исклучок на малите поседи од други европски нации како Гоа и Пондичери.[11] Оваа област е многу разновидна, содржи хималајски планини, плодни поплавни рамнини, Индоганшка рамнина, долго крајбрежје, тропски суви шуми, суви висорамнини и пустината Тар.[12] Покрај тоа, во различни периоди, го опфаќала Аден (од 1858 до 1937 година),[13] Долна Бурма (од 1858 до 1937 година), Горна Бурма (од 1886 до 1937 година), Британски Сомалиленд (накратко од 1884 до 1898 година) и Сингапур (накратко од 1858 до 1867 г.). Бурма била одвоена од Индија и директно управувана од британската круна од 1937 година до нејзината независност во 1948 година.

Цејлон кој се сметал за крајбрежен регион не бил дел од Британска Индија. Кралствата Непал и Бутан, по војните со Британците, потпишале договори со кои од Британците биле признати како независни држави. Кралството Сиким било основано како кнежевство по Англо-Сикимскиот договор од 1861 година; сепак, прашањето за суверенитетот остана недефинирано [14] Малдивските острови биле британски протекторат од 1887 до 1965 година, но не и дел од Британска Индија.[15]

  • Британското Индиско Царство и околните земји во 1909 г.
    Британското Индиско Царство и околните земји во 1909 г.

Историја

[уреди | уреди извор]

1858–1868: Бунтот од 1857 и неговите последици

[уреди | уреди извор]

На 10 мај 1857 година, војниците од Британската индиска армија, составена од месни Хиндуси и муслимани, се побуниле во Мерут, воен гарнизон на 80 километри североисточно од Делхи. Бунтовниците се упатиле кон Делхи за да преговараат, но во исто време цела централна и северна Индија се кренала на бунт против Британската источноиндиска компанија. Многу од вазалните владетели на малите кралства застанале на страната на револуционерните сили, а другите останале лојални на Британците и се приклучиле на нивната страна. Во историјата овој настан е познат како Индиско востание од 1857 година.

Бунтот, кој сериозно ги потресол темелите на британското владеење во Индија, несомнено бил кулминација на акумулираниот гнев кон британската политика и администрација во текот на изминатите децении од колонијалното минато. По задушувањето на востанието биле затворени културните и верските центри. Запленети биле многу уметнички предмети. Последица за Британците било затворањето на компанијата и префрлањето на управувањето со Индија на државата.

1858–1880: Железници, канали, Кодекс за глад

[уреди | уреди извор]

Индустријализацијата го менувала земјоделското стопанство во Индија: кон крајот од 19 век, многу индиски суровини се извезувале на далечните пазари.[16] Во втората половина на 19 век, исто така, имало почести појави на голем глад во Индија. Иако гладот не бил нешто ново за потконтинентот, гладот во овој период бил особено тежок, со десетици милиони умрени,[17] а многу критичари ( Британци и Индијци) вината ја адресирале до колонијалната администрација.[16] Новата железничката мрежа го намалила гладот,[18] значително ги намалила трошоците за пренос на стока, [18] и ѝ помогнал во развојот на индустријата во Индија.[18] По Големиот глад од 1876-1878 година биле донесени индиските кодекси за глад, најрани скали на глад и програми за спречување на гладта.[19] Во една или друга форма, тие ќе бидат имплементирани ширум светот од Обединетите нации и Организацијата за храна и земјоделство до 1970-тите. 

1880-1890: Средна класа, Индиски национален конгрес

[уреди | уреди извор]

Веќе во 1880 година, во Индија се појавила нова средна класа и се проширила низ целата земја. Исто така, имало растечка солидарност меѓу нејзините членови.[20] Оваа класа била охрабрена да се образува и да ги искористи придобивките од тоа образование, преку вработувањето во индиската државна служба. Индијците биле особено охрабрени кога на Канада ѝ бил доделен статус на доминион во 1867 година и бил воспостави автономен демократски устав.[21] Иритацијата, од друга страна, дошла од инцидентите на расна дискриминација од страна на Британците во Индија, употребата на индиски трупи во империјалните кампањи (на пр. во Втората англоавганистанска војна) и обидот за контрола на народниот печат (на пр. во Законот за народниот печат од 1878 година).[22]

На 28 декември 1885 година, професионалци и интелектуалци од оваа средна класа - многумина се школуваа на новите универзитети основани од Британија во Бомбај, Калкута и Мадрас и биле запознати со идеите на британските политички филозофи, особено на утилитаристите во Бомбај. Седумдесетте мажи го основаа Индискиот национален конгрес; За прв претседател бил избран Вомеш Чундер Бонерџи.

Во текот на првите дваесет години, Конгресот првенствено расправал за британската политика кон Индија; сепак, дебатите создале еден нов индиски поглед според кој Велика Британија е одговорна за осиромашување на Индија. Велика Британија го направила тоа (според националистите) со нелојална трговија, со ограничување на домородната индиска индустрија и со наметнување даноци на Индијците за исплата на високи плати на британските државни службеници во Индија.[23]

1905–1911: Поделба на Бенгал, Свадеши, насилство

[уреди | уреди извор]

Поткралот, Лорд Керзон (1899–1905) енергично барал зголемена ефикасност и реформи.[24] Се залагал за создавање на Северозападна погранична провинција; мали промени во државните служби; забрзување на работењето на секретаријатот; воспоставување златен стандард за да се обезбеди стабилна валута; создавање на Железнички одбор; реформа за наводнување; намалување на долговите на селаните; намалување на цената на телеграмите; археолошки истражувања и зачувување на антиквитети; подобрувања на универзитетите; реформи во полицијата; надградба на улогите на матичните држави; нов оддел за трговија и индустрија; промоција на индустријата; ревидирани политики за приходи од земјиште; намалување на даноците; формирање земјоделски банки; создавање на Земјоделско одделение; спонзорирање земјоделски истражувања; формирање на Царска библиотека; создавање на царски кадетски корпус; нови шифри за глад; и, навистина, намалување на непријатноста од чад во Калкута.[25]

Проблемите за Керзон се појавиле кога тој ја поделил најголемата административна единица во Британска Индија, провинцијата Бенгал, на провинција Источен Бенгал и Асам со мнозинско муслиманско население и провинцијата Западен Бенгал со мнозинско хинду (денешни индиски држави Западен Бенгал, Бихар и Одиша). Ова го посеало семето на поделба меѓу Индијците во Бенгал. Хиндуската елита од Бенгал, меѓу нив и многумина кои поседуваа земја во Источен Бенгал што им била дадена под закуп на муслимански селани, жестоко протестирале.[26]

По поделбата на Бенгал, стратегија поставена од Лорд Керзон за да го ослабне националистичкото движење, се појавило движењето Свадеши и движењето Бојкот.[27] Движењето се состоело од бојкот на странска стока и, исто така, социјален бојкот на секој Индиец кој користи странска стока. Движењето Свадеши се состоело од употреба на домашно произведени стоки. Откако странските стоки биле бојкотирани, имало празнина која требало да се пополни со производството на тие стоки во самата Индија. Бал Гангадар Тилак рекол дека движењата Свадеши и Бојкот се две страни на иста паричка.[28]

Шри Ауробиндо проповедал независност, но на мирен начин. Негова цел била пасивен отпор.[29] Немирите се прошириле од Калкута во околните региони на Бенгал. Некои студенти се приклучиле на месните политички младински клубови кои се појавиле во Бенгал во тоа време, некои се занимавале со грабежи за да купат оружје, и дури се обиделе да ги убијат функционерите на Раџ.[30] Движењето за бојкот Свадеши го намалил увозот на британски текстил за 25%. Свадеши облеката, иако поскапа и помалку удобна од нејзиниот конкурент во Ланкашир, била носена како знак на национална гордост од луѓето ширум Индија.[31]

1870-1906: Муслимански социјални движења, Муслиманска лига

[уреди | уреди извор]

Огромниот, но доминантно хиндуистички, протест против поделбата на Бенгал и стравот од реформи со кои би се фаворизирало хинду мнозинството, ја натерло муслиманската елита во Индија во 1906 година да се состане со новиот поткрал, лорд Минто и да побара одвоени електорати за муслиманите.[32] Заедно, барале пропорционална законодавна застапеност. Во декември 1906 година, ова довело до основање на Сѐиндиска муслиманска лига во Дака. Иако Керзон, веќе поднел оставка од својата позиција и се вратил во Англија, основањето на Лигата била дел од неговиот план за поделба. Желбата на Керзон да им се додворува на муслиманите од Источен Бенгал произлегла од пописот од 1871 година.[33] .Во трите децении оттогаш, муслиманските водачи во северна Индија, биле предмет на јавно непријателство од некои од новите хиндуистички политички и општествени групи.[33]

Законот за индиски совети од 1909 година, познат како Морли-Минто реформи ( Џон Морли бил државен секретар за Индија, а Минто бил поткрал) - на Индијците им дал ограничени улоги во централните и провинциските законодавства. Биле фаворизирани Индијците од високата класа, богатите земјопоседници и стопанственици. Муслиманската заедница добила посебен електорат и добила двојна застапеност. Целите биле прилично конзервативни, но го унапредија изборниот принцип.[34]

Поделбата на Бенгал била укината во 1911 година и била објавена во Делхи Дурбар, каде што дошол кралот Џорџ V и бил крунисан за цар на Индија. Тој најавил дека главниот град ќе биде преместен од Калкута во Делхи. Во овој период имало зголемени на активности на револуционерните групи, во кои биле вклучени бенгалската Анушилан Самити и Панџабската партија Гадар. Сепак, британските власти брзо се справувале со насилните бунтовници.[35]

1914–1918: Прва светска војна, Пакт Лакнау, Лиги за домашна управа

[уреди | уреди извор]
  • Худадад Кан, првиот Индиец награден со Викторија крст, поздравен од округот Чаквал, Пенџаб (денешен Пакистан)
    Худадад Кан, првиот Индиец награден со Викторија крст, поздравен од округот Чаквал, Пенџаб (денешен Пакистан)
  • Индиски медицински редари со Месопотамиските експедициски сили во Месопотамија за време на Првата светска војна .
    Индиски медицински редари со Месопотамиските експедициски сили во Месопотамија за време на Првата светска војна .
  • Annie Besant shown with the Theosophists in Adyar, Madras in 1912 four years before she founded an Indian Home Rule League.
    Ени Бесант прикажана со теозофите во Адијар, Мадрас во 1912 година, четири години пред да ја основа индиската лига за домашно владеење. [б 1]

Првата светска војна ќе се покаже како пресвртница во империјалните односи меѓу Британија и Индија. Непосредно пред избувнувањето на војната, Владата на Индија навестила дека може да достави две дивизии и коњаничка бригада.[36] Околу 1.4 милиони индиски и британски војници од британската индиска армија учествувале во војната, првенствено во Ирак и на Блискиот Исток. Меѓународниот углед на Индија пораснал во текот на 1920-тите, бидејќи станала основачка членка на Друштвото на народите во 1920 година и учествувала на Летните олимписки игри 1920 година во Антверпен.[37] Во Индија, особено кај водачите на Индискиот национален конгрес, војната придонела за барање за поголема самоуправа за Индијците.[38]

Со оглед на тоа што турскиот султан тврдел дека има старателство врз исламските свети места Мека, Медина и Ерусалим, и бидејќи Британците и нивните сојузници биле во конфликт со Турција, кај некои индиски муслимани се зголемувале сомнежите за „верска неутралност“ на Британците, сомнежи кои се појавиле како резултат на повторното обединување на Бенгал во 1911 година, одлука која се сметало дека е против интересите на муслиманите.[38] Во Пактот Лакнау, Лигата му се придружила на Конгресот во предлогот за поголема самоуправа; Конгресот прифатил посебни електорати за муслиманите во покраинските законодавни тела, како и во Царскиот законодавен совет. Во 1916 година, Муслиманската лига имала помеѓу 500 и 800 членови и сè уште немала многу следбеници меѓу индиските муслимани (како во подоцнежните години); во самата Лига, пактот немал едногласна поддршка, бидејќи во голема мера бил преговаран од група муслимани од „Младата партија“ од Обединетите провинции (УП), кои ја прифатиле панисламската кауза;[38] сепак, ја имал поддршката од младиот адвокат од Бомбај, Мухамед Али Џина, кој подоцна ќе се искачи на лидерска позиција во Лигата и во индиското движење за независност.[38]

Во текот на 1916 година, во рамките на Индискиот национален конгрес биле основани две Лиги за домашна управа кои го промовирале Домашното владеење од Индијците.[38]

1915–1918: Враќање на Ганди

[уреди | уреди извор]
Махатма Ганди (седнат во кочија, десно, со спуштени очи, со црна капа со рамен покрив) бил пречекан во Карачи во 1916 година по неговото враќање во Индија од Јужна Африка
Ганди во времето на Кеда Сатјаграха, 1918 година

Во 1915 година, во Индија се вратил Мохандас Карамчанд Ганди. Тој бил веќе познат во Индија поради неговите протести за граѓански слободи во име на Индијците во Јужна Африка.[38] Претходно, за време на неговиот престој во Јужна Африка, Ганди, кој по професија бил адвокат, застапувал формирање на индиска заедница. Тој создал техника на ненасилен отпор, која ја нарекол Сатјаграха (или Стремеж кон вистината).[38] За Ганди, Сатјаграха била различна од „пасивниот отпор“, тогаш позната техника на социјален протест, која тој ја сметал за практична стратегија усвоена од слабите пред супериорната сила; Сатјаграха, за разлика од тоа, за него била „последното средство на оние кои се доволно силни во нивната посветеност за вистината за да ги издржат страдањата за нејзината кауза“.[38] Ганди ја тестирал техниката на Сатјаграха во многу протести во име на индиската заедница во Јужна Африка против неправедните расни закони.[38]

Ганди се вклучил во политиката во Индија во 1917 година во областа Чампаран во Бихар, во близина на границата со Непал, каде бил поканет од група незадоволни земјоделци-закупци кои долги години биле принудувани да садат индиго (за бои) на дел од нивната земја, а потоа да ја продаваат на британските жардинери по цени пониски од пазарните кои им ја дале земјата под закуп.[38] Кога локалните британски власти му наредиле на Ганди да замине од државата, тој одбил на морална основа, сметајќи го своето одбивање како форма на лична Сатјаграха. Наскоро, под притисок на вицекралот во Делхи, кој сакал да го одржи мирот во земјата за време на војната, провинциската влада ја укинала наредбата за протерување на Ганди.

1916–1919: реформите Монтагу–Челмсфорд

[уреди | уреди извор]

Во 1916 година, соочени со новата сила што националистите ја демонстрирале по потпишувањето на Пактот Лакнау и по основањето на лигите за домашно владеење, како и откако дознале за катастрофата во кампањата во Месопотамија што значело дека војната најверојатно ќе трае подолго, новиот вицекрал, лордот Челмсфорд, ја предупредил Владата на Индија треба да го земе предвид индискиот сентимент.[38] Тој на Британците им предложил да покажат добра волја и преку повеќе јавни акции, како титуларни награди и почести за принцовите, доделување на провизии во армијата за Индијците, и отстранување на озогласената акциза за памук, но, најважното, најава за идни планови на Британија за Индија и преземање некои конкретни чекори. По повеќе дискусии, во август 1917 година, новиот либерален државен секретар за Индија, Едвин Монтагу, ја објавил британската цел за „зголемување на бројот на Индијци во секоја гранка од администрацијата и постепен развој на самоуправните институции, за да се основа одговорна влада во Индија како составен дел од Британската империја“.[38]

1917–1919: Роулатов закон

[уреди | уреди извор]
Сидни Роулат, британски судија под чие претседателство Комитетот Роулат препорачал построги закони против бунтот

Во 1917 година, додека Монтагу и Челмсфорд го составувале својот извештај, комитетот со кој претседаваше британскиот судија, Сидни Роулат, имал задача да ги истражи „револуционерните заговори“.[38] Роулатовиот комитет својот извештај го објавил во јули 1918 година и биле наведени три региони во кој е можен бунт: Бенгал, Бомбај и Пенџаб.[38] За да се спречат субверзивните дејства во овие региони, комитетот препорачал владата да користи овластувања слични на нејзините воени овластувања, кои давале можност во случаи на бунт власта да може да носи пресуди со тројца судии и без порота, одземање на имотот на осомничените, владин надзор на живеалиштата на осомничените,[38] и овластување на провинциските влади да апсат и приведуваат осомничени во установи за краткотраен притвор и без судење.[20]

По завршувањето на Првата светска војна, имало промена во економската состојба. До крајот на војната, 1,5 милиони Индијци биле вклучени во војната, а Индија овозможила 146 милиони фунти приходи од војната.[38] Зголемените даноци пропратено со пореметувањата во домашната и меѓународната трговија придонеле за двојно покачување на вкупните цени во Индија од 1914 до 1920 година.[38] Враќањето на воените ветерани, особено во Пенџаб, создало криза со невработеност,[39] а повоената инфлација довела до немири за храна во Бомбај, Мадрас и Бенгал,[39] ситуацијата се влошила со монсуните од 1918-1919 година и со профитерството и шпекулациите од поединци.[38] Глобалната епидемија на грип и болшевичката револуција од 1917 година придонеле за зголемување на општата нервоза; грипот меѓу населението кое веќе се соочувало со економски проблеми,[39] а револуцијата меѓу владините службеници, кои се плашеле од слична револуција во Индија.[40]

За да се спречи кризата, владата ги подготвила препораките на Роулатовиот комитет во два нацрт-закони на Роулат.[20] По усвојувањето, новиот Роулатов закон предизвикал големо негодување низ Индија, а Ганди го поставил во првите редови на националистичкото движење.[20]

1919–1939: Џалијанвала, несоработка, Закон за Влада на Индија

[уреди | уреди извор]

Масакрот во Џалијанвала Баг или „масакрот во Амритсар“, се случил во градот Амритсар, претежно населен со Сики. По неколкудневни немири, бригадниот генерал Реџиналд ЕХ Даер забранил јавни собирања и неделата на 13 април 1919 година, педесет војници од британската индиска армија, командувани од Даер, почнале без предупредување да пукаат на невооружен собир на илјадници луѓе. Владата на Индија објавила дека 379 луѓе биле убиени, а 1.100 ранети.[41] Индискиот национален конгрес проценил дека бројот на загинати е тројно поголем. Даер бил отстранет од должноста.[42] Историчарите сметаат дека овој настан е пресуден за крајот на британското владеење во Индија.

Во 1920 година, откако британската влада одбила да се повлече, Ганди ја започна својата кампања за несоработка, што поттикнало многу Индијци да ги вратат британските награди и почести, да дадат оставка од државните служби и повторно да ги бојкотираат британските стоки. Исто така, Ганди го реорганизирал Конгресот, и го трансформирал во масовно движење во кое можат да членуваат дури и за најсиромашните Индијци. Иако Ганди, по насилниот инцидент во Чаури Чаура во 1922 го прекинал движењето за несоработка, движењето повторно се појавило кон средината на 1920-тите.

Во 1935 година, Парламентот го усвоил Законот за Владата на Индија, со кој се дозволува основање на независни законодавни собранија во сите провинции на британска Индија, создавање централна влада која ги опфаќа и британските провинции и кнежевските држави и заштитата на муслиманските малцинства. Идниот Устав на независна Индија беше заснован на овој закон.[43] Сепак, законот го поделил електоратот на 19 религиозни и социјални категории, на пр., муслимани, сики, индиски христијани, угнетени класи, земјопоседници, трговци и индустријалци, Европејци, англо-индијци итн. Гласачот можел да гласа само за кандидати од својата категорија.[се бара извор]

Со законот од 1935 година се предвидувало поголема автономија за индиските провинции, со цел да се потисне националистичкото чувство. Законот предвидувал национален парламент и извршна власт под надлежност на британската влада, но владетелите на кнежевските држави успеале да го блокираат неговото спроведување. Овие држави останале под целосна контрола на нивните наследни владетели, без народна влада. За да се подготви за избори, Конгресот своето членство го зголемил од 473.000 во 1935 година на 4,5 милиони во 1939 година.[44]

На изборите од 1937 година, Конгресот победил во седум од единаесетте провинции на британска Индија.[43] Широката поддршка од гласачите за Индискиот национален конгрес ги изненадило официјалните лица од Раџ, кои претходно на Конгресот гледале како кон мало елитистичко тело.[45] Британците во 1937 година ја одвоиле покраината Бурма од Британска Индија и на колонијата ѝ дале нов устав со кој на Бурманите им се даваат многу овластувања, но тоа се покажало како трик со кој Бурма понатаму се исклучува од сите реформи во Индија.[46]

1939–1945: Втора светска војна

[уреди | уреди извор]
Субас Чандра Босе (втор од лево) со Хајнрих Химлер (десно), 1942 година

По избувнувањето на Втората светска војна во 1939 година, вицекралот, лордот Линлитгоу, во име на Индија и без консултации со индиските лидери објавил војна, по што во знак на протест поднеле оставка од министерствата. За разлика од нив, Муслиманската лига ја поддржала Британија за војната и ја задржала власта врз три големи провинции: Бенгал, Синд и Пенџаб.[47]

Редовната индиска армија во 1939 година имала околу 220.000 војска, а за време на војната бројката десеткратно се зголемила,[48] и исто така биле создадени мали поморски и воздушни единици. Преку два милиони Индијци доброволно се пријавиле за воена служба во британската армија. Тие имале голема улога во многу кампањи, особено на Блискиот Исток и Северна Африка. Жртвите биле потпросечни (во однос на просекот од целата светска војна), со 24.000 убиени; 64.000 повредени; 12.000 исчезнати (најверојатно мртви), и 60.000 заробени во Сингапур во 1942 година.[49]

Британската влада во 1942 година ја испратила мисијата Крипс за да ги придобие индиските националисти во војната, а за возврат им ветиле независност веднаш штом ќе заврши војната. Највисоките функционери во Британија, особено премиерот Винстон Черчил, не ја поддржале мисијата Крипс и преговорите со Конгресот набрзо биле прекинати.[50]

Конгресот во јули 1942 година го започнал движењето „Остави ја Индија“ со кој барал итно повлекување на Британците од Индија, а во спротивно ќе се соочат со национална граѓанска непослушност. На 8 август Раџот ги уапсил сите национални, провинциски и локални водачи на Конгресот, држејќи десетици илјади од нив во затвор до 1945 година. Во земјата избувнале насилни демонстрации предводени од студенти, а подоцна и од селски политички групи, особено во источните обединети провинции, Бихар и западен Бенгал. Големото воено присуство на британската армија го уништила движењето за нешто повеќе од шест недели;[51] сепак, дел од движењето формирало подземна привремена влада на границата со Непал.[51] Во другите делови од Индија, движењето било помалку спонтано, а протестот помалку интензивен, но сепак спорадично траел до летото 1943 година [52]

Претходно, Субас Чандра Босе, кој бил водач на радикалното крило на Индискиот национален конгрес кон крајот на 1920-тите и 1930-тите. Тој бил претседател на Конгресот од 1938 до 1939 година.[53] Сепак, бил соборен во 1939 година[54] и Британците го ставиле во домашен притвор, но на почетокот од 1941 година побегнал.[55] Со јапонска поддршка, ја организирал Индиската национална армија, составена претежно од индиски војници во состав на Британската индиска армија кои биле заробени од Јапонците во битката кај Сингапур. Јапонците, за д победат во војната поддржале многу марионетски и привремени влади во освоените региони, вклучително ги и оние во Бурма, на Филипините и во Виетнам, како и Привремената влада на Азад Хинд, со која претседавал Босе. [55]

Кон средината на 1944 година, британската армија прво ја запрела, а потоа преминала во контраофанзива против јапонските војски. Индиската национална армија на Босе во голема мера се распаднала за време на борбите во Бурма, другите војници се предале по повторното заземање на Сингапур во септември 1945 година. Босе починал во август од изгореници од трет степен добиени по обидот да избега во преоптоварен јапонски авион кој се урнал во Тајван, [56] во што многу Индијци се сомневаат.[57] [58] [59] Иако Босе не успеал, тој разбудил патриотски чувства во Индија.[60]

1946–1947: Независност, поделба

[уреди | уреди извор]

Во јануари 1946 година, се јавило незадоволство кај вооружените служби во британската армија поради нивното бавно враќање во Британија и започнале бунтови.[61] Бунтовите кулминирале со бунтот на Кралската индиска морнарица во Бомбај во февруари 1946 година, по што следеле бунтови во Калкута, Мадрас и Карачи. Иако бунтовите биле брзо задушени, ја поттикнале новата лабуристичка влада во Британија да преземе акција.[61]

Исто така, на почетокот од 1946 година, во Индија биле распишани нови избори. Претходно, во 1945 година, колонијалната влада објавила јавно судење на тројца високи офицери од поразената Индиска национална армија на Босе, кои биле обвинети за предавство. Откако почнало судењето, раководството на Конгресот, одлучило да ги брани обвинетите офицери.[61] Осудувањето на офицерите, јавното негодување против пресудите и амнестијата која следела, создале позитивна пропаганда за Конгресот, кој на изборите победил во осум од единаесетте провинции.[61] Сепак, преговорите меѓу Конгресот и Муслиманската лига заглавиле околу прашањето за поделба. Џина била прогласена на 16 август 1946 година. Нејзина наведена цел било да се побара на мирен начин основање на муслиманска татковина во Британска Индија . Следниот ден во Калкута избувнале немири меѓу Хиндусите и муслиманите кои брзо се прошириле низ цела Британска Индија. Иако Владата на Индија и Конгресот биле потресени од текот на настаните, во септември била основана привремена влада предводена од Конгресот, со Џавахарлал Нехру како премиер на обединета Индија.[62]

Истата година, британската државна каса била речиси празна по неодамна завршената светска војна, а лабуристичката влада знаела дека нема мандат ниту дома, ниту меѓународна поддршка, ниту можеле да се потпрат на Индиската армија да продолжат да ја контролираат сè понезадоволната Британска Индија.[63] Тие одлучиле да стават крај на британското владеење со Индија, а на почетокот од 1947 година Британија објавила дека власта ќе ја пренесе најдоцна до јуни 1948 година.[47]

Како што се приближувал денот на независност, насилството меѓу Хиндусите и муслиманите во провинциите Пенџаб и Бенгал продолжило со несмалено темпо. Поради неподготвената на британска армија да одговори на зголемено насилство, новиот вицекрал, Луис Маунтбатен, го одложил датумот за трансфер на власта, и им дал рок од шест месеци за заеднички да договорат план за независност.[64] Во јуни 1947 година, областите населени со претежно хиндуистичко и сики население биле доделени на новата држава Индија, а претежно муслиманските области на новата држава Пакистан; планот предвидувал поделба на провинциите Пенџаб и Бенгал со мнозинско муслиманско население.[65]

На 15 август 1947 година, биле формирани новиот доминион Пакистан (подоцна Исламска Република Пакистан), со Мухамед Али Џина како генерален гувернер; и Доминион Индија, (подоцна Република Индија) со Џавахарлал Нехру како премиер. Со ова Британска Индија престанала де факто да постои.

Наводи

[уреди | уреди извор]
  1. ↑ „Calcutta (Kalikata)“, The Imperial Gazetteer of India, IX, Published under the Authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council, Oxford at the Clarendon Press, 1908, стр. 260, —Capital of the Indian Empire, situated in 22° 34' N and 88° 22' E, on the east or left bank of the Hooghly river, within the Twenty-four Parganas District, Bengal
  2. ↑ Lelyveld, David (1993). „Colonial Knowledge and the Fate of Hindustani“. Comparative Studies in Society and History. 35 (4): 665–682. doi:10.1017/S0010417500018661. JSTOR 179178. The earlier grammars and dictionaries made it possible for the British government to replace Persian with vernacular languages at the lower levels of the judicial and revenue administration in 1837, that is, to standardize and index terminology for official use and provide for its translation to the language of the ultimate ruling authority, English. For such purposes, Hindustani was equated with Urdu, as opposed to any geographically defined dialect of Hindi and was given official status through large parts of north India. Written in the Persian script with a largely Persian and, via Persian, an Arabic vocabulary, Urdu stood at the shortest distance from the previous situation and was easily attainable by the same personnel. In the wake of this official transformation, the British government began to make its first significant efforts on behalf of vernacular education.
  3. ↑ Dalby, Andrew (2004) [1998]. „Hindi“. A Dictionary of Languages: The definitive reference to more than 400 languages. A & C Black Publishers. стр. 248. ISBN 978-0-7136-7841-3. In the government of northern India Persian ruled. Under the British Raj Persian eventually declined, but, the administration remaining largely Muslim, the role of Persian was taken not by Hindi but by Urdu, known to the British as Hindustani. It was only as the Hindu majority in India began to assert itself that Hindi came into its own.
  4. ↑ Vejdani, Farzin (2015), Making History in Iran: Education, Nationalism, and Print Culture, Stanford, CA: Stanford University Press, стр. 24–25, ISBN 978-0-8047-9153-3, Although the official languages of administration in India shifted from Persian to English and Urdu in 1837, Persian continued to be taught and read there through the early twentieth century.
  5. ↑ Everaert, Christine (2010), Tracing the Boundaries between Hindi and Urdu, Leiden and Boston: BRILL, стр. 253–254, ISBN 978-90-04-17731-4, It was only in 1837 that Persian lost its position as official language of India to Urdu and to English in the higher levels of administration.
  6. ↑ Dhir, Krishna S. (2022). The Wonder That Is Urdu. Delhi: Motilal Banarsidass. ISBN 978-81-308-4301-1 Проверете ја вредноста |isbn=: checksum (help). The British used the Urdu language to effect a shift from the prior emphasis on the Persian language. In 1837, the British East India Company adopted Urdu in place of Persian as the co-official language in India, along with English. In the law courts in Bengal and the North-West Provinces and Oudh (modern day Uttar Pradesh) a highly technical form of Urdu was used in the Nastaliq script, by both Muslims and Hindus. The same was the case in the government offices. In the various other regions of India, local vernaculars were used as official language in the lower courts and in government offices. ... In certain parts South Asia, Urdu was written in several scripts. Kaithi was a popular script used for both Urdu and Hindi. By 1880, Kaithi was used as court language in Bihar. However, in 1881, Hindi in Devanagari script replaced Urdu in the Nastaliq script in Bihar. In Panjab, Urdu was written in Nastaliq, Devanagari, Kaithi, and Gurumukhi.
    In April 1900, the colonial government of the North-West Provinces and Oudh granted equal official status to both, Devanagari and Nastaliq scripts. However, Nastaliq remained the dominant script. During the 1920s, Mohandas Karamchand Gandhi deplored the controversy and the evolving divergence between Urdu and Hindi, exhorting the remerging of the two languages as Hindustani. However, Urdu continued to draw from Persian, Arabic, and Chagtai, while Hindi did the same from Sanskrit. Eventually, the controversy resulted in the loss of the official status of the Urdu language.
  7. ↑ Bayly, C. A. (1988). Indian Society and the making of the British Empire. New Cambridge History of India series. Cambridge University Press. стр. 122. ISBN 0-521-25092-7. The use of Persian was abolished in official correspondence (1835); the government's weight was thrown behind English-medium education and Thomas Babington Macaulay's Codes of Criminal and Civil Procedure (drafted 1841–2, but not completed until the 1860s) sought to impose a rational, Western legal system on the amalgam of Muslim, Hindu and English law which had been haphazardly administered in British courts. The fruits of the Bentinck era were significant. But they were only of general importance in so far as they went with the grain of social changes which were already gathering pace in India. The Bombay and Calcutta intelligentsia were taking to English education well before the Education Minute of 1836. Flowery Persian was already giving way in north India to the fluid and demotic Urdu. As for changes in the legal system, they were only implemented after the Rebellion of 1857 when communications improved and more substantial sums of money were made available for education.
  8. ↑ McGregor, R. S. (1993), Oxford Hindi-English Dictionary, Oxford University Press, стр. 860, ISBN 9780195638462, raj (noun, masculine): kingdom, realm, state, empire
  9. ↑ Bowen, H. V.; Mancke, Elizabeth; Reid, John G. (2012), Britain's Oceanic Empire: Atlantic and Indian Ocean Worlds, C. 1550–1850, Cambridge University Press, стр. 106, ISBN 978-1-107-02014-6 Quote: "British India, meanwhile, was itself the powerful 'metropolis' of its own colonial empire, 'the Indian empire'."
  10. ↑ Kaul, Chandrika. „From Empire to Independence: The British Raj in India 1858–1947“. Посетено на 3 March 2011.
  11. ↑ The Geography of British India, Political & Physical. Archive.org. UK Archives. 1882. Посетено на 2 August 2014.
  12. ↑ Baten, Jörg (2016). A History of the Global Economy. From 1500 to the Present. Cambridge University Press. стр. 247. ISBN 978-1107507180.
  13. ↑ Marshall (2001), p. 384
  14. ↑ „Sikkim | History, Map, Capital, & Population | Britannica“. www.britannica.com (англиски). Посетено на 2022-12-02.
  15. ↑ „Maldives | History, Points of Interest, Location, & Tourism | Britannica“. www.britannica.com (англиски). Посетено на 2022-12-02.
  16. ↑ 16,0 16,1 Stein 2001
  17. ↑ Bose & Jalal 2003
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 Metcalf & Metcalf 2006.
  19. ↑ Brennan, L. (1984). „The Development of the Indian Famine Codes: Personalities, Politics, and Policies“. Во Currey, Bruce; Hugo, Graeme (уред.). Famine: As a Geographical Phenomenon. Springer Dordrecht. ISBN 978-94-009-6395-5.
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 20,3 Spear 1990
  21. ↑ Majumdar, Raychaudhuri & Datta 1950
  22. ↑ F.H. Hinsley, ed.
  23. ↑ Bose & Jalal 2004
  24. ↑ Michael Edwardes, High Noon of Empire: India under Curzon (1965) p. 77
  25. ↑ Moore, "Imperial India, 1858–1914", p. 435
  26. ↑ McLane, John R. (July 1965). „The Decision to Partition Bengal in 1905“. Indian Economic and Social History Review. 2 (3): 221–37. doi:10.1177/001946466400200302.
  27. ↑ Ranbir Vohra, The Making of India: A Historical Survey (Armonk: M.E. Sharpe, Inc, 1997), 120
  28. ↑ V. Sankaran Nair, Swadeshi movement: The beginnings of student unrest in South India (1985) excerpt and text search
  29. ↑ Peter Heehs, The lives of Sri Aurobindo (2008) p. 184
  30. ↑ Bandyopadhyay 2004 A distinct group within the Calcutta Anushilan Samiti ... soon started action ... robbery to raise funds .
  31. ↑ Wolpert 2004
  32. ↑ Oldenburg 2007
  33. ↑ 33,0 33,1 Ludden 2002
  34. ↑ Manmath Nath Das (1964). India under Morley and Minto: politics behind revolution, repression and reforms. G. Allen and Unwin. ISBN 9780049540026. Посетено на 21 February 2012.
  35. ↑ Robb 2002: Violence too could be ... repressed, partly because it was eschewed by the mainstream of educated politicians – despite the attraction to some of them of ... movements such as Bengal's Anusilan Samiti or Punjab's Ghadr Party.
  36. ↑ India's contribution to the Great War. Calcutta: Govt of India. 1923. стр. 74.
  37. ↑ Belgium Olympic Committee (1957). „Olympic Games Antwerp. 1920: Official Report“ (PDF). LA84 Foundation. Архивирано од изворникот (PDF) на 7 October 2018. Посетено на 9 December 2016.
  38. ↑ 38,00 38,01 38,02 38,03 38,04 38,05 38,06 38,07 38,08 38,09 38,10 38,11 38,12 38,13 38,14 38,15 38,16 38,17 Brown 1994
  39. ↑ 39,0 39,1 39,2 Stein 2001
  40. ↑ Ludden 2002
  41. ↑ Nick Lloyd (2011).
  42. ↑ Sayer, Derek (May 1991). „British Reaction to the Amritsar Massacre 1919–1920“. Past & Present. 131 (131): 130–64. doi:10.1093/past/131.1.130. JSTOR 650872.
  43. ↑ 43,0 43,1 Low 1993
  44. ↑ Piers Brendon, The Decline and Fall of the British Empire: 1781–1997 (2008) p. 394
  45. ↑ Muldoon, Andrew (2009). „Politics, Intelligence and Elections in Late Colonial India: Congress and the Raj in 1937“ (PDF). Journal of the Canadian Historical Association. 20 (2): 160–88. doi:10.7202/044403ar.
  46. ↑ "Sword For Pen".
  47. ↑ 47,0 47,1 Dr Chandrika Kaul (3 March 2011). „From Empire to Independence: The British Raj in India 1858–1947“. History. BBC. Посетено на 2 August 2014.
  48. ↑ Recruitment was especially active in the Punjab province of British India, under the leadership of Premier Sir Sikandar Hayat Khan, who believed in cooperating with the British to achieve eventual independence for the Indian nation.
  49. ↑ Roy, Kaushik (2009). „Military Loyalty in the Colonial Context: A Case Study of the Indian Army during World War II“. Journal of Military History. 73 (2).
  50. ↑ Gupta, Shyam Ratna (January 1972). „New Light on the Cripps Mission“. India Quarterly. 28 (1): 69–74. doi:10.1177/097492847202800106.
  51. ↑ 51,0 51,1 Metcalf & Metcalf 2006
  52. ↑ Bandyopadhyay 2004
  53. ↑ Stein 2010.
  54. ↑ Low 2002.
  55. ↑ 55,0 55,1 Low 1993.
  56. ↑ Wolpert 2006.
  57. ↑ Bandyopadhyay 2004.
  58. ↑ Bayly & Harper 2007.
  59. ↑ Bose, Sugata (2011), His Majesty's Opponent: Subhas Chandra Bose and India's Struggle against Empire, Harvard University Press, стр. 320, ISBN 978-0-674-04754-9, Посетено на 21 September 2013
  60. ↑ Stein 2001.
  61. ↑ 61,0 61,1 61,2 61,3 Judd 2004
  62. ↑ Sarvepalli Gopal (1976). Jawaharlal Nehru: A Biography. Harvard University Press. стр. 362. ISBN 978-0-674-47310-2. Посетено на 21 February 2012.
  63. ↑ Brown 1994 Quote: "India had always been a minority interest in British public life; no great body of public opinion now emerged to argue that war-weary and impoverished Britain should send troops and money to hold it against its will in an empire of doubtful value.
  64. ↑ „Indian Independence“. British Library: Help for Researchers. British Library. Архивирано од изворникот на 2018-08-11. Посетено на 2 August 2014. portal to educational sources available in the India Office Records
  65. ↑ „The Road to Partition 1939–1947“. Nationalarchives.gov.uk Classroom Resources. National Archives. Посетено на 2 August 2014.


Грешка во наводот: Има ознаки <ref> за група именувана како „б“, но нема соодветна ознака <references group="б"/>.

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Британска_Индија&oldid=5297370“