Jump to content

Ֆիլիպ Ռոթ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ֆիլիպ Ռոթ
անգլ.՝ Philip Roth
Ծննդյան անունանգլ.՝ Philip Milton Roth
Ծնվել էմարտի 19, 1933(1933-03-19)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՆյուարկ, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[4][5][6]
Վախճանվել էմայիսի 22, 2018(2018-05-22)[6][2][7][…] (85 տարեկան)
Վախճանի վայրՆյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[6]
ԳերեզմանBard College Cemetery
Մասնագիտությունվիպասան, սցենարիստ, ակնարկագիր, գիտաֆանտաստիկ գրող, համալսարանի դասախոս, գրող և բանաստեղծ
Լեզուանգլերեն
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
ԿրթությունՌատգերսի համալսարան (1952)[6], Weequahic High School?[6], Չիկագոյի համալսարան (1955)[6], Bucknell University? (1954)[6] և Չիկագոյի համալսարան
Ժանրերպոեզիա
Ստեղծագործությունների ցանկPhilip Roth bibliography?
ԱնդամակցությունԱրվեստի և գրականության ամերիկյան ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա և Phi Beta Kappa
ԱշխատավայրՓրինսթոնի համալսարան, Փենսիլվանիայի համալսարան, Հանթեր քոլեջ և Այովայի համալսարան
Պարգևներ
Պատվո լեգեոնի շքանշանի ասպետ

Գուգենհայմի կրթաթոշակ

[8] Մշակույթի ազգային շքանշան Ազգային հումանիտարական մեդալ[6]

Ֆրանց Կաֆկայի մրցանակ

 Աստուրիայի արքայազնի պարգև[9]

արտասահմանյան գրականության Մեդիչիի մրցանակ

Ազգային գրքի մրցանակ գեղարվեստական գրականության համար

[6]

ՊԵՆ/Ֆոլքների մրցանակ

Ազգային գրքի մրցանակ գեղարվեստական գրականության համար

[6]

Պուլիտցերյան մրցանակ գեղարվեստական արձակի բնագավառում

ՊԵՆ/Ֆոլքների մրցանակ

«Համընդհանուր բարօրություն» մրցանակ անգնահատելի վաստակի համար

արտասահմանյան գրականության Մեդիչիի մրցանակ

Society of American Historians Prize for Historical Fiction?

[10]

PEN/Nabokov Award?

ՊԵՆ/Ֆոլքների մրցանակ

Բուքերյան միջազգային մրցանակ

[11]

Էմերսոն-Թորոյի մեդալ

Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ

[12]

Նյու Ջերսիի փառքի սրահ

Բրաուն համալսարանի պատվավոր դոկտոր

[13]

Ամերիկյան գեղարվեստական գրականության Կոնգրեսի գրադարանի մրցանակ

Սայդվայզ մրցանակ ալտերնատիվ պատմության ժանրի ստեղծագործության համար

National Book Critics Circle Award in Biography?

Գրական քննադատների ազգային մրցանակ գեղարվեստական գրականության ոլորտում

 և

Ազգային գրքի պարգև

[14]
ԱմուսինՔլեր Բլում[6]
 Philip Roth Վիքիպահեստում

Ֆիլիպ Միլթոն Ռոթ (անգլ.՝ Philip Milton Roth, մարտի 19, 1933(1933-03-19)[1][2][3][…], Նյուարկ, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ[4][5][6] - մայիսի 22, 2018(2018-05-22)[6][2][7][…], Նյու Յորք շրջան, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[6][15]), հրեական ծագումով ամերիկացի գրող, քսանհինգից ավելի վեպերի հեղինակ, Պուլիտցերյան, «Միջազգային բուքեր» և հեղինակավոր բազմաթիվ այլ մրցանակների դափնեկիր։

Ռոթի ստեղծագործություններին, որոնց գործողությունները սովորաբար ծավալվում են իր ծննդավայրում՝ Նյու Ջերսի նահանգի Նյուարք քաղաքում, բնորոշ են զգալի չափով ինքնակենսագրական բնույթը, խոհականությունը, իրականության և հորինվածքի միջև որոշակիության մշուշապատումը, զգացմունքայնությունը, հնարամիտ ու նրբագեղ ոճը, ամերիկյան ինքնության դրդիչ հետազոտումը[16]։

Ռոթն առաջին անգամ իր վրա ուշադրություն է հրավիրել 1959 թվականին լույս ընծայած «Ցտեսությո՛ւն, Կոլումբո՛ս» (Goodbye, Columbus) նորավեպով, որի համար ԱՄՆ Գրքի ազգային մրցանակի է արժանացել «Գեղարվեստական արձակ» անվանակարգում (U.S. National Book Award for Fiction)[17]: Նա դարձել է իր սերնդի առավելագույն պարգևների արժանացած ամերիկացի գրողներից մեկը. երկուական անգամ Գրքի ազգային մրցանակ և Գրաքննադատների ազգային շրջանակի մրցանակ, երեք PEN/Faulkner մրցանակ, Պուլիտցերյան մրցանակ՝ 1997 թվականին հրատարակած «Ամերիկյան հովվերգություն» (American Pastoral) վեպի համար[18], որտեղ հանդես է գալիս նրա ստեղծած հանրահայտ կերպարներից մեկը՝ Նաթան Ցուկերմանը։ Ցուկերմանյան շարքի ևս մեկ ծավալուն երկ՝ «Մարդկային դրոշմ» (The Human Stain) վեպը 2000 թվականին շահել է Մեծ Բրիտանիայի WH Smith մրցանակը՝ ճանաչվելով տարվա լավագույն գիրք։ 2001 թվականին Պրահայում Ռոթին շնորհվել է ևս մեկ անչափ հեղինակավոր պարգև՝ Ֆրանց Կաֆկայի մրցանակ։ Նրա ստացած գրական հիշարժան պարգևներից են նաև Աստուրիասի արքայազնի մրցանակը[19], PEN/Allen հիմնադրամի մրցանակը՝ ստեղծագործական ողջ գործունեության ընթացքում ձեռք բերած նվաճումների համար[20][21][22]։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլիպ Ռոթը ծնվել է 1933 թվականի մարտի 19-ին, Նյու Ջերսի նահանգի Նյուարք քաղաքում[23]։ Մանկությունն ու պատանեկությունն անց է կացրել ծննդավայրի հարևանությամբ գտնվող Վիքվեյքում[23]։ Ծնողները Ուկրաինայից գաղթած հրեաներ էին։ Հայրն աշխատում էր որպես ապահովագրական գործակալ[24]։ 1950 թվականին ավարտելով Վիքվեյքի ավագ դպրոցը[25]՝ Ֆիլիպը մեկ տարի հաճախել է Նյուարքի Ռաթգրզ համալսարան, ապա տեղափոխվել Փենսիլվանիա նահանգի Բաքնել համալսարան, որտեղ ստացել է անգլերենի բակալավրի որակավորում, ընտրվել ուսանողական պատվավոր Phi Beta Kappa ընկերության անդամ։ Այնուհետև ուսումը շարունակել է Չիկագոյի համալսարանում, 1955 թվականին ավարտել՝ ստանալով արվեստների և անգլիական գրականության մագիստրոսի որակավորում[26], որոշ ժամանակ աշխատել այդ համալսարանում որպես գրական վարպետության ծրագրի հրահանգիչ[27]։ Այդ նույն տարում Ռոթը ծառայության է անցել ամերիկյան բանակում, բայց առողջական խնդիրների պատճառով շուտով զորացրվել է ու վերադարձել Չիկագո՝ նպատակ ունենալով շարունակել ուսումը բանասիրական գիտությունների դոկտորի կոչում ստանալու համար, սակայն մեկ տարի անց դուրս է մնացել[28]։ Որոշ ժամանակ գրական վարպետություն է դասավանդել Այովայի, ապա՝ Փրինստոնի համալսարանում, այնուհետև՝ գրականության համեմատական պատմություն՝ Փենսիլվանիայի համալսարանում։ 1991 թվականին հրաժեշտ է տվել մանկավարժական աշխատանքին[27]։ Թե՛ ուսանելու և թե՛ դասախոսելու տարիներին Ռոթը միաժամանակ ստեղծագործել է. պատմվածքներ, գրախոսություններ, քննադատական հոդվածներ է գրել տարբեր պարբերականների, այդ թվում՝ The New Republic-ի համար։

1959 թվականին հրատարակել է պատմվածքների ու վիպակների իր առաջին ժողովածուն, 1962-ին՝ առաջին վեպը՝ «Թքած ունենալ»-ը։ Նրան լայն ճանաչում է բերել հատկապես 1969 թվականին լույս ընծայած «Դերձակի ցավը» վեպը, որին գրաքննադատներն ու ընթերցողները ծայրահեղ հակասական բնութագրումներ են տվել. ոմանք համարել են «ամենակեղտոտ գիրքը», ոմանք էլ՝ գլուխգործոց (այդ երկը թարգմանվել է նաև հայերեն)։ Բեսթսելլեր է դարձել նաև «Դավադրություն Ամերիկայի դեմ» վեպը։

Ֆիլիպ Ռոթը հեղինակավոր բազմաթիվ գրական մրցանակներից բացի արժանացել է պետական բարձր պարգևների, այդ թվում՝ ԱՄՆ ազգային հումանիտար մեդալի, Արվեստների ու գիտությունների ամերիկյան ակադեմիայի Emerson-Thoreau մեդալի, Գրքի ազգային հիմնադրամի՝ «Ամերիկյան գրականության մեջ նշանակալի ներդրման համար» մեդալի[29] Ֆրանսիայի Հանրապետության բարձրագույն՝ «Պատվո լեգեոնի» շքանշանի[30][31]... Ռոթի գրական վաստակը գնահատելով՝ նրա անունով են կոչել հայրենի Նյուարքի հրապարակներից մեկը։

Մեծարելով Ֆիլիպ Ռոթին՝ որպես գրական վաստակաշատ գործչի ու մանկավարժի՝ նրան պատվավոր դոկտորի կոչում են շնորհել Փենսիլվանիայի[32], այդ նույն նահանգի Բաքնել, Նյու Յորքի Կոլումբիա[33], Նյու Ջերսիի Ռաթգրզ[34][35], Ռոդ Այլենդի Բրաուն[36], Մասաչուսեթսի Հարվարդ[37] համալսարանները, Նյու Յորքի Բերդ քոլեջը[38], Ամերիկայի հրեական աստվածաբանական ճեմարանը[39]։

Մատենագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դեյվիդ Քիփեշի մասին եռագրությունը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • «Կուրծքը» / The Breast}} / (1972)
  • «Ցանկության պրոֆեսորը» / The Professor of Desire (1977
  • «Մեռնող կենդանին» / The Dying Animal (2001

Վեպեր Ցուկերմանի մասին

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Կաշկանդված Ցուկերմանը» եռագրությունը / Zuckerman Bound

  • Ուրվական գրողը / The Ghost Writer (1979
  • Ազատագրված Ցուկերմանը / Zuckerman Unbound (1981
  • Կազմախոսության դասը / The Anatomy Lesson (1983

Այլ վեպեր

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Ուրիշ կյանք/ Counterlife (1986
  • Ամերիկյան հովվերգություն / American Pastoral (1997
  • Ամուսինս կոմունիստ է / I Married a Communist (1998)
  • Մարդկային դրոշմ / The Human Stain (2000)
  • Ուրվականը հեռանում է / Exit Ghost (2007, рус. перевод 2010)
  • Ցտեսությո՛ւն, Կոլումբո՛ս / Goodbye, Columbus (1959)
  • Թքած ունենալ / Letting go (1962)
  • Նա այնքան լավիկն էր / When She Was Good (1967)
  • Պորտնոյի ցավը / Portnoy’s Complaint (1969, հայերեն թարգմանությունը լույս է ընծայել «Անտարես» հրատարակչությունը, 2018 թ.)
  • Մեր ավազակախումբը / Our Gang (1971)
  • Ամերիկյան մեծ վեպ / The Great American Novel (1973)
  • Իմ տղամարդկային կյանքը / My Life as a Man (1974)
  • Խաբեություն / Deception (1990)
  • «Շեյլոկ» գործողությունը / Operation Shylock (1993)
  • Սաբաթի թատրոնը / Sabbath’s Theater (1995)
  • Դավադրություն Ամերիկայի դեմ / The Plot Against America (2004)
  • Սովորական մարդ / Everyman (2006)
  • Վրդովմունք / Indignation (2008)
  • Նվաստացում / The Humbling (2009)
  • Նեմեսիս / Nemesis (2010)

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 Internet Broadway Database — 2000.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  3. ↑ 3,0 3,1 Encyclopædia Britannica
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.huffingtonpost.com/2013/03/19/philip-roth-birthday-_n_2907548.html
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 http://www.theguardian.com/books/2013/mar/22/my-hero-philip-roth-james-wood
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 6,11 6,12 6,13 6,14 6,15 6,16 McGrath C. Philip Roth, Towering Novelist Who Explored Lust, Jewish Life and America, Dies at 85 — 2018.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Սոլոմոն Գուգենհայմի թանգարան — 1937.
  8. ↑ Guggenheim Fellows-ի տվյալների բազա
  9. ↑ https://www.fpa.es/es/premios-princesa-de-asturias/premiados/2012-philip-roth.html?especifica=0#:~:text=Philip%20Roth%20Premio%20Pr%C3%ADncipe%20de,%2C%20Faulkner%2C%20Bellow%20o%20Malamud.
  10. ↑ https://sah.columbia.edu/content/prizes/society-american-historians-prize-historical-fiction-formerly-known-james-fenimore
  11. ↑ https://thebookerprizes.com/the-booker-library/authors/philip-roth
  12. ↑ https://www.loc.gov/about/awards-and-honors/living-legends/philip-roth/
  13. ↑ https://www.brown.edu/Administration/News_Bureau/2000-01/00-135.html
  14. ↑ https://www.nationalbook.org/programs/dcal/#tab-2
  15. ↑ «Philip Roth, Towering Novelist Who Explored Lust, Jewish Life and America, Dies at 85» (անգլերեն). The New York Times. 2018 թ․ մայիսի 22. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 23-ին.
  16. ↑ U.S. Department of State, U.S. Life, "American Prose, 1945–1990: Realism and Experimentation" Արխիվացված Մարտ 4, 2011 Wayback Machine
  17. ↑ Brauner (2005), pp. 43–7
  18. ↑ "Fiction". Past winners & finalists by category. The Pulitzer Prizes. Retrieved March 27, 2012.
  19. ↑ «Literary giant wins fourth Man Booker International Prize». themanbookerprize.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 25-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 18-ին.
  20. ↑ «PEN Gala: Philip Roth Receives 'Literary Service' Award». Huffington Post. 2013 թ․ մայիսի 1. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ մայիսի 30-ին.
  21. ↑ «Philip Roth Honored at PEN Gala». 2013 թ․ մայիսի 1.
  22. ↑ «The PEN/Allen Foundation Literary Service Award: Philip Roth». PEN American Center. Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
  23. ↑ 23,0 23,1 Merriam-Webster's Dictionary of American writers. 2001. էջ 350. ISBN 978-0-87779-022-8.
  24. ↑ Shechner, Mark (2003 թ․ հունվարի 1). «Up Society's Ass, Copper: Rereading Philip Roth». Univ of Wisconsin Press – via Google Books.
  25. ↑ Lubasch, Arnold H. "Philip Roth Shakes Weequahic High", The New York Times, February 28, 1969. Accessed September 8, 2007
  26. ↑ «Here are 5 essential works of fiction by Philip Roth to remember him by». Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  27. ↑ 27,0 27,1 «Jewish American author Philip Roth dies at 85». Israel National News. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  28. ↑ McGrath, Charles (2018 թ․ մայիսի 22). «Philip Roth, Towering Novelist Who Explored Lust, Jewish Life and America, Dies at 85». The New York Times. Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 12-ին.
  29. ↑ "Distinguished Contribution to American Letters". National Book Foundation. Retrieved March 11, 2012. (With introduction by Steve Martin; acceptance speech not available from NBF.)
  30. ↑ See The New York Times, Monday, September 30, 2013, p. C4. Congratulations Philip Roth on being named Commander of the Legion of Honor by the Republic of France. Vintage/Houghton Mifflin Harcourt.
  31. ↑ «Еврейский писатель Филип Рот награждён орденом Почетного легиона». 9 Канал. 2013 թ․ սեպտեմբերի 30. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 8-ին.
  32. ↑ «Penn: Office of the University Secretary: Chronological Listing of Honorary Degrees». secure.www.upenn.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  33. ↑ «Columbia Daily Spectator 20 May 1987 — Columbia Spectator». spectatorarchive.library.columbia.edu. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  34. ↑ «Past Rutgers University Honorary Degree Recipients - Office of the Secretary of the University». universitysecretary.rutgers.edu. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  35. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 27-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  36. ↑ «Honorary Degrees - The Corporation of Brown University». www.brown.edu. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  37. ↑ «11 awarded honorary degrees:». 2003 թ․ հունիսի 5. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  38. ↑ College, Bard. «Bard College Catalogue». www.bard.edu. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.
  39. ↑ «Philip Roth, onetime 'enfant terrible,' gets JTS honor». www.jta.org. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 28-ին.

Գրականություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  • Balint, Benjamin, "Philip Roth's Counterlives," Books & Ideas, May 5, 2014.
  • Bloom, Harold, ed., Modern Critical Views of Philip Roth, Chelsea House, New York, 2003.
  • Bloom, Harold and Welsch, Gabe, eds., Modern Critical Interpretations of Philip Roth's Portnoy's Complaint, Chelsea House, 2003.
  • Cooper, Alan, Philip Roth and the Jews (SUNY Series in Modern Jewish Literature and Culture), SUNY Press, Albany, NY, 1996.
  • Kinzel, Till, Die Tragödie und Komödie des amerikanischen Lebens. Eine Studie zu Zuckermans Amerika in Philip Roths Amerika-Trilogie (American Studies Monograph Series), Heidelberg: Winter, 2006.
  • Карасик Ольга Борисовна Этническое своеобразие романов Филипа Рота. Казань, 2009. 135 с. ISBN 978-5-87730-403-1

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աղբյուրներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆիլիպ Ռոթ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ֆիլիպ_Ռոթ&oldid=9784570» էջից