ශාක පාදක ආහාර රටාව
.jpg)
යම් ආහාර රටාවක අඩංගු ආහාර වර්ග සම්පූර්ණයෙන්ම හෝ බහුතරයක් ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වන්නේනම් එම ආහාර රටාව, ශාක පාදක ආහාර රටාවක් සේ සැලකේ. මෙම ආහාර රටාවට සාමාන්‍යයෙන් එළවළු, පලතුරු, ධාන්‍ය හෝ නිවුඩු සහිත ධාන්‍ය පිටි, රනිල ආහාර සහ වෙනත් ඇට වර්ග අයත් වේ. සත්ව නිෂ්පාදන ස්වල්පයක් අඩංගු වීමට හෝ කිසිම සත්ව නිෂ්පාදනයක් නොමැති වීමට පුලුවන් බැවින් ශාක පාදක ආහාර නිර්මාංශ ආහර නොවිය හැක.
ශාක පදනම් කරගත් යන්නෙහි අරුත කාලයත් සමඟ වෙනස් වී ඇති අතර, සත්ව ප්‍රභවයන්ගෙන් ලබා ගන්නා ආහාර අඩංගු නොවන සත්ත්ව ආහාර වලින් තොර ආහාර, නැතහොත් "ශාක පදනම් කරගත් ආහාර" යන්නට වර්තමානයේදී කිරි හෝ බිත්තර ඇතුළත් කරගත හැකි නමුත් මස් නොතිබිය යුතු අතර අර්ධ නිර්මාංශ ආහාර තුළ කුඩා මස් ප්‍රමාණයක් අඩංගු විය හැකිය.
පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමිය විසින් ස්ථානීය ප්‍රකාශයක් නිකුත් කරමින් යෝජනා කළේ හොඳින් සැලසුම් කළ ශාක ආහාර සෞඛ්‍යයට හිතකර වන අතර ගර්භණීභාවය, කිරි දෙන කාලය, ළමා කාලය, වැඩිහිටිභාවය සහ ක්‍රීඩක ක්‍රීඩිකාවන් ඇතුළු මුළු ජීවිත කාලය පුරාවටම සුදුසු බවය.
21 වන ශතවර්ෂයේ මුල් භාගය වන විට බිලියන 4 ක ජනතාවක් මූලික වශයෙන් ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් මත ජීවත් වන බවට ගණන් බලා ඇත. සමහරක් වගා බිම්, මිරිදිය හා බලශක්ති සම්පත් හිඟය නිසා ඇති වූ සීමාවන් නිසා ශාක පදනම් කරගත් ආහාර ගැනීමට පෙළැඹුණු බව සනාථ වේ.
යුරෝපයේ, ශාක පදනම් කරගත් මස් ආදේශක පරිභෝජනය 2019 දී ලෝක වෙළඳපොළෙන් 40% ක් වූ අතර, 2025 වන විට විකුණුම් 60% කින් වර්ධනය වනු ඇතැයි පුරෝකථනය කර ඇති අතර, ප්‍රධාන වශයෙන් සෞඛ්‍යය, ආහාර සුරක්‍ෂිතතාව සහ සත්ව සුභසාධනය පිළිබඳ සැලකිලිමත් වීම තුළින් මෙය සිදුවීමට ඉඩ ඇත.
එක්සත් ජනපදය තුළ 2019 දී ශාක පදනම් කරගත් ආහාර සඳහා සිල්ලර වෙළඳපොල සාමාන්‍ය සිල්ලර ආහාර වෙළඳපොළට වඩා අට ගුණයකින් වර්ධනය විය.
පාරිභාෂිතය
[සංස්කරණය]වීගන් කතුවරයා වන එලන් ජැෆ් ජෝන්ස් 2011 සම්මුඛ සාකච්ඡාවකදී මෙසේ පැවසීය:
"මම ජාතික ලාභ නොලබන, වගකිවයුතු වෛද්‍යවරුන්ගේ කමිටුව සඳහා ඉවුම් පිහුම් පන්ති ඉගැන්වූ අතර, එම කාලය තුළ, “ශාක පදනම් කරගත් ආහාර” යන යෙදුම සත්ත්ව ආහාර වලින් තොර ආහාර ගැනීම සඳහා වූ සුහද කතාබහක් ලෙස හෝ “v” වචනය ලෙස භාවිතා විය. වීගන් යන වචනයෙන් අවධාරණය කිරීම සඳහා එය සංවර්ධනය කරන ලදි, මන්ද සමහරු එය අතිශය ආන්තික තත්වයක් සමඟ සම්බන්ධ කර ඇති අතර සමහර විට එය පදනම් වී ඇත්තේ සත්ව අයිතිවාසිකම් හා සෞඛ්‍ය තාර්කිකත්වය මත ය."
- එලන් ජැෆ් ජෝන්ස්
ශාක පාදක ආහාර රටා ලෙස සැලකෙන උප ආහාර රටා
[සංස්කරණය]විවිවිධ සත්ව නිෂ්පාදන ඇතුළු ආහාර, “ශාක පදනම් කරගත් ආහාර” යන්න නිර්වචනය කිරීම සඳහා මූලාශ්‍ර කිහිපයක්ම භාවිතා කරයි, උදාහරණයක් ලෙස “ශාක ආහාර විශාල ප්‍රමාණයක් සහ සත්ව ආහාර සීමිත ප්‍රමාණයක් ඇතුළත් ආහාර”, සහ ආහාර "විවිධ එළවළු සහ පලතුරු, රනිල කුලයට අයත් බෝග සහ අවම වශයෙන් සැකසූ පිෂ්ටමය ආහාර වලින් පොහොසත් වන අතර රතු මස් අනුභව කරන්නේ නම් රතු මස් පරිභෝජනය සීමා කරයි". තවත් සමහරු "ශාක පදනම් කරගත්" සහ "ශාක පමණක්" අතර වෙනසක් දක්වති.
විවිධ මූලාශ්‍රවල, “ශාක පදනම් කරගත් ආහාර” හදුන්වා දීම සඳහා පහත නිර්වචනයන් භාවිතා කර ඇත:
- කිසිදු සත්ත්ව ආහාරයක් නොමැති : එළවළු, රනිල කුලයට අයත් බෝග, පළතුරු, ධාන්‍ය, ඇට වර්ග සහ බීජ ආහාර වේ, නමුත් සත්ව ප්‍රභවයන්ගෙන් ආහාර නොමැත.
- උඹලකඩ හැර වෙනත් කිසිදු සත්ත්ව ආහාරයක් නොමැති: උඹලකඩ කුළුබඩුවක් සේ සැලකෙන ශ්‍රී ලංකාවේ ඇති ආහාර රටාවකි
- මාලු සෝස් හැර වෙනත් කිසිදු සත්ත්ව ආහාරයක් නොමැති: ලුණු වෙනුවට මාලු සෝස් භාවිතාකරන වියට්නාමය වැනි රටවල ඇති ආහාර රටාවකි
- නිර්මාංශත්වය (ඕවෝ-ලැක්ටෝ නිර්මාංශත්වය): බිත්තර හා කිරි ඇතුළත් විය හැකි හා එළවළු, රනිල කුලයට අයත් පලතුරු, ඇට වර්ග සහ ධාන්‍ය වර්ග, නමුත් මස් නැත.
- බිත්තර කන නිර්මාංශත්වය: බිත්තර ඇතුළත් නමුත් කිරි නැත.
- ලැක්ටෝ නිර්මාංශත්වය: කිරි ඇතුළත් නමුත් බිත්තර නැත.
- අර්ධ නිර්මාංශත්වය: මස් හෝ කුකුළු මස් ඉඳහිට ඇතුළත් කිරීම සමඟ බොහෝ විට නිර්මාංශ ආහාර වේ.
- සාර්ව ජීවී ආහාර: ධාන්‍ය වර්ග, එළවළු, බෝංචි, මයිසෝ සුප්, මුහුදු එළවළු සහ සාම්ප්‍රදායිකව හෝ ස්වාභාවිකව සැකසූ ආහාර, මුහුදු ආහාර සහ වෙනත් සත්ව නිෂ්පාදන සමඟ හෝ නැතිව ඉස්මතු කරන අර්ධ නිර්මාංශ ආහාර වේ.
- Pescatarian: බිත්තර, කිරි සහ මුහුදු ආහාර සහිත අර්ධ නිර්මාංශ ආහාර.
- Flexitarian: දිනපතා මස් පරිභෝජනය සීමා කිරීම හෝ නිර්මාංශ වීම සතියේ ඇතැම් දිනවල පමණක් ඇතුළත් වන අර්ධ නිර්මාංශ ආහාර වේ.
ඉතිහාසය
[සංස්කරණය]ප්‍රාග් ඓතිහාසික ජීවිතය
[සංස්කරණය]ශාකභක්ෂක (ශාකවල ආහාර මත යැපීම) මෙසොසොයික් සංසිද්ධියක් ලෙස දිගු කලක් තිස්සේ සිතුවද, ඒ පිළිබඳ සාක්ෂි පොසිල සොයාගත් විගසම සොයාගත හැකිය.
පළමු ඉඩම් පැල පරිණාමය වී වසර මිලියන 20 කටත් අඩු කාලයකදී, ආත්‍රපෝඩාවන් විසින් ශාක පරිභෝජනය කරනු ලැබීය. පාද හතරක් සහිත ශාකභක්ෂික භූමිස්පර්ෂ පෘෂ්ඨවංශීන් හා ටෙට්රාපෝඩාවන් පසුකාලීනව සංවර්ධනය විය. (අවුරුදු මිලියන 307 - 299 ක් තුළ).
මුල් ටෙට්‍රපොඩ්ස් විශාල උභයජීවී පිස්කිවෝර්ස් විය. උභය ජීවීන් මාළු හා කෘමීන් මගින් පෝෂණය වීම දිගටම කරගෙන යන අතර සමහර උරගයින් නව ආහාර වර්ග දෙකක් ගවේෂණය කිරීමට පටන් ගත්හ: ටෙට්‍රපොඩ්ස් (මාංශ භක්ෂක) සහ ශාක (ශාකභක්ෂක) ලෙස.
මාංශ භක්‍ෂකය යනු අවම අනුවර්තනයකින් කෘමීන්ගෙන් ඈත් වී මධ්‍යම හා විශාල ටෙට්‍රපෝඩාවන් දෙසට යෑමය. නමුත්, අධික තන්තුමය ශාක ද්‍රව්‍ය පෝෂණය කිරීම සඳහා ඊට හාත්පසින්ම වෙනස්වූ සංකීර්ණ අනුවර්තන මාලාවක් අවශ්‍ය විය.
නවීන ශාකභක්ෂකයන් සහ මෘදු සර්ව භක්ෂක
[සංස්කරණය]බොහෝ විට, ප්‍රධාන වශයෙන් ශාකභක්ෂක ජීවීන් සත්ව ආහාර පදනම් කරගත් ආහාර කුඩා ප්‍රමාණයක් අනුභව කරනු ඇත. බොහෝ විට මෙය සුළුපටු වුවත්, ගේ කුරුල්ලන් වැනි සර්ව භක්ෂක හෝ ශාකභක්ෂක පක්ෂීන් බොහෝ විට තම පැටවුන් පෝෂණය කිරීමට කෘමීන් ලබාදෙන අතර වර්ධනයට ආහාර වඩාත් අවශ්‍ය වේ.
සමීප පරීක්ෂාවකින් පෙනී යන්නේ සූර්ය කුරුල්ලන් වැනි පැණි වලින් පෝෂණය වන කුරුල්ලන් මල් වලින් සොයා ගන්නා කුහුඹුවන් සහ වෙනත් කෘමීන් මතද රඳා සිටින බවයි. එය පොහොසත් ප්‍රෝටීන් සැපයුමක් සඳහා පමණක් නොව, පැණි වල නොමැති විටමින් බී 12 වැනි අත්‍යවශ්‍ය පෝෂ්‍ය පදාර්ථ ලබාගැනීම සඳහා ය.
මිනිසුන්
[සංස්කරණය]මිනිසුන් සර්ව භක්ෂක වන අතර, විශාල පරාසයක ශාක හා සත්ව ආහාර පරිභෝජනය කළ හැකිය. ලැබෙන පොසිල සාක්ෂිවලට අනුව ආදී මානවයන්ගේ දත් මත තිබෙන රටාවන්ගෙන් පෙන්නුම් කරන්නේ මුල් කාලීන හොමිනයිඩ් ශක්තිමත් ඔස්ට්‍රොලොපිතෙචීන් සහ හෝමෝ හැබිලිස් අවස්ථාවාදී සර්ව භක්‍ෂකයන් වන අතර ඔවුන් සාමාන්‍යයෙන් ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් මත රැඳී සිටි නමුත් හැකි සෑම විටම මස් අතිරේකව සපයා ගත්හ.
පැවැත්ම
[සංස්කරණය]ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය තිරසාර ආහාර වේලක් අර්ථ දැක්වුවේ ‘ආහාර හා පෝෂණ සුරක්‍ෂිතතාවයට දායක වන අඩු පාරිසරික බලපෑම් සහ වර්තමාන හා අනාගත පරපුර සඳහා සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජීවිතයක් සඳහා’ සහ ස්වාභාවික හා මානව සම්පත් යන දෙකම ප්‍රශස්ත කරන අතරම සැමට දැරිය හැකි ආහාරයක් ලෙසය. තිරසාර ආහාර වේලක් එහි පෝෂණ ප්‍රමාණවත් බව, පාරිසරික තිරසාරභාවය, සංස්කෘතික පිළිගැනීම සහ දැරිය හැකි මට්ටම අනුව මැනිය හැකිය.
පාරිසරික තිරසාර බව කාර්යක්ෂමතාව සහ පාරිසරික ආරක්ෂාව පිළිබඳ දර්ශක මගින් මැනිය හැක. කාර්යක්‍ෂමතාවය මඟින් යම් මට්ටමක ආහාර නිපදවීමට අවශ්‍ය යෙදවුම් හා ප්‍රතිදානයන්හි අනුපාතය මනිනු ලැබේ. ආදාන ශක්තිය යනු භෞතික මිනිස් ශක්තියේ නිමැවුමට සාපේක්ෂව ආහාර සැකසීම, ප්‍රවාහනය කිරීම, ගබඩා කිරීම සහ සේවය කිරීම ය. අනෙක් අතට, පාරිසරික ආරක්ෂාව යනු පාරිසරික පද්ධති සංරක්ෂණය කිරීමේ මට්ටමයි.
හරිතාගාර වායු විමෝචනය අවම කිරීම සහ කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා භාවිතා කරන ඉඩම්, ජලය සහ පොහොර ප්‍රමාණය අඩු කිරීමට ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලට දායක විය හැකිය. ලොව පුරා භෝග වලින් සැලකිය යුතු ප්‍රතිශතයක් මිනිසුන්ට වඩා පශු සම්පත් පෝෂණය කිරීම සඳහා භාවිතා කරන බැවින්, ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් ගැනීම දේශගුණික විපර්යාස සහ ජෛව විවිධත්ව හානිය අවම කිරීමට දායක වේ. "සෝයා වගාව ඇමසන් ද්‍රෝණියේ වන විනාශය සඳහා ප්‍රධාන සාධකයක්" වන අතර, බොහෝ සෝයා භෝග මිනිස් පරිභෝජනයට සුදුසු නොවේ.
සෞඛ්‍ය පර්යේෂණ
[සංස්කරණය]සෞඛ්‍යය හා රෝග වල පරිවෘත්තීය ක්‍රියාමාර්ග වැඩිදියුණු කළ හැකිද යන්න සහ දියවැඩියාවට දිගු කාලීන බලපෑම් තිබේද යන්න තක්සේරු කිරීම සඳහා ශාක පදනම් කරගත් ආහාර මූලික පර්යේෂණ යටතේ පවතී. පලතුරු, එළවළු, ධාන්‍ය වර්ග, රනිල කුලයට අයත් ඇට වර්ග වැනි ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වර්ග පිළිබඳව සායනික අධ්‍යයනයන් යොමු කළ විට, තරබාරුකම අඩු වීම වැනි දියවැඩියාවේ රෝග ලක්ෂණ අඩු වීම නිරීක්ෂණය කරන ලදී. වැඩිදියුණු කළ චිත්තවේගීය හා ශාරීරික යහපැවැත්ම, මානසික අවපීඩනයෙන් මිදීම, ජීවන තත්ත්වය සහ දියවැඩියා රෝගීන්ගේ සාමාන්‍ය සෞඛ්‍යය සදහා ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලට සහයෝග විය හැක. ශාක පදනම් කරගත් ආහාරයක සංජානන හා මානසික බලපෑම් අවිනිශ්චිතය.
ශාක පදනම් කරගත් ආහාරවල වාණිජ්‍යය
[සංස්කරණය]සෞඛ්‍යය, ආහාර සුරක්‍ෂිතතාවය සහ සත්ව සුභසාධනය පිළිබඳ සැලකිල්ලෙන් 2019 දී යුරෝපීයයන් ලොව පුරා ශාක පදනම් කරගත් විකල්ප මස් වලින් 40% ක් පරිභෝජනය කළහ.
2019 දී එක්සත් ජනපදයේ ශාක පදනම් කරගත් ආහාර සඳහා වූ මුළු සිල්ලර වෙළඳපොල ඩොලර් බිලියන 4.5 ක් වූ අතර එය පසුගිය වසර දෙක තුළ 31% කින් වර්ධනය වූ අතර එය සමස්ත සිල්ලර ආහාර වෙළඳපොලේ 4% ට සාපේක්ෂව විය. එක්සත් ජනපදයේ ශාක පදනම් කරගත් ආහාර පරිභෝජනයේ වර්ධනය වීමට නම්‍යශීලී පාරිභෝගිකයින් මස් සඳහා විකල්ප ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයන් සොයා යෑම හේතු විය. එහි ප්‍රතිපලයක් ලෙස ක්ෂුද්‍ර පෝෂක සමඟ ශක්තිමත් ආහාර, ධාන්‍ය වර්ග සහ ආහාරමය තන්තු අමුද්‍රව්‍ය, මස් රසය සහ සුවපහසු ආහාර නවෝත්පාදනය, සහ “පිරිසිදු” ආහාර නිෂ්පාදන ලේබල් සොයාගැනීම සිදුවිය.
2019 දී යුරෝපා සංගමය ස්මාර්ට් ප්‍රෝටීන් නමින් වැඩසටහනක් දියත් කළ අතර පැස්ටා, පාන් සහ යීස්ට් අතුරු නිෂ්පාදන වැනි ධාන්‍ය වර්ග සමඟ මහා පරිමාණ, ශාක පදනම් කරගත් අපද්‍රව්‍ය නැවත භාවිතා කිරීම හදුන්වා දුන් අතර මස්, මුහුදු ආහාර, කිරි ආශ්‍රිත නිෂ්පාදන සහ රසකාරකවලට ආදේශක ලෙස මේවා භාවිතා කරයි.
මෙයද බලන්න
[සංස්කරණය]- ආහාර ලැයිස්තුව
යොමුව
[සංස්කරණය]1. "ශාක පදනම් කරගත් ආහාර". බ්‍රිතාන්‍ය ආහාර පාලන සංගමය. සැප්තැම්බර් 2017.
2. ටේලර් වුල්ෆ්රාම් (1 ඔක්තෝබර් 2018). "නිර්මාංශත්වය: මූලික කරුණු". පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමිය. සම්ප්‍රවේශය 21 අප්‍රේල් 2019.
3. සමර්ෆීල්ඩ්, ලියාන් එම්. (2012-08-08). පෝෂණය, ව්‍යායාම සහ හැසිරීම: බර කළමනාකරණය සඳහා ඒකාබද්ධ ප්‍රවේශයක් (2 වන සංස්.). Cengage Learning. පි. 181–182. අයි.එ.බී.එන්. 9780840069245. "ශාක පදනම් කරගත් ආහාරයක් නිර්මාංශ ආහාර වේලක් නොවේ. ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලෙහි සිටින බොහෝ අය මස් නිෂ්පාදන සහ / හෝ මාළු භාවිතා නො කරන නමුත් කුඩා ප්‍රමාණවලින් භාවිතා කරති."
4. ටුසෝ, පිලිප් ජේ .; ඉස්මයිල්, මොහොමඩ් එච් .; හ, බෙන්ජමින් පී .; බාර්ටොලෝටෝ, කැරොල් (වසන්තය 2013). "වෛද්‍යවරුන් සඳහා පෝෂණ යාවත්කාලීන කිරීම: ශාක පදනම් කරගත් ආහාර". ස්ථිර ජර්නලය. කයිසර් පර්මනෙන්ට්. 17 (2): 61–66. doi: 10.7812 / TPP / 12-085. පීඑම්සී 3662288. පීඑම්අයිඩී 23704846. "... ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් වන අතර එය සමස්ත, ශාක පදනම් කරගත් ආහාර දිරිගන්වන අතර මස්, කිරි නිෂ්පාදන සහ බිත්තර මෙන්ම සියලු පිරිපහදු කළ හා සැකසූ ආහාර අධෛර්යමත් කරයි."
5. මැක්මනස්, කැතරින් ඩී. (2018 සැප්තැම්බර් 26). "ශාක පදනම් කරගත් ආහාරයක් යනු කුමක්ද? ඔබ එය උත්සාහ කළ යුත්තේ ඇයි?". හාවඩ් වෛද්‍ය විද්‍යාලය. "ඔබ නිර්මාංශ හෝ සත්ත්ව ආහාර වලින් තොර බවත් කිසි විටෙකත් මස් හෝ කිරි අනුභව නොකරන බවත් එයින් අදහස් නොකෙරේ. ඒ වෙනුවට ඔබ සමානුපාතිකව ශාක ප්‍රභවයන්ගෙන් ඔබේ ආහාර වැඩි ප්‍රමාණයක් තෝරා ගනී."
6. "පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමියේ තත්ත්වය: නිර්මාංශ ආහාර". පෝෂණ හා ආහාරවේදය පිළිබඳ ඇකඩමිය. 2016. සම්ප්‍රවේශය 21 අප්‍රේල් 2019.
7. පිමෙන්ටල්, ඩේවිඩ්; පිමෙන්ටෙල්, මාෂියා (1 සැප්තැම්බර් 2003). "මස් මත පදනම් වූ සහ ශාක පදනම් කරගත් ආහාර සහ පරිසරයේ තිරසාර බව". සායනික පෝෂණ පිළිබඳ ඇමරිකානු ජර්නලය. 78 (3): 660S - 663S. doi: 10.1093 / ajcn / 78.3.660S. PMID 12936963. "ලොව පුරා බිලියන 2 ක ජනතාවක් මූලික වශයෙන් මස් පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් මත ජීවත් වන අතර ඇස්තමේන්තුගත බිලියන 4 ක් මූලික වශයෙන් ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් මත ජීවත් වේ. බෝග වගාවන්, මිරිදිය හා බලශක්ති සම්පත් හිඟය නිසා බිලියන 4 ක් පමණ ජනතාව ශාක පදනම් කරගත් ආහාර වේලක් මත ජීවත් වීමට පුරුදු වී ඇත.
8. ගෝරිසන්, ස්ටෙෆාන් එච්. එම් .; විටාර්ඩ්, ඔලිවර් සී. (29 අගෝස්තු 2017). "වැඩිහිටියන්ගේ මාංශ පේශීන්වල ඇනබලික් විභවය කිරි, මස් සහ ශාක පදනම් කරගත් ප්‍රෝටීන් ප්‍රභවයන් මගින් සංලක්ෂිත කිරීම". පෝෂණ සංගමයේ ක්‍රියා පටිපාටිය. 77 (1): 20–31. doi: 10.1017 / S002966511700194X. PMID 28847314.
9. ෆ්ලෝරා සවුත් (2019 ඔක්තෝබර් 25). "ශාක පදනම් කරගත්", "වීගන්" හෝ "නිර්මාංශ"? පාරිභෝගිකයින් ආහාර විස්තර සඳහා ආකල්ප හෙළි කරයි ". FoodNavigator.com, විලියම් රීඩ් බිස්නස් මීඩියා ලිමිටඩ්, සම්ප්‍රවේශය 2020 ජනවාරි 23.
10. මේරි එලන් ෂූප් (2020 ජනවාරි 23). "2020 දී ශාක පදනම් කරගත් ඊළඟ ස්ථානය කුමක්ද? ADM කාණ්ඩය සඳහා ඉහළ ප්‍රවණතා අනාවැකි බෙදා ගනී". FoodNavigator.com-USA, විලියම් රීඩ් බිස්නස් මීඩියා ලිමිටඩ්, සම්ප්‍රවේශය 2020 ජනවාරි 23.
11. ස්ටාර්ක්, මිෂෙල් (2015 මැයි 25). "සුවතා විශේෂ විශේෂඥයන් සත්ත්ව ආහාර වලින් තොර ආහාර මත බර කිරා ගනී". ට්‍රම්ප් බේ ටයිම්ස්. 2015-06-11 දින මුල් පිටුවෙන් සංරක්ෂණය කරන ලදි. සම්ප්‍රවේශය 20 ජූනි 2019.
12. ඇමරිකානු ආහාර පාලන සංගමය සහ කැනඩාවේ ඩයටිටියන්ස්, "ඇමරිකානු ආහාර පාලන සංගමයේ සහ කැනඩාවේ ඩයටිටියන්ස්: නිර්මාංශ ආහාර" (2014 පෙබරවාරි 16): "... ශාක පදනම් කරගත් ආහාර, නිර්භීතව ශාක ආහාර ඇතුළත් ආහාර වේලක් ලෙස අර්ථ දක්වා ඇත. සහ සත්ව ආහාර සීමිත ප්‍රමාණයක් ”සහ අනෙකුත් කණ්ඩායම්වල අදහස් ලැයිස්තුගත කිරීම්.
13. ඩ්වේයර්, ජේ (2003). "නිර්මාංශ ආහාර". කැබෙල්ලෙරෝහි, බෙන්ජමින්; ටර්ගෝ, ලුයිස් සී .; ෆින්ග්ලාස්., පෝල් එම්. (සංස්.). ආහාර විද්‍යා හා පෝෂණ විශ්වකෝෂය (දෙවන සංස්කරණය). ඇකඩමික් ප්‍රෙස් / එල්සිවියර්. පි. 5974–5979. ISBN 978-0-12-227055-0.
14. රොජර්ස්, මොනිකා කැස්. "මැක්‍රෝබයොටික් ඩයට්". වෙබ්එම්ඩී. වෙබ්එම්ඩී, එල්එල්සී. සම්ප්‍රවේශය 5 පෙබරවාරි 2017.
15. ලැබන්ඩෙයිරා, සී. (2007). "භූමියේ ශාකභක්ෂක මූලාරම්භය: ආත්‍රපෝඩාවන් විසින් ශාක පටක පරිභෝජනයේ ආරම්භක රටා". කෘමි විද්‍යාව. 14 (4): 259-275. doi: 10.1111 / j.1744-7917.2007.00152.x.
16. සැහ්නි එස්, බෙන්ටන් එම්.ජේ, ෆැල්කන්-ලැන්ග් එච්.ජේ (2010). "වැසි වනාන්තර බිඳවැටීම යුරේමෙරිකා හි පෙන්සිල්වේනියානු ටෙට්‍රපොඩ් විවිධාංගීකරණයට හේතු විය". භූ විද්‍යාව. 38 (12): 1079-1082. doi: 10.1130 / G31182.1.
17. කැපිනෙරා, ජෝන් (2010). කෘමීන් සහ වන ජීවීන්. ප්‍රකාශක: විලී -බ්ලැක්වෙල්. ISBN 978-1-4443-3300-8.
18. ඊවිං, ජැක් (2005). වඳුරන් චොකලට් වලින් සාදා ඇත. ප්‍රකාශක: පික්සිජැක් මුද්‍රණාලය. ISBN 978-0-9658098-1-8.
19. හෙනෙල් එච් (1989). "පරිණාමීය සංවර්ධනය සහ පෝෂණය". නහ්රුන්ග්. 33 (9): 867–87. PMID 2697806.
20. කෝඩන්, ලොරන් (2007). "නූතන මිනිසුන් සඳහා ප්ලියෝ-ප්ලයිස්ටොසීන් ආහාර වල ඇඟවුම්". පීටර් එස්. උන්ගාර් (සංස්). මිනිස් ආහාරයේ පරිණාමය: දන්නා, නොදන්නා සහ නොදන්නා. 264-5 පි.පි. "මීට වසර මිලියන හතකට පමණ පෙර හෝමිනිනි සහ පොන්ගයිඩ් අතර පරිණාමීය භේදය ඇති බැවින්, දැනට පවතින සාක්ෂි වලින් පෙනී යන්නේ සියලුම හොමිනින් විශේෂයන් අවම වශයෙන් සැකසූ, වල් පැලෑටි සහ සත්ව ආහාර වලින් සමන්විත සර්ව භක්ෂක ආහාරයක් අනුභව කළ බවයි."
21. උන්ගාර්, පී එස්; ස්පොන්හයිමර්, එම් (2011). "මුල් හොමිනින්ගේ ආහාර". විද්‍යාව. 334 (6053): 190–3. doi: 10.1126 / science.1207701. PMID 21998380.
22. තිමෝති ක්ලාක්, මුතුන් මිත්තන්ගේ මූලයන්: නූතන ජීවන සහ මානව පරිණාමය (2008), පි. 324.
23. රොබට් ෆෝලි, "මාංශ අනුභව කිරීම සහ මානව පරිණාමය (2001)," හොමිනිඩ්ස් හි වැඩි වූ මාංශ භක්‍ෂකයේ පරිණාමීය ප්‍රතිවිපාක ", පි. 321.
24. බර්ලිංගම්, බී; ඩර්නිනි, එස් (2012). තිරසාර ආහාර සහ ජෛව විවිධත්වය: ප්‍රතිපත්ති, පර්යේෂණ සහ ක්‍රියා සඳහා උපදෙස් සහ විසඳුම්. ජාත්‍යන්තර විද්‍යාත්මක සම්මන්ත්‍රණයේ ක්‍රියා පටිපාටිය. ජෛව විවිධත්වය සහ තිරසාර ආහාර සාගින්නෙන් මිදීම (PDF). රෝමය, ඉතාලිය: ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය. සම්ප්‍රවේශය 26 අගෝස්තු 2019.
25. ෆැන්සෝ, ජේ; කොගිල්, බී; මැටෙයි, එෆ් (2012). තාක්ෂණික සංක්ෂිප්තය: තිරසාර ආහාර හා ආහාර පද්ධතිවල ප්‍රමිතික. මැකරීස්, ඉතාලිය: ජෛව විද්‍යාව අන්තර්ජාතික. පි. 1–8.
26. සැබැට්, ජේ; සෝරෙට්, එස් (4 ජූනි 2014). "ශාක පදනම් කරගත් ආහාරවල තිරසාරභාවය: අනාගතයට ආපසු". සායනික පෝෂණ පිළිබඳ ඇමරිකානු ජර්නලය. 10 (1): 476 එස් –482 එස්. doi: 10.3945 / ajcn.113.071522. PMID 24898222.
27. නෙමෙසෙක්, ටී .; පූර්, ජේ. (2018-06-01). "නිෂ්පාදකයින් සහ පාරිභෝගිකයින් හරහා ආහාරවල පාරිසරික බලපෑම් අවම කිරීම". විද්‍යාව. 360 (6392): 987–992. doi: 10.1126 / science.aaq0216. ISSN 0036-8075. PMID 29853680.
28. "තිරසාර මාර්ග: ජීවන වෘත්තීන් සහ භූ දර්ශන" (PDF). ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය, එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය. 2012. සම්ප්‍රවේශය 2019-06-05.
29. "ඇමසන් ද්‍රෝණියේ සෝයා කෘෂිකර්මය". යේල් විශ්ව විද්‍යාලය. 2019. සම්ප්‍රවේශය 2019-06-05.
30. රෝලන්ඩ්, මයිකල් පෙල්මන්. "පෘථිවිය සුරැකීමට වඩාත් ඵලදායී ක්‍රමය". ෆෝබ්ස්. සම්ප්‍රවේශය 2019-06-05. "මස් සහ කිරි සපයන්නේ අපගේ කැලරි වලින් 18% ක් සහ අපගේ ප්‍රෝටීන් වලින් 37% ක් පමණි. නමුත් අපගේ ගොවිබිම් වලින් 83% ක් පමණ භාවිතා කරයි."
31. මේදාවර්, එව්ලින්; හුන්, සෙබස්තියන්; විල්රිංගර්, ආර්නෝ; වෙරෝනිකා විට්, ඒ. (2019 සැප්තැම්බර් 12). "ශරීරයට සහ මොළයට ශාක පදනම් කරගත් ආහාරවල බලපෑම: ක්‍රමානුකූල සමාලෝචනයක්". පරිවර්තන මනෝචිකිත්සාව. 9 (1): 226. doi: 10.1038 / s41398-019-0552-0. ISSN 2158-3188. PMC 6742661. PMID 31515473.
32. ක්වාන්, ෆ්රෑන්ක්; ලියු, ගැන්ග්; හූ, ෆ්රෑන්ක් බී .; භූපතිරාජු, ශිල්පා එන් .; සන්, ක්වි (2019 සැප්තැම්බර් 1). "ශාක පදනම් කරගත් ආහාර රටාවන් අතර සම්බන්ධතාවය සහ දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාව ඇතිවීමේ අවදානම". ජමා අභ්‍යන්තර වෛද්‍ය විද්‍යාව. 179 (10): 1335. doi: 10.1001 / jamainternmed.2019.2195. ISSN 2168-6106. PMC 6646993. PMID 31329220.
33. ටොම්පානකිස්, ඇනස්ටේෂියෝස්; ටර්න්බුල්, ට්‍රියේස්; ඇල්බා-බාබා, ඉසෝරා (2018). "දෙවන වර්ගයේ දියවැඩියාව පාලනය කිරීමේදී යහපැවැත්ම ප්‍රවර්ධනය කිරීමේදී ශාක පදනම් කරගත් ආහාරවල ඵලදායීතාවය: ක්‍රමානුකූල සමාලෝචනයක්". BMJ විවෘත දියවැඩියා පර්යේෂණ සහ රැකවරණය. 6 (1): e000534. doi: 10.1136 / bmjdrc-2018-000534. ISSN 2052-4897. PMC 6235058. PMID 30487971.
34. ඩිනූ, එම්; ඇබෙට්, ආර්; ජෙන්සිනි, ජීඑෆ්; කැසිනි, ඒ; සොෆි, එෆ් (2017). "නිර්මාංශ, සත්ත්ව ආහාර වලින් තොර ආහාර සහ බහු සෞඛ්‍ය ප්‍රතිඵල: නිරීක්ෂණ අධ්‍යයනවල මෙටා විශ්ලේෂණය සමඟ ක්‍රමානුකූල සමාලෝචනයක්". ආහාර විද්‍යාව හා පෝෂණය පිළිබඳ විවේචනාත්මක සමාලෝචන. 57 (3). doi: 10.1080 / 10408398.2016.1138447. PMID 26853923.
35. ෆ්ලෝරා සවුති (2019 ඔක්තෝබර් 8). "ස්මාර්ට් ප්‍රෝටීන්: බැරිල්ලා, ඒබී ඉන්බෙව්, තායි යූනියන් සහ වෙනත් අය යුරෝපා සංගම් අරමුදල් සපයන නව ප්‍රෝටීන් ව්‍යාපෘතිය සඳහා සහයෝගයෙන් කටයුතු කරති". FoodNavigator.com, විලියම් රීඩ් බිස්නස් මීඩියා ලිමිටඩ්, සම්ප්‍රවේශය 2020 ජනවාරි 23.