Անտս Լայկմաա

Անտս Լայկմաա; էստ․՝ Ants Laikmaa
Ծնվել է	մայիսի 5, 1866
Ծննդավայր	Վիգալա, Ռապլամաա, Էստոնիա
Մահացել է	նոյեմբերի 19, 1942 (76 տարեկան)
Մահվան վայր	Կադառպիկու
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և Էստոնիա
Կրթություն	Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիա
Մասնագիտություն	նկարիչ
Երեխաներ	Anu Kilpiö?
	Ants Laikmaa Վիքիպահեստում

Անտս Լայկմաա (էստ․՝ Ants Laikmaa , մինչև 1935 թվականն ստորագրում էր որպես Հանս Լայպման (էստ․՝ Hans Laipman), մայիսի 5, 1866(1866-05-05)^[1], Վիգալա, Ռապլամաա, Էստոնիա - նոյեմբերի 19, 1942(1942-11-19)^[1], Կադառպիկու), էստոնացի նկարիչ, հասարակական գործիչ, Էստոնիայի արվեստի ազգային դպրոցի հիմնադիրներից մեկը։

Կենսագրություն

Անտս Լայկմաան ծնվել է Էստոնիայի Վիգալա շրջանի Առաստե գյուղի Պայբա կալվածքում՝ գյուղացու ընտանիքում։ Նա աղքատ ընտանիքի տասներեքերորդ զավակն էր։ Դպրոց է հաճախել Վելիսեում, Հաապսալուում, Լիհուլայում։ Մայրը մահացել է, երբ նա դեռ երեխա էր։ Նկարչությամբ հետաքրքրվել է վաղ տարիքից։ 1891 թվականին առանց ապրուստի միջոցների ոտքով Ռիգայից գնում է Դյուսելդորֆ, որտեղ 1891-93 և 1896-97 թվականներին բարեգործների օգնությամբ սովորել է Դյուսելդորֆի գեղարվեստի ակադեմիայում։ Եղել է Էդուարդ ֆոն Գեբգարդտի աշակերտը։ 1897-1899 թվականներին աշխատել է Դյուսելդորֆում^[2]։ 1899 թվականի աշնանը վերադարձել է Տալլին։ 1900-1907 թվականներին որպես նկարիչ աշխատել է Տալլինում ու Հաապսալուում։ 1901 թվականին նա հիմնել է էստոնական արվեստի առաջին ցուցահանդեսը։ 1903 թվականին նա հիմնել է արվեստանոց, որ աշխատել է 1903-1907 և 1913-1932 թվականներին։ 1907 թվականին հիմնել է Էստոնական արվեստի միությունը (Eesti Kunstiselts)։

1904 թվականին 38-ամյա Անտս Լայկմաան հանդիպել է իր կյանքի ամենամեծ սիրուն՝ 21-ամյա Մարիա Հակերին, որն այն ժամանակ էստոնացի ամենահայտնի գրողներից մեկն էր։ Նույն տարում նա նկարել է Մարիայի երկու դիմանկարները, որ համարվում են Լայկմաայի լավագույն ստեղծագործություններից։ 1907-09 թվականներին նա հիմնականում Ֆինլանդիայում է բնակվել։ Ճանապարհորդել է Եվրոպայում, 1910-1912 թվականներին ապրել է Կապրիում ու Թունիսում։ 1913-1931 թվականներին Տալլինում աշխատել է որպես նկարիչ ու կերպարվեստի ուսուցիչ։ 1927 թվականին ծնվել է նրա միակ դուստրը՝ Աինո Մարիան (հետագայում՝ Anu Kilpiö, մահացել է 1969 թվականին)։ 1932 թվականին Անտս Լայկմաան բնակություն է հաստատել Էստոնիայի Տաեբլա շրջանի Կադառպիկու գյուղում գտնվող իր կալվածքում, որտեղ ապրել ու աշխատել է մինչև մահ։ Նա երբեք չի ամուսնացել։ Մահացել է 1942 թվականին, թաղվել է Կադառպիկուում։ 1960 թվականին նրա կալվածքում բացվել է նկարչի տուն-թանգարանը։

Ստեղծագործությունը

Անտս Լայկմաան ստեղծագործել սկսել է որպես դիմանկարիչ («Ծեր Այտսամը», 1904)։ Նա ստեղծել է էստոնական մշակույթի շատ գործիչների դիմանկարներ, օրինակ՝ բանաստեղծուհի Մարիա Ունդերի (1904), կոմպոզիտոր Միյնա Հյարմայի (1904), դերասան Պաուլ Պիննի (1906) և այլոց դիմանկարները։ 1903 թվականին ստեղծել է «Աղջիկը Լյաենեմաայից» հայտնի նկարը։ Նույն թվականին նկարել է Ֆրիդրիխ Կրեյցվալդի դիմանկարը։ 1913 թվականին ստեղծել է իր լավագույն գործերից մեկը՝ «Սալմե» դիմանկարը, որում պատկերված էր իր զարմուհին։

1905 թվականին գաղթել է Ֆինլանդիա, որտեղ տարվում է բնանկարներով («Վալինկոսկի», 1909)։ Իր բնանկարների ու դիմանկարների մի մասը Լայկմաան ստեղծել է Կապրիում (1909-1910) («Անակապրիի համայնապատկերը», «Իտալացի տղայի դիմանկարը», «Mia Padrona» (1910) և այլն) և Թունիսում (1910-1913) ապրելու տարիներին։

Անտս Լայկմաան Էստոնիա է բերել իմպրեսիոնիզմը։ Նա մեծ դեր է ունեցել էստոնական արվեստի զարգացման գործում։ Անտս Լայկմաան եղել է Էստոնիայի ազգային թանգարանի հիմնադիրներից մեկը։

Հայտնի ստեղծագործություններ

Ինքնադիմանկար (1902)
Աղջիկը Լյաենեմաայից (1903)
Մարիա Ունդերի դիմանկարը (1904)
Վիգալա նահանգ (1904)
Ավգուստ Կիտզբերգի դիմանկարը (1915)

Պատկերասրահ

Մարիա Ունդերի դիմանկարը, 1904
Ծեր Այտսամ, 1904
Իտալացի տղա, 1911
Տեսարան Կապռիից, 1911-1912
Հին ֆերմա (1913)
Կառլ Ռոբերտ Յակոբսոնի դիմանկարը, 1920
Ինքնադիմանկար, 1920
Լիդիա Կոյդուլայի դիմանկարը, 1924

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)
↑ «Անտս Լայկմաայի ստեղծագործությունը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

Արտաքին հղումներ

Անտս Լայկմաայի տուն-թանգարանի պաշտոնական կայքը Արխիվացված 2012-11-29 Wayback Machine (անգլ.) (էստոներեն)
Անտս Լայկմաա (կենսագրություն) Արխիվացված 2012-03-19 Wayback Machine

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անտս Լայկմաա» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 482)։

[_cfd639f7e535b8e3-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Eesti biograafiline andmebaas ISIK (эст.)

[2] «Անտս Լայկմաայի ստեղծագործությունը». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ նոյեմբերի 28-ին. Վերցված է 2013 թ․ դեկտեմբերի 14-ին.

[1]

[2]