شبک‌ها

شبک‌ها گروهی از کردها هستند که در شمال عراق و شهر موصل زندگی می‌کنند. مردم شبک ایرانی‌تبارند؛ و به گویش شبکی از گویش‌های زازا-گورانی سخن می‌گویند. جمعیت کردهای شبک بین ۳۰۰ تا ۷۵۰ هزار نفر برآورد شده که در ۸۵ روستا در حوالی کرکوک و موصل سکونت دارند.

پیشینه

ریشه و سرچشمۀ واژه شبک به طور دقیق نمایان نیست. برخی بر این باور هستند؛ وجه تسمیه واژۀ شبک از واژۀ عربی شَبَک به معنی درهم آمیختن است؛ و این خود به این موضوع دلالت می‌کند که شبک‌ها از قبایل مختلفی تشکیل شده است. برخی دیگر از جمله آستن هنری لایارد بر این عقیده هستند که شبک‌ها از نسل کُردان ایرانی هستند و با اهل حق قرابت دارند.

دین

مقالهٔ اصلی: شبک (دین)

شبک‌ها پیروی دینی با مناسک صوفیانه هستند، که بسیار به یارسان شباهت داشته و با تشیع نیز نزدیکی‌هایی دارد. زیارت‌گاه اصلی مردم شبک بارگاه شیخ شهاب‌الدین بین دو روستای دزآور و طویله است که از وی با نام شیخ شهاب‌الدین دزاوری یا شیخ شهاب‌الدین بغدادی نیز یاد شده‌است. شبک‌ها همچنین به زیارت عتبات شیعه اعتقاد دارند.

طیب طاهری پژوهشگر یارسان معتقد است که مردم شبک قزلباش‌هایی با مذهب یارسان بوده‌اند که به سبب دور افتادن از بقیهٔ مردم یارسان و قرارگیری در منطقه‌ای با اکثریت مسلمان شیعه و عواملی دیگر مانند تعریب و سیاست‌های حکومت‌ها برخی از آداب و رسوم اولیهٔ خود را از یاد برده و با وجود حفظ باورهای یارسانی، به لحاظ مناسکی رنگ تشیع به خود گرفته‌اند. طاهری مردم شبک را به طور کلی «کردان اصیل یارسانی-علوی» نامیده است.

زبان

مقالهٔ اصلی: گویش شبکی

مقایسه برخی از واژگان زبان شبکی با فارسی و زبان‌های شمال غربی ایرانی؛

شبکی	فارسی	لکی	هورامی	کردی سورانی	مازندرانی	گیلکی
çam	çeshm	çim,çam	çem	çaw	çash	çushm
ziwan	zaban	zuan	ziwan	ziman	zewun	zewan

ضمیر

شبکی	فارسی	لکی	هورامی	کردی سورانی	مازندرانی	گیلکی
amn-am	man	me,meni	emin, min		men
atu	to	tu	eto, to	tu, to	te
aw, îna	ou	ewa	ew	ew	we
hima-alama-gisht	ma	eima,hima	ma	ême	ima
ishma	soma	huma	shima	êwe	shema
ishan	ishan,anha	ouan,ishun	Ade	Ewan	weshun