Jump to content

Օրսոն Ուելս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Օրսոն Ուելս
անգլ.՝ George Orson Welles
Ծնվել էմայիսի 6, 1915(1915-05-06)[1][2][2][…]
ԾննդավայրԿենոշա, Վիսկոնսին, ԱՄՆ[3]
Մահացել էհոկտեմբերի 10, 1985(1985-10-10)[1][2][2][…] (70 տարեկան)
Մահվան վայրԼոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[4]
ԿրթությունTodd Seminary for Boys? և Չիկագոյի արվեստի ինստիտուտի դպրոց
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Կրոնքրիստոնեություն և աթեիզմ
Մասնագիտացումկինոռեժիսոր, դերասան, սցենարիստ, կինոպրոդյուսեր, ձեռնածու-աճպարար, բնավորության դերասան, դրամատուրգ, ռադիոհաղորդավար, թատրոնի դերասան, թատերական պրոդյուսեր, հեռուստատեսային դերասան, հնչյունավորող, կինոդերասան, ռեժիսոր, պրոդյուսեր և գրող
Ոճ(եր)դրամա, միստիկ ֆիլմ, մարտաֆիլմ, թրիլեր, հոգեբանական թրիլեր ֆիլմ, ֆիլմ նուար և արկածային ֆիլմ
ԱմուսինՌիտա Հեյուորթ, Paola Mori? և Virginia Nicolson?
Պարգևներ
IMDbID ID 0000080

Ջորջ Օրսոն Ուելս (անգլ.՝ George Orson Welles, մայիսի 6, 1915(1915-05-06)[1][2][2][…], Կենոշա, Վիսկոնսին, ԱՄՆ[3] - հոկտեմբերի 10, 1985(1985-10-10)[1][2][2][…], Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[4]), ամերիկացի ռեժիսոր, դերասան, սցենարիստ, պրոդյուսեր, ռադիոհաղորդավար, օպերատոր, մոնտաժող։ Նրա ֆիլմերն աչքի են ընկնում ստեղծագործական և տեխնիկական հետաքրքիր լուծումներով։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օրսոն Ուելսը ծնվել է ԱՄՆ-ում Վիսկոնսին նահանգի Քենոշա քաղաքում։ Հայրը՝ Ռիչարդ Ուելսը գործարանների ցանցի սեփականատեր էր, մայրը Բեատրիս Իվը դաշնակահարուհի էր և սուֆրաժիստուհի։ Մանուկ ժամանակից երեխայի մոտ նկատվում էր մտավոր զարգացած ընդունակություններ և ստեղծագործական ձիրք, նա նվագում էր դաշնամուր, զբաղվում նկարչությամբ և այլն։

Ընդամենը 3 տարեկան էր, երբ հայտնվեց Չիկագոյի Օպերայի բեմում Սամսոն և Դալիլա ներկայացման մեջ, որին հաջորդեց ևս մի երեխայի դեր Madame Butterfly ներկայացման մեջ։ Մայրը հանկարծամահ է լինում 1924 թ. 43 տարեկան հասակում, ինչը ծանր ազդեցություն է ունենում պատանի Օրսոն Ուելսի վրա։ Ուելսների ընտանիքի հին բարեկամներից մեկը՝ դոկտոր Մաուրիս Բեռնստայնը, խթանում է երեխայի սերը թատրոնի հանդեպ, ով նրան նվիրում է լապտեր և մի տուփ ներկ, որոնցով Օրսոնը տիկնիկային թատրոնում ստեղծում է կերպարներ և ինքնուրույն կատարում է փոքրիկ բեմադրություներ։

Դպրոցն ավարտելուց հետո կրթություն է ստանում է Վիսկոնսինի Մեդիսոն քաղաքի համալսարաններում և խաղում է նաև համալսարանի սիրողական թատրոնի խմբի կազմում։ 1930 թ. մահանում է նաև հայրը և Օրսոնը մնում է դոկտոր Մաուրիս Բեռնստայնի խնամքի տակ։

1947 թ. լքում է Հոլիվուդը և հաստատվում Եվրոպայում, ինչպես ինքն է նշում «հանուն ազատության», սակայն հետագայում այնուամենայնիվ քանի անգամ այցելում է ԱՄՆ։ 1979 թ. Օրսոն Ուելսը փորձում է ստեղծել սեփական հեռուստաշոուն և նկարահանում է մի քանի հաղորդում «Օրսոն Ուելսի շոուն» անունով, սակայն այդ նախագիծը չի թողարկվում հեռուստատեսությամբ։ Նույն ժամանակ նա նաև նկարահանվում է գինու գովազդային հոլովակներում։

Ամուսնացել է երեք անգամ՝ Պաոլա Մորիի հետ (մեկ երեխա), թատրոնի դերասանուհի Վիրջինիա Նիկոլսոն (մեկ երեխա) և կինոդերասանուհի Ռիտա Հեյուորթ (մեկ երեխա)։ 1985 թ. հոկտեմբերի 10-ին Ուելսը տալիս է իր վերջին հարցազրույցը Մերվ Գրիֆֆինի շոուում և հարցազրույցի ավարտից երկու ժամ անց մահանում սրտի կաթվածից Հոլիվուդում գտնվող իր առանձնատանը։

կադր «Քաղաքացի Քեյնը» ֆիլմից

Կարիերան և մրցանակները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իր առաջին դերը կատարել է 1934 թ. իր ռեժիսորությամբ և իր սցենարով նկարահանված «Սրտի ժամանակաշրջանը» ֆիլմում։ Իսկ Եվրոպայում առաջին դերը 1949 թ. նկարահանված ամերիկա-իտալական «Սև մոգություն» ֆիլմում էր։

Ընդհանուր թվով ստացել է մոտ 20 մրցանակ և ներկայացվել ևս 9 մրցանակի

  • 3 անգամ ներկայացվել է Օսկարի և ստացել երկու Օսկար, լավագույն սցենար անվանակարգում 1942 թվականին Քաղաքացի Քեյնը ֆիլմի համար (նույն ֆիլմի համար ներկայացվել է Օսկարի Օսկար լավագույն ռեժիսորի համար անվանակարգում) և 1971 թվականին կինոյում ունեցած մեծ ներդրման համար
  • Բեռլինի, Կաննի, Վենետիկի և այլ կինոփառատոնների մրցանակակիր
  • Մեկ անգամ ներկայացվել է Ոսկե Գլոբուսի և այլն

Ամերիկյան կինոակադեմիան իր կողմից հրապարակած Ամերիկյան բոլոր ժամանակների ֆիլմերի 100 մեծագույն աստղերի ցանկում նրան ընդգրկել է 16-րդ տեղում։

Ֆիլմագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Խաղացել է մոտ 110 ֆիլմում, 45 ֆիլմի ռեժիսոր է, 42 ֆիլմերի սցենարի հեղինակ։
Առավել նշանավոր ֆիլմերն են.

  • 1941 - Քաղաքացի Քեյնը / Citizen Kane
  • 1942 - Հիանալի Էմբերսոնները/ The Magnificent Ambersons
  • 1943 - Ջեյն Էյր / Эдвард Рочестер
  • 1946 - Օտարերկրացին / The Stranger
  • 1947 - Լեդին Շանհայից / The Lady from Shanghai
  • 1948 - Մակբեթ / Macbeth
  • 1949 - Երրորդ մարդը / The Third Man
  • 1952 - Օթելլո / The Tragedy of Othello։ The Moor of Venice
  • 1954 - Վերսալի գաղտնիքները / Si Versailles m'était conté
  • 1955 - Պարոն Արկադին / Mr. Arkadin
  • 1956 - Մոբի Դիկ / Moby Dick
  • 1958 - Չարի կնիք / Touch of Evil
  • 1963 - Դատավարություն / Le procès
  • 1965 - Կեսգիշերային զանգակներ (Ֆալստաֆ) / Campanadas a medianoche - Джон Фальстаф
  • 1967 - Ծովայինը Ջիբրալթարից / Le Marin de Gibraltar
  • 1968 - Անմահ պատմություն / The Immortal Story
  • 1970 - Նամակներ Կրեմլից / The Kremlin Letter - Брезнавич
  • 1977 - Երկաթյա խաչ / Cross of Iron

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 Internet Broadway Database — 2000.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Уэллс Орсон // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118630822 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ https://www.britishpathe.com/asset/176416/
  6. ↑ https://www.newyorker.com/culture/the-front-row/what-to-stream-a-blazing-interview-with-orson-welles

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
 Օրսոն Ուելս
էջը Վիքիպահեստում

Պաշտոնական կայքը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Օրսոն Ուելս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Ֆոտո, վիդեո և աուդիո
Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Օրսոն_Ուելս&oldid=9932054» էջից