12. November
De 12. November is de 316. Dag in’n Gregoriaanschen Klenner, man de 317. Dag, wenn en Schaltjohr is.
| November | ||||||||||||||||||||||||||||||
|
Wat passeert is
[ännern | Bornkood ännern]Politik un Sellschop
[ännern | Bornkood ännern]- 1918: In Wien endt na 600 Johr de Herrschap vun de Habsburger över Öösterriek mit Utropen vun de Republiek Düütschöösterriek.
- 1918: Öösterriek föhrt dat passive un aktive Froenwahlrecht in.
- 1918: In Regensburg warrt de Bayerische Volkspartei (BV) grünnt.
- 1927: Leo Trotzki warrt ut de KPdSU utslaten. Dordör warrt Joseph Stalin de alleenig Herrscher över de Sowjetunion
- 1933: De NSDAP föhrt Rieksdagwahlen dör, bi de blots se wählt warrn künnt, un gliektietig ok en „Volksafstimmen“ över dat Utpetten ut’n Völkerbund.
- 1944: In’n Tweeten Weltkrieg versenkt britsche Bombers in Norwegen dat düütsche Oorlogschip Tirpitz.
- 1948: Bi de Tokioter Prozessen warrt söven Lüüd vun de japanschen Armee wegen Kriegsverbreken to’n Dood veroordeelt. De Strafen warrt an’n 23. Dezember vullstreckt.
- 1948: Mit den opstunns eenzigen Generalstreik in Westdüütschland demonstreert Millionen vun Arbeiters in de britschen un amerikaanschen Besattenszonen för högeren Lohn un Wedderinföhren vun de Prieskuntroll.
- 1955: De eerste 101 Rekruten vun de Bunswehr nehmt jemehrn Deenst op.
- 1982: In de Sowjetunion warrt de fröhere KGB-Baas Juri Wladimirowitsch Andropow Nafolger vun Leonid Breschnew, de doodbleven weer, as Generalsekretär vun de KPdSU.
- 1991: In Dili, de Hööftstadt vun dat hüütig Oost-Timor blieft 270 Minschen bi dat Santa-Cruz-Massaker dood.
- 1994: Fro Chandrika Bandaranaike Kumaratunga warrt Staatsbaas vun Sri Lanka.
- 2011: Silvio Berlusconi gifft sien Amt as Ministerpräsident vun Italien up.
Weertschop
[ännern | Bornkood ännern]- 1899: Johan Vaaler kriggt sien Patent up sien Büroklammer utstellt
- 1895: Mit den Automobile Club de France kummt de weltwiet eerste Automobilclub tostannen.
- 1938: Mit de Verorden to’n Utschalten vun Juden ut dat düütsch Weertschopsleven warrt in Düütschland de Ariseeren afslaten.
- 1998: De Autoherstellers Daimler-Benz un Chrysler sluut sik to DaimlerChrysler tohopen.
Kunst, Kultur un Bowark
[ännern | Bornkood ännern]- 1856: De Operette Six Demoiselles à marier vun Léo Delibes warrt in Paris ooropföhrt.
- 1909: De Operette Der Graf von Luxemburg vun Franz Lehár warrt in Wien ooropföhrt.
- 1936: De San Francisco-Oakland Bay Bridge över de Bucht vun San Francisco warrt apen maakt.
- 1947: De Vermeer-Namaker Henricus Antonius van Meegeren warrt in Amsterdam wegen Namaken un Bedrug för n Johr insparrt.
- 1953: De Rundfunksenner Sender Freies Berlin (SFB) warrt grünnt.
- 1987: Dat Frankforter Opernhuus warrt tonicht maakt, nadem ener Füer leggt hett. De Wedderopbo köst 170 Mio. DM.
- 2004: In dat Teatro La Fenice in Venedig kann na den Brand vun 1996 de Opernbedriev wedder opnahmen warrn.
Wetenschoppen un Technik
[ännern | Bornkood ännern]- 1799: Alexander von Humboldt sütt un beschrifft in Cumaná, Venezuela, den Meteorstroom Leoniden. Dat is de Grundlaag dorvör, dat later dat perioodsch Opduken vun so Phänomenen rutfunnen warrt.
- 1862: C. H. F. Peters deckt den Asteroiden (77) Frigga op.
- 1877: Bi Berlin warrt twüschen Rummelsburg un Friedrichsberg de eerste Telegraphenlien apen maakt.
- 1901: Luigi Carnera deckt den Asteroiden (479) Caprera op.
- 1980: De Ruumsond Voyager 1 flüggt an’n Saturn vörbi un funkt hooch oplöste Biller vun dat Ringsystem na Eer.
Katastrophen
[ännern | Bornkood ännern]- 1908: Bi en Slagwedderexplosion in de Zech Radbod in Hamm kommt 348 Barglüüd üm’t Leven.
- 1970: En Zyklon dröpt mit meterhoge Flootbülgen op Ostpakistan, dat hüütige Bangladesh. Rund 300.000 Lüüd blieft dood.
- 1996: En Boeing 747 stört över Indien mit en Iljuschin Il-76 tohopen. All 349 Lüüd in de beiden Flegers starvt.
- 1999: In’n Noordwesten vun de Törkie kommt üm un bi 370 Minschen dör en Eerdbeven to Dood.
- 2001: Dree Minuuten na’n Start vun’n John F. Kennedy International Airport stört en Airbus 300-600 op bewahnt Rebeet af. All 260 Mitflegers un 6 Anwahners kommt dorbi üm.
Boren
[ännern | Bornkood ännern]- 1648: Juana Inés de la Cruz, mexikaansch Dichterin († 1695)
- 1746: Jacques Alexandre César Charles, franzöösch Physiker un Luftfohrt-Pionier († 1823)
- 1790: Gottlieb Heinrich Schmückert, düütsch Generalpostdirekter († 1862)
- 1831: Anton Kerner von Marilaun, öösterrieksch Botaniker († 1898)
- 1833: Alexander Porfirjewitsch Borodin, russ’sch Komponist, Chemiker un Mediziner († 1887)
- 1836: David Kalakaua, leste König vun dat Königriek vun Hawaii († 1891)
- 1840: Auguste Rodin, franzöösch Bildhauer († 1917)
- 1842: John William Strutt, britsch Physiker un Nobelpriesdräger († 1919)
- 1850: Michail Tschigorin, russisch Schachmeester († 1908)
- 1866: Sun Yat-sen, chineeschen Revolutschonäär († 1925)
- 1877: Minna Burgarth, düütsch Schrieverin († 1965)
- 1882: Giuseppe Antonio Borgese, italiensch Schriever
- 1891: Seth Barnes Nicholson, US-amerikaansch Astronom († 1963)
- 1902: Rudolf Viertl, öösterrieksch Footballnatschonalspeler († 1981)
- 1910: Kurt Hoffmann, düütsch Filmspeelbaas.
- 1917: Jo Stafford, US-amerikaansch Singerin.
- 1920: Mattia Moreni, italiensch Maler.
- 1923: Loriot, düütsch Humorist († 2011)
- 1925: Gaetano Arfé, italienschen Politiker, Historiker un Journalist († 2007)
- 1929: Grace Kelly, US-amerikaansch Schauspelerin un Förstin „Gracia Patricia“ vun Monaco.
- 1929: Michael Ende, düütsch Schriever.
- 1934: Leonid Stein, russ’sch Schachgrootmeester.
- 1939: Lucia Popp, slowaksch Singerin.
- 1941: Rainer Riehn, düütsch Komponist un Dirigent.
- 1942: Dieter Wedel, düütsch Speelbaas un Dreihbookschriever
- 1943: Wallace Shawn, US-amerikaansch Schauspeler un Speelbaas
- 1945: Neil Young, kanaadsch Rockmusiker
- 1945: Tracy Kidder, US-amerikaansch Schriever
- 1955: Harald Maack, düütsch Schauspeler
- 1956: Delina Boshoff, süüdafrikaansch Tennisspelerin
- 1964: Thomas Berthold, düütsch Footballnatschonalspeler
- 1964: Michael Robert Kremer, US-amerikaansch Ökonom un Nobelpriesdräger
- 1964: Barbara Stühlmeyer, düütsch Theologin, Karkenmusikerin un Musikwetenschoplersche
- 1970: Valerie Haller, düütsch Moderatorin
- 1976: Judith Holofernes, düütsch Singerin vun „Wir sind Helden“.
- 1978: Alexandra Maria Lara, rumänsch Schauspelerin.
Storven
[ännern | Bornkood ännern]- 607: Bonifatius III., Paapst
- 1035: Knut de Grote, König vun Däänmark
- 1595: John Hawkins, britsch Seefohrer
- 1635: Julius Wilhelm Zincgref, düütsch Schriever
- 1746: Georg Wilhelm Steller, düütsch Naturforscher
- 1869: Johann Friedrich Overbeck, düütsch Maler
- 1903: Camille Pissarro, franzöösch Maler
- 1916: Percival Lowell, US-amerikaansch Astronom (* 1855)
- 1925: Robert Wrenn, US-amerikaansch Tennisspeler (* 1873)
- 1930: Pelham Aldrich, engelsch Admiral un Polarforscher (* 1844)
- 1941: Leo Graetz, düütsch Physiker
- 1942: Elmer Niklander, finnisch Sportler
- 1944: Georg David Birkhoff, US-amerikaansch Mathematiker
- 1944: Otto Blumenthal, düütsch Mathematiker
- 1948: Umberto Giordano, italiensch Komponist
- 1955: Robert Tillmanns, düütsch Bundsminister (* 1896)
- 1969: Johann Thies, düütsch Politiker un Bundsdagsafordneter (* 1898)
- 1982: Dorothy Round, engelsch Tennisspelerin (* 1908)
- 1985: Willy Dehnkamp, düütsch Politiker un Börgermeester vun Bremen (* 1903)
- 1988: Tomasz Sikorski, poolsch Komponist
- 1994: Wilma Rudolph, US-amerikaansch Lichtathletin
- 2004: Usko Meriläinen, finnisch Komponist un Dirigent
- 2010: Stanisław Bobak, poolsch Skispringer (* 1956)
- 2013: Giuseppe Casari, italieensch Footballnatschonalspeler (* 1922)
- 2013: Alexander Alexandrowitsch Serebrow, sowjeetsch Kosmonaut (* 1944)
- 2014: Buddy Catlett, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1933)
- 2017: Bernard Panafieu franzöösch Kardinal (* 1931)
- 2020: Masatoshi Koshiba, japaansch Physiker un Nobelpriesdräger (* 1926)
- 2024: Roy Haynes, US-amerikaansch Jazzmusiker (* 1925)