Xem mã nguồn của Người Kurd

{{redirect|Kurd}}
{{Infobox ethnic group
|image=Roj emblem.svg
|group =Người Kurd<br />''Kurd'' کورد
|pop = ≈ '''31&ndash;45 triệu'''<ref name="CIAonline">{{chú thích sách |title=World Factbook |edition=Online |date=2015 |publisher=US [[Central Intelligence Agency]] |location=Langley, Virginia |issn=1553-8133 |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ |access-date=ngày 2 tháng 8 năm 2015 |archive-date=2013-05-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130510200259/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/ }} A rough estimate in this edition has populations of 14.3 million in Turkey, 8.2 million in Iran, about 5.6 to 7.4 million in Iraq, and less than 2 million in Syria, which adds up to approximately 28&ndash;30 million Kurds in Kurdistan or adjacient regions. CIA estimates are {{as of|lc=y|2015|08}} &ndash; Turkey: Kurdish 18%, of 81.6 million; Iran: Kurd 10%, of 81.82 million; Iraq: Kurdish 15%-20%, of 37.01 million, Syria: Kurds, Armenians, and other 9.7%, of 17.01 million.</ref>
|region1 = {{resize|115%|'''Các khu vực định cư người Kurd truyền thống'''}}
|region2 = {{flagcountry|Thổ Nhĩ Kỳ}}
|pop2 = ≈ 12 - 22,5 triệu<br />15.7–25%
|ref2 = <ref name="CIAonline" /><ref name="auto1">{{chú thích web|url=http://www.ekurd.net/mismas/articles/misc2012/9/turkey4166.htm|title=Over 22.5 million Kurds live in Turkey, new Turkish statistics reveal|publisher=|access-date=ngày 26 tháng 7 năm 2015|archive-date=2020-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200411050548/https://ekurd.net/mismas/articles/misc2012/9/turkey4166.htm|url-status=dead}}</ref><ref name="KHRP">{{chú thích sách |title=The Kurds: Culture and Language Rights |url=https://archive.org/details/kurdsiniraqpastp0000yild |first1=Kerim|last1=Yildiz |first2=Georgina|last2=Fryer |publisher=Kurdish Human Rights Project |date=2004}} Data: 18% of Turkey, 20% of Iraq, 8% of Iran, 9.6%+ of Syria; plus 1–2 million in neighboring countries and the diaspora</ref><ref name="KONDA">{{chú thích web |title=Kürtlerin nüfusu 11 milyonda İstanbul"da 2 milyon Kürt yaşıyor – Radikal Dizi |date=ngày 21 tháng 12 năm 2008 |first=Bekir|last=Ağirdir |work=Radikal.com.tr |language=Thổ Nhĩ Kỳ |url= http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&ArticleID=913650&CategoryID=104 |access-date = ngày 12 tháng 7 năm 2013}}</ref> 
|region3 ={{flagcountry|Iran}}
|pop3 = ≈ 3,35 - 8 triệu,<br />5–10%
|ref3 = <ref name="CIAonline" /><ref name="KHRP" /><ref>Volume 2. Dabbagh – Kuwait University. — Iran, page 1111–1112. // Encyclopedia of Modern Middle East & North Africa. Second Edition. Volume 1 — 4. Editor in Chief: Philip Mattar. Associate Editors: Charles E. Butterworth, Neil Caplan, Michael R. Fischbach, Eric Hooglund, Laurie King–Irani, John Ruedy. Farmington Hills: Gale, 2004, 2936 pages. ISBN 9780028657691 "With an estimated population of 67 million in 2004, Iran is one of the most populous countries in the Middle East.... Iran's second largest ethnolinguistic minority, the Kurds, make up an estimated 5 percent of the country's population and reside in the provinces of Kerman and Kurdistan as well as in parts of West Azerbaijan and Ilam. Kurds in Iran are divided along religious lines as Sunni, Shi'ite, or Ahl-e Haqq."</ref><ref name="AtlasA-Z Iran">{{chú thích sách |chapter=Country Factfiles — Iran |title=Atlas A–Z |edition=Fourth |editor1-first=Ben|editor1-last=Hoare |editor2-first=Margaret|editor2-last=Parrish |location=London |publisher=[[Dorling Kindersley]] Publishing |date=ngày 1 tháng 3 năm 2010 |isbn=9780756658625 |page=238 }}</ref>
|region4 ={{flagcountry|Iraq}}
|pop4 = ≈ 4 - 6,5 triệu,<br />15–23%
|ref4 = <ref name="CIAonline" /><ref name="KHRP" /><ref name="AtlasA-Z Iraq">{{chú thích sách |chapter=Country Factfiles — Iran |title=Atlas A–Z |edition=4th |page=239 |editor=Hoare & Parrish |date=2010 }}</ref><ref>{{chú thích sách |title=Iraq Then and Now: A Guide to the Country and Its People |first1=Karen|last1=Dabrowska |first2=Geoff|last2=Hann |chapter=Ethnic groups and languages |pages=12–13 |location=Chalfont St Peter, UK |publisher=[[Bradt Travel Guides]] |date=2008 |isbn=9781841622439 |url= https://books.google.az/books?id=DhJ3lRnXyXcC&hl=ru&source=gbs_navlinks_s}}{{tertiary source}}</ref><ref>{{chú thích báo |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html#People |title=Iraq |publisher=[[The World Factbook]] |year= |access-date=ngày 26 tháng 8 năm 2013 |archive-date=2018-12-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181224211125/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html#People |url-status=dead }}</ref>
|region5 ={{flagcountry|Syria}}
|pop5 = ≈ 2 - 2,5 triệu,<br />10–15%
|ref5 = <ref>{{chú thích báo|title=Kurds - Minority Rights|url=http://minorityrights.org/minorities/kurds-5/|access-date =ngày 18 tháng 5 năm 2016|work=Minority Rights|language=en-GB}}</ref><ref name="brit-2010-709">{{chú thích sách |title=Britannica Book of the Year 2010 |date=2011 |chapter=World Data — Syria |page=709 |editor-first=Karen |editor-last=Jacobs Sparks |location=Chicago |publisher=[[Encyclopaedia Britannica, Inc.]] |isbn=9781615353668}}</ref><ref name="Van Bruinessen">{{chú thích sách |title=Agha, Shaikh and State: The Social and Political Structures of Kurdistan |chapter=General Information on Kurdistan — Population |page=15 |first=Martin |last=Van Bruinessen |location=London |publisher=Zed Books |date=1992 |isbn=9781856490184 |url= https://www.academia.edu/2521173/Agha_Shaikh_and_State_The_Social_and_Political_Structures_of_Kurdistan}}</ref><ref name="KHRP" /><ref name="mod-hist-kurds-466">{{chú thích sách |chapter=Appendix 2. The Kurds of Syria |page=[https://archive.org/details/modernhistorykur00mcdo/page/466 466] |title=A Modern History of the Kurds |url=https://archive.org/details/modernhistorykur00mcdo |first1=David |last=McDowall |edition=Third |date=2004 |location=London |publisher=[[I.B. Tauris]] |isbn=9781850434160}}</ref><ref>{{chú thích tạp chí |title=Studying the Kurds in Syria: Challenges and Opportunities |first=Robert |last=Lowe |journal=Syrian Studies Association Bulletin |url=https://ojcs.siue.edu/ojs/index.php/ssa/article/view/1818/496 |access-date=ngày 12 tháng 7 năm 2013 |archive-date=2013-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130929080734/https://ojcs.siue.edu/ojs/index.php/ssa/article/view/1818/496 }}</ref><ref>{{chú thích sách |title=Syria: Issues and Historical Background |first=John L. |last=Henriques |publisher= Nova Science Publishers |isbn=9781590337639}}{{page needed|date=August 2015}}</ref><ref name="Khasraw Gul">{{chú thích web |title=Where are the Syrian Kurds heading amidst the civil war in Syria? |last=Khasraw Gul |first=Zana |date=ngày 22 tháng 7 năm 2013 |work=openDemocracy.net |publisher=openDemocracy |url=https://www.opendemocracy.net/zana-khasraw-gul/where-are-syrian-kurds-heading-amidst-civil-war-in-syria |access-date=ngày 4 tháng 11 năm 2013 |archive-date=2018-07-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180730171139/https://www.opendemocracy.net/zana-khasraw-gul/where-are-syrian-kurds-heading-amidst-civil-war-in-syria |url-status=dead }}</ref><ref name="the World Factbook">{{chú thích web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html|title=Syria|date=May 2015|publisher=Central Intelligence Agency|access-date=ngày 11 tháng 5 năm 2015|archive-date=2017-12-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20171229122345/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sy.html|url-status=dead}}</ref><ref name="syria overview">{{chú thích web|url=http://www.minorityrights.org/?lid=5266|title=Syria Overview|date=October 2011|publisher=Minority Rights Group International|access-date =ngày 14 tháng 1 năm 2014}}</ref>
|region6 = {{flagcountry|Armenia}}
|pop6= 37.500
|ref6 = <ref>{{chú thích web|title=Information from the 2011 Armenian National Census|url=http://www.armstat.am/file/doc/99478353.pdf|language=hy|work=Statistics of Armenia|access-date =ngày 27 tháng 5 năm 2014}}</ref>
|region7 = {{flagcountry|Georgia}}
|pop7 = 13.861 (2015)
|ref7 = <ref>{{Chú thích web |url=http://geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/Census_release_ENG_2016.pdf |ngày truy cập=2017-01-10 |tựa đề=Bản sao đã lưu trữ |archive-date=2017-10-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171010074805/http://geostat.ge/cms/site_images/_files/english/population/Census_release_ENG_2016.pdf |url-status=dead }}</ref>
|region8 = {{flagcountry|Azerbaijan}}
|pop8 = 6.100
|ref8 = <ref>{{chú thích sách |title=Statistical Yearbook of Azerbaijan 2014 |year=2015 |page=80}} Bakı.{{clarify|reason=What is "Bakı"? Author surname? Publisher? Location? Please complete this citation.|date=August 2015}}</ref>
|region9 = '''[[Kiều dân Kurd|Kiều dân]]''' 
|pop9= ≈ 2 triệu
|ref9=
|region10 = {{flagcountry|Đức}}
|pop10 = 800.000 
|ref10 = <ref>{{chú thích báo |title=Camps built in Germany, Austria to win new members for PKK, reports reveal |newspaper=Zaman |url=http://www.todayszaman.com/news-289089-camps-built-in-germany-austria-to-win-new-members-for-pkk-reports-reveal.html |access-date =ngày 28 tháng 10 năm 2012 |date=ngày 9 tháng 8 năm 2012 |archive-date = ngày 9 tháng 8 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120809235709/http://www.todayszaman.com/news-289089-camps-built-in-germany-austria-to-win-new-members-for-pkk-reports-reveal.html |url-status=dead }}</ref>
|region11 ={{flagcountry|Pháp}}
|pop11 = 150.000
|ref11 = <ref>{{chú thích báo|title=3 Kurdish women political activists shot dead in Paris|url=http://edition.cnn.com/2013/01/10/world/europe/france-kurd-deaths/|access-date =ngày 9 tháng 6 năm 2014|agency=CNN|date=ngày 11 tháng 1 năm 2013}}</ref>
|region13 ={{flagcountry|Thụy Điển}}
|pop13 = 83.600
|ref13 =<ref>{{chú thích web |title=Sweden |url= http://www.ethnologue.com/country/SE |date=2015 |work=[[Ethnologue]] |access-date =ngày 14 tháng 1 năm 2015}}</ref>
|region14 ={{flagcountry|Bỉ}}
|pop14 = 80.000
|ref14 = <ref name=IKP>{{chú thích web |title=The Kurdish Diaspora|url=http://www.institutkurde.org/en/kurdorama/ |website=Institut Kurde de Paris |access-date =ngày 9 tháng 6 năm 2014}}</ref>
|region15 = {{flagcountry|Hà Lan}}
|pop15 = 70.000
|ref15=<ref>{{chú thích web|title=Kurds in Netherlands|url=http://www.wereldjournalisten.nl/factsheet/2007/05/23/factsheet_koerden_in_nederland/|website=WereldJournalisten.nl|access-date =ngày 9 tháng 6 năm 2014|date=ngày 23 tháng 5 năm 2007|archive-date = ngày 13 tháng 8 năm 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140813214340/http://www.wereldjournalisten.nl/factsheet/2007/05/23/factsheet_koerden_in_nederland/|url-status=dead}}</ref>
|region16 = {{flagcountry|Nga}}
|pop16 = 63.800
|ref16 = <ref>{{chú thích web |title=Всероссийская перепись населения 2010 г. Национальный состав населения Российской Федерации |url= http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_10.php |work=Demoscope.ru |access-date =ngày 4 tháng 7 năm 2012}}</ref>
|region17 = {{nowrap|{{flagcountry|United Kingdom}}}}
|pop17 = 50.000
|ref17 = <ref>{{chú thích web |title=QS211EW – Ethnic group (detailed) |url= http://www.nomisweb.co.uk/census/2011/CT0010/view/2092957703 |work=NOMISweb.co.uk |publisher=UK Office for National Statistics |access-date =ngày 3 tháng 8 năm 2013}}</ref><ref>{{chú thích web |title=Ethnic Group – Full Detail_QS201NI |url=http://www.ninis2.nisra.gov.uk/Download/Census%202011_Excel/2011/QS201NI.xls |access-date=ngày 4 tháng 9 năm 2013 |archive-date=2019-09-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190923092403/http://www.ninis2.nisra.gov.uk/Download/Census%202011_Excel/2011/QS201NI.xls |url-status=dead }}</ref><ref>{{chú thích web |title=Scotland's Census 2011 – National Records of Scotland, Language used at home other than English (detailed) |url=http://www.scotlandscensus.gov.uk/documents/censusresults/release2a/rel2A_Language_detailed_Scotland.pdf |work=scotlandscensus.gov.uk |publisher=Scotland Census |access-date =ngày 29 tháng 9 năm 2013 |archive-date = ngày 15 tháng 2 năm 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200215021127/https://www.scotlandscensus.gov.uk/documents/censusresults/release2a/rel2A_Language_detailed_Scotland.pdf |url-status=dead }}</ref>
|region18 = {{flagcountry|Kazakhstan}}
|pop18 = 42.300
|ref18 = <ref name="KZ2014">[http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT081783 Численность населения Республики Казахстан по отдельным этносам на начало 2014 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150428181945/http://stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT081783 |date=2015-04-28 }} ЭТНОДЕМОГРАФИЧЕСКИЙ ЕЖЕГОДНИК КАЗАХСТАНА 2014</ref>
|region19 ={{flagcountry|Thụy Sĩ}}
|pop19 = 35.000
|ref19 = <ref>{{chú thích web |title=Switzerland |url= http://www.ethnologue.com/country/CH |work=Ethnologue |access-date =ngày 14 tháng 1 năm 2015}}</ref>
|region20 ={{flagcountry|Denmark}}
|pop20 = 30.000
|ref20 = <ref>{{chú thích báo |title=Fakta: Kurdere i Danmark |url= http://jyllands-posten.dk/indland/ECE5105449/fakta-kurdere-i-danmark/ |access-date =ngày 24 tháng 12 năm 2013 |newspaper=Jyllandsposten |date=ngày 8 tháng 5 năm 2006 |language=da}}</ref>
|region21 = {{flagcountry|Jordan}}
|pop21 = 30.000
|ref21 = <ref>{{chú thích web |title=Language and Cultural Shift Among the Kurds of Jordan |url= http://www.linguistics.fi/julkaisut/SKY2010/Al-Khatib_Al-Ali_netti.pdf |access-date =ngày 10 tháng 11 năm 2012 |first1=Mahmoud A.|last1=Al-Khatib |first2=Mohammed N.|last2=Al-Ali |page=12}}</ref>
|region22 = {{flagcountry|Austria}}
|pop22 = 23.000
|ref22 = <ref>{{chú thích web|title=Austria |url=http://www.ethnologue.com/country/AT |work=Ethnologue |access-date =ngày 14 tháng 1 năm 2015}}</ref>
|region23 ={{flagcountry|Greece}}
|pop23 = 22.000
|ref23 = <ref>{{chú thích web|title=Greece |url=http://www.ethnologue.com/country/GR/ |work=Ethnologue |access-date =ngày 14 tháng 1 năm 2015}}</ref>
|region24 = {{flagcountry|Hoa Kỳ}}
|pop24 = 15.400
|ref24 = <ref name="USCensus">{{chú thích web |title=2006–2010 American Community Survey Selected Population Tables |url= http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_SF4_B01003&prodType=table |work=FactFinder2.Census.gov |publisher=US Census Bureau |location=Washington, DC |access-date =ngày 5 tháng 8 năm 2013}}</ref>
|region25 = {{flagcountry|Kyrgyzstan}}
|pop25 = 13.200
|ref25 =<ref>{{chú thích web |title=Number of resident population by selected nationality |url=http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_phc/Kyrgyzstan/A5-2PopulationAndHousingCensusOfTheKyrgyzRepublicOf2009.pdf |work=UNStats.UN.org |publisher=United Nations |access-date =ngày 9 tháng 7 năm 2012 |archive-date = ngày 10 tháng 7 năm 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120710092216/http://unstats.un.org/unsd/demographic/sources/census/2010_PHC/Kyrgyzstan/A5-2PopulationAndHousingCensusOfTheKyrgyzRepublicOf2009.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name=kyrgyzstan2>{{chú thích web|title=Население Кыргызстана |url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/node/12 |language=ru |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120915105014/http://212.42.101.100:8088/nacstat/node/12 |archive-date=ngày 15 tháng 9 năm 2012 }}</ref>
|region26 ={{flagcountry|Canada}}
|pop26 = 11.685 
|ref26 = <ref name="StatCan-household">{{chú thích web |title=2011 National Household Survey: Data tables |url= http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=0&PID=105396&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF |work=StatCan.GC.ca |publisher=Statistics Canada |access-date =ngày 19 tháng 1 năm 2013}}</ref>
|region27 = {{flagcountry|Finland}}
|pop27 = 10.700
|ref27 = <ref>{{chú thích web |title=Language according to age and sex by region 1990–2014 |url=http://pxweb2.stat.fi/Dialog/varval.asp?ma=030_vaerak_tau_102_en&path=../database/StatFin/vrm/vaerak/&lang=1&multilang=en |work=Stat.fi |publisher=Statistics Finland |access-date =ngày 19 tháng 1 năm 2013 |archive-date=17 Tháng 2 2013 |archive-url=https://archive.today/20130217113547/http://pxweb2.stat.fi/Dialog/varval.asp?ma=030_vaerak_tau_102_en&path=../database/StatFin/vrm/vaerak/&lang=1&multilang=en |url-status=dead }}</ref>
|region28 = {{flagcountry|Australia}}
|pop28 = 7.000
|ref28= <ref>{{chú thích sách |title=The People of Australia: Statistics from the 2011 census |url=http://www.omi.wa.gov.au/resources/publications/LocalGovernment/The_People_of_Australia.pdf |publisher=Australian Department of Immigration and Border Protection |date=2014 |isbn=978-1-920996-23-9 |access-date =ngày 29 tháng 5 năm 2014 |archive-date = ngày 29 tháng 5 năm 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140529194052/http://www.omi.wa.gov.au/resources/publications/LocalGovernment/The_People_of_Australia.pdf |url-status=dead }}</ref>
|languages =[[Tiếng Kurd]] và các [[nhóm ngôn ngữ Zaza–Gorani|ngôn ngữ Zaza–Gorani]]<br />{{smaller|''Gồm nhiều phương ngôn và ngôn ngữ: [[Tiếng Trung Kurd|Sorani]], [[Tiếng Bắc Kurd|Kurmanji]], [[Tiếng Nam Kurdish|Pehlewani]], [[tiếng Zaza|Zaza]], [[tiếng Gorani|Gorani]]''}}
|religions = đa số [[Hồi giáo]] {{small|từ thế kỷ 7}}<br/> {{small|([[Hồi giáo Sunni]], nhưng cũng có [[Hồi giáo Shia]] và [[Sufi]])}} <br/> thiểu số [[thần giáo tự nhiên]], [[bất khả tri]], [[Yazdân giáo]], [[Hỏa giáo]], [[Kitô giáo]] và [[Do Thái giáo]] 
|related = [[Các dân tộc Iran]] khác
|footnotes = 
}}

'''Người Kurd''' ({{lang-ku|Kurd}}, کورد, hay {{lang|ku|Gelê Kurd}}, {{Script/Arabic|گەلی کورد}}) là một dân tộc<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4555000.stm Killing of Iraq Kurds 'genocide'], ''[[BBC]]''.</ref> tại vùng [[Trung Đông]], chủ yếu cư trú tại một vùng đất kéo dài từ đông và đông nam [[Thổ Nhĩ Kỳ]] ([[Bắc Kurdistan]]), tây [[Iran]] ([[Kurdistan thuộc Iran|Đông Kurdistan]]), bắc [[Iraq]] ([[Kurdistan thuộc Iraq|Nam Kurdistan]]), và bắc [[Syria]] ([[Kurdistan thuộc Syria|Tây Kurdistan hay Rojava]]).<ref>''Kurdish Awakening: Nation Building in a Fragmented Homeland'', (2014), by Ofra Bengio, University of Texas Press</ref> Người Kurd cả về ngôn ngữ, văn hóa, và lịch sử đều được xem là một dân tộc Iran ("[[các dân tộc Iran]]" là một nhóm dân tộc, không phải công dân Iran nói chung).<ref>{{Chú thích web |url=http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-Kurds.html |tiêu đề=Kurds |ngày=2014 |work=The Columbia Encyclopedia, 6th ed.|nhà xuất bản=Encyclopedia.com |ngày truy cập=ngày 29 tháng 12 năm 2014}}</ref><ref>{{chú thích sách |first=Mehrdad R. |last=Izady |title=The Kurds: A Concise Handbook |url= https://books.google.com/books?id=I9mr6OgLjBoC&pg=PA198 |year=1992 |publisher=Taylor & Francis |isbn=978-0-8448-1727-9 |page=198}}</ref><ref name="EncyclopaediaIslamica">{{chú thích sách |chapter=Kurds, Kurdistan |last1=Bois|first1=T.|last2=Minorsky|first2=V.|last3=MacKenzie|first3=D.&nbsp;N. |title=Encyclopaedia Islamica |editor1-first=P.|editor1-last=Bearman |editor2-first=T.|editor2-last=Bianquis |editor3-first=C.&nbsp;E.|editor3-last=Bosworth |editor4-first=E.|editor4-last=van Donzel |editor5-first=W.&nbsp;P.|editor5-last=Heinrichs |publisher=Brill |year=2009}}</ref>

Ước tính, trên toàn cầu có từ 31-45 triệu người Kurd, đa số sống tại [[Tây Á]]; còn có những cộng đồng người Kurd tại nhiều thành phố tây Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là [[Istanbul]]. Một cộng đồng kiều dân người Kurd cũng đang phát triển tại châu Âu, nhất là [[người Kurd tại Đức|tại Đức]]. Người Kurd chiếm đa số dân cư vùng tự trị [[Kurdistan thuộc Iraq]], và thiểu số đáng kể tại Thổ Nhĩ Kỳ và Iran, nơi những phong trào dân tộc Kurd tiếp tục theo đuổi mục tiêu giành quyền tự trị và văn hóa cho người Kurd.

==Ngôn ngữ==

[[Tiếng Kurd]] là một nhóm các phương ngữ được nói bởi người Kurd. Nó chủ yếu được nói trong những vùng của Iran, Iraq, Syria và Thổ Nhĩ Kỳ ở khu vực người Kurd. Tiếng Kurd có tư cách chính thức ở Iraq như một ngôn ngữ quốc gia cùng với tiếng Ả Rập, được công nhận ở Iran như một ngôn ngữ khu vực, và ở Armenia như một ngôn ngữ thiểu số.

Các ngôn ngữ người Kurd thuộc nhóm phụ  miền tây bắc của nhóm ngôn ngữ Iran, thuộc về nhánh Indo-Iran và là một nhánh của ngôn ngữ Ấn-Âu.

Hầu hết người Kurd là người nói được song ngữ hoặc đa ngôn ngữ, nói ngôn ngữ của quốc gia gốc của họ, chẳng hạn như tiếng Ả Rập, Ba Tư và Thổ Nhĩ Kỳ như ngôn ngữ thứ hai bên cạnh tiếng Kurd của họ, trong khi những người ở cộng đồng người di cư thường nói ba hoặc nhiều ngôn ngữ.

Theo Mackenzie, tất cả các phương ngữ người Kurd có rất ít tính năng ngôn ngữ  chung và cũng khác trong các ngôn ngữ Iran khác.

Các phương ngữ người Kurd theo Mackenzie được phân loại là:

* Nhóm phía Bắc (nhóm thổ ngữ Kurmanji)
* Nhóm trung tâm (một phần của nhóm phương ngữ Sorani)
* Nhóm phía Nam (một phần của nhóm thổ ngữ Sorani) bao gồm Kermanshahi, Ardalani và Laki

Người Zaza và Gorani là dân tộc người Kurd, nhưng các ngôn ngữ Zaza-Gorani không được phân loại là tiếng Kurd.

Nhận xét về sự khác biệt giữa các phương ngữ của người Kurd, Kreyenbroek làm rõ rằng theo một số cách, mối liên hệ Kurmanji và Sorani khác với liên hệ tiếng Anh có nguồn gốc từ [[tiếng Đức]], ví dụ  Kurmanji có dấu chấm câu và ngữ pháp, nhưng Sorani thì không, và thấy rằng Sorani và Kurmanji là "phương ngữ" của một ngôn ngữ  được hỗ trợ vì "nguồn gốc phổ biến của họ... và thực tế là việc sử dụng này phản ánh ý thức về bản sắc dân tộc và sự thống nhất của người Kurd."

==Nguồn gốc người Kurd==

Người Kurd là một dân tộc trong nhóm người Tây Bắc Iran xuất hiện trong hồ sơ lịch sử vào cuối thế kỷ thứ bảy.

Các học giả đã gợi ý các giả thuyết khác nhau về nguồn gốc của tên Kurd. Theo nhà Đông Phương học người Anh Godfrey Rolles, thuật ngữ Kurd có liên quan đến người Sumerian Karda được tìm thấy từ các viên đất sét Sumer của thiên niên kỷ thứ ba BC, trong khi theo các học giả khác, nó trước thời kỳ Hồi giáo, khi 1 từ ba tư "nomad ", và cuối cùng có thể được bắt nguồn từ một tên gọi hoặc tên bộ lạc cổ đại, hoặc là của Cyrtii hoặc của Corduene.  Cái tên Kurds (Arabic Kurd, số nhiều Akrad) được sử dụng trong suốt thời kỳ trung cổ, từ các cuộc chinh phục Hồi giáo, cũng như một thuật ngữ chung cho các bộ tộc [[du mục]] Iran của [[người Ả Rập]].

==Dân số==

Số lượng người Kurd sống ở Tây Nam Á ước tính gần 30 triệu người, với một hoặc hai triệu người sống trong cộng đồng người Do Thái. Người Kurd chiếm từ 18% đến 20% dân số ở Thổ Nhĩ Kỳ, có thể cao tới 25%, 15 đến 20% ở Iraq; 10% ở Iran; và 9% ở Syria. Người Kurd tạo thành các khu vực lớn trong cả bốn quốc gia này, tức là, Người Kurd Thổ Nhĩ Kỳ, Người Kurd Iraq, Người Kurd Iran và Người Kurd Syria. Người Kurd là nhóm dân tộc lớn thứ tư ở Tây Á sau người Ả Rập, Ba Tư và Thổ Nhĩ Kỳ.

Tổng số người Kurd năm 1991 được đặt ở mức 22,5 triệu người, với 48% số người sống ở Thổ Nhĩ Kỳ, 18% ở Iraq, 24% ở Iran và 4% ở Syria.

Những người di cư gần đây chiếm một dân số gần 1,5 triệu người ở các nước phương Tây, khoảng một nửa trong số họ ở Đức.

Một trường hợp đặc biệt là quần thể người Kurd ở Ngoại Kavkaz và [[Trung Á]], đã di dời chủ yếu vào thời của Đế chế Nga, họ đã trải qua những phát triển độc lập trong hơn một thế kỷ và đã phát triển bản sắc dân tộc theo cách riêng của họ. Dân số của nhóm này được ước tính là gần 0,4 triệu vào năm 1990.

==Văn hóa==

Văn hóa người Kurd là một di sản từ những dân tộc cổ xưa khác nhau đã định hình người Kurd hiện đại và xã hội của họ. Như hầu hết cư dân khác ở Trung Đông, một mức độ cao của sự ảnh hưởng lẫn nhau giữa người Kurd và những cư dân hàng xóm là rõ ràng. Vì vậy, trong văn hóa người Kurd các yếu tố khác nhau của các nền văn hóa khác là được nhìn thấy. Tuy nhiên, về tổng thể, văn hóa người Kurd là gần gũi nhất với văn hóa của những người Iran, đặc biệt là những người về phương diện lịch sử có sự gần gũi nhất về mặt địa lí với người Kurd, như người Ba Tư và người Lur. Người Kurd, ví dụ như, cũng làm lễ kỉ niệm Newroz (21/3) như là ngày của năm mới.

== Đọc thêm ==

* Barth, F. 1953. ''Principles of Social Organization in Southern Kurdistan.'' Bulletin of the University Ethnographic Museum 7. Oslo.
* Hansen, H.H. 1961. ''The Kurdish Woman's Life.'' Copenhagen. Ethnographic Museum Record 7:1-213.
* Leach, E.R. 1938. ''Social and Economic Organization of the Rowanduz Kurds.'' London School of Economics Monographs on Social Anthropology 3:1-74.
* Longrigg, S.H. 1953. ''Iraq, 1900-1950.'' London.
* Masters, W.M. 1953. ''Rowanduz.'' Ph.D. dissertation, University of Michigan.

== Chú thích ==
{{tham khảo|30em}}

== Liên kết ngoài ==
* [http://www.encislam.brill.nl/data/EncIslam/C4/COM-0544.html Kurds and Kurdistan]{{Liên kết hỏng|date=2022-01-03 |bot=InternetArchiveBot }}, Encyclopaedia of Islam.
* [http://www.britannica.com/ebc/article-9275335 Kurds], Encyclopaedia Britannica.
* [http://www.britannica.com/ebc/article-9046466 Kurd], Encyclopaedia Britannica.
* [http://www.britannica.com/worldsapart/3_timeline_print.html The Kurds: People without a country], Encyclopaedia Britannica.
* [http://www.institutkurde.org/ The Kurdish Institute of Paris] Kurdish language, history, books and latest news articles.
* [http://www.kurdistanica.com/ The Encyclopaedia of Kurdistan]
* [http://www.enstituyakurdi.org/index.php?newlang=english Istanbul Kurdish Institute] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924001027/http://www.enstituyakurdi.org/index.php?newlang=english |date = ngày 24 tháng 9 năm 2015}}
* [http://www.pen-kurd.org/index-en.html The Kurdish Center of International Pen] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060717023951/http://www.pen-kurd.org/index-en.html |date = ngày 17 tháng 7 năm 2006}}
* [http://www.kurdishlibrary.org Kurdish Library], supported by the [[Thụy Điển|Swedish]] Government.
* [http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m0SBL/is_1-2_19/ai_n15954362/pg_2 Yazidism: Historical Roots] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071228015841/http://findarticles.com/p/articles/mi_m0SBL/is_1-2_19/ai_n15954362/pg_2 |date=2007-12-28 }}, International Journal of Kurdish Studies, January 2005.
* [http://www.jafi.org.il/education/actual/iraq/4.html/ Ethnic Cleansing and the Kurds] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20041024074007/http://www.jafi.org.il/education/actual/iraq/4.html |date=2004-10-24 }}
* [http://www.transoxiana.org/0109/aloian-kurds_ottoman_hungary.html The Kurds in the Ottoman Hungary] by Zurab Aloian
* [http://theotheriraq.com/ "The Other Iraq" Kurdish Information Website]

; The Kurdish Issue in Turkey
* [http://www.db.idpproject.org/Sites/idpSurvey.nsf/wCountries/Turkey A report on the Kurdish IDP's - 2005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20020527064459/http://www.db.idpproject.org/Sites/idpSurvey.nsf/wCountries/Turkey |date = ngày 27 tháng 5 năm 2002}}
* [http://www.dw-world.de/dw/article/0,1564,1484632,00.html A German newspaper's take on the Kurdish issue - 2005]
* [http://www.guardian.co.uk/The_Kurds/Story/0,,428351,00.html The Guardian - ''What's in a name? Too much in Turkey'' - 2001]
* {{chú thích tạp chí | last = McKiernan | first = Kevin | title = ''Turkey's war on the Kurds'' | volume = 55 | issue = 2 | pages = 26–37 | publisher = [http://thebulletin.org Bulletin of the Atomic Scientists] | date = March/April 1999 | url = http://thebulletin.metapress.com/content/wg3804452810m184/?p=ee9133a6962b49f093b163254a36d80c&pi=7 | doi = 10.2968/055002008 | access-date = ngày 4 tháng 8 năm 2009 | journal = Bulletin of the Atomic Scientists}}

{{Các dân tộc Iran}}

{{DEFAULTSORT:Kurd}}
[[Thể loại:Người Kurd|*]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc trong Liên đoàn Ả Rập]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Armenia]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Iran]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Iraq]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Syria]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Thổ Nhĩ Kỳ]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc Iran]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc ở Trung Đông]]
[[Thể loại:Nhóm sắc tộc phân chia bởi biên giới quốc tế]]
[[Thể loại:Dân tộc cổ đại Cận Đông]]
[[Thể loại:Người bản địa Tây Á]]