Տնտեսագիտություն

Տնտեսագիտություն^[1]^[2]^[3], հասարակական գիտություն, որն ուսումնասիրում է ապրանքների և ծառայությունների արտադրությունը, բաշխումը և սպառումը։ Տնտեսագիտությունը կենտրոնանում է տնտեսվարող սուբյեկտների վարքագծի, նրանց փոխներգործության և ամբողջ տնտեսության աշխատանքի վրա։ Միկրոտնտեսագիտությունը վերլուծում է տնտեսության հիմնական տարրերի գործունեությունը, որը ներառում է անհատական տնտեսվարողներին և շուկաները, նրանց փոխազդեցությունը և վերջինիս արդյունքները։ Անհատական տնտեսվարողներ կարող են համարվել, օրինակ, տնային տնտեսությունները, ֆիրմաները, գնորդները և վաճառողները։ Մակրոտնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է ամբողջ տնտեսությունը (համախառն արտադրություն, սպառում, խնայողություններ և ներդրումներ) և նրա վրա ազդող գործոնները՝ ներառյալ ռեսուրսների (աշխատանք, կապիտալ և հող) թերզբաղվածությունը, գնաճը, տնտեսական աճը և կիրառվող քաղաքականությունները (մոնետար, հարկաբյուջետային և այլ քաղաքականություններ)։
Մեծ տարբերություն կա պոզիտիվ (պատասխանում է «ի՞նչ է» հարցին) և նորմատիվ տնտեսագիտությունների (պատասխանում է «ի՞նչ կլինի» հարցին) միջև։ Մեծ տարբերություն կա նաև տեսական ու կիրառական տնտեսագիտությունների, ռացիոնալ և ադապտիվ՝ հարմարվողական, տեսությունների, դասական՝ օրթոդոքս, և ոչ դասական՝ հետերոդոքս, ուղղությունների միջև^[4]։

Տնտեսական վերլուծությունները կարող են օգտագործվել ամբողջ հասարակության մեջ, բիզնեսում, ֆինանսներում, առողջապահության և կառավարման ոլորտներում։ Տնտեսական վերլուծությունները երբեմն կարող են կիրառվել նաև հանցագործությունների բացահայտման, կրթության^[5], ընտանեկան հարաբերությունների, օրենքի, քաղաքականության, հավատքի^[6], սոցիալական ինստիտուտների, պատերազմների^[7], գիտության^[8], բնապահպանության^[9] և այլ շատ բնագավառներում։

Տերմինը և նրա տարբեր սահմանումները

Այս գիտությունը «քաղաքատնտեսությունից» վերանվանվել է «տնտեսագիտության» 19-րդ դարի վերջին Ալֆրեդ Մարշալի կողմից։ Այդ ժամանակ տնտեսագիտությունը ներառեց ուսումնասիրության ավելի լայն շրջանակներ՝ ավելի ինտենսիվորեն օգտագործելով մաթեմատիկան, որն օգնեց այս գիտությանը կայանալ և քաղաքական գիտակարգից վերածվել հասարակական առանձին գիտության^[10]^[11]^[12]^[13]։

Կան տնտեսագիտության ժամանակակից տարբեր սահմանմանումներ, որոնք արտացոլում են էվոլյուցիոն տեսակետը կամ տնտեսագիտության այլ տեսակետներ^[15]^[16]։ Շոտլանդացի փիլիսոփա Ադամ Սմիթը 1776 թվականին իր «Ազգերի հարստության պատճառների և բնույթի հետազոտություն» տրակտատում այս գիտակարգը սահմանեց որպես քաղաքատնտեսություն․ մասնավորապես, որպես կառավարման և իրավական գիտության ճյուղ, որը կոչված է ապահովելու մարդկանց բարձր կենսամակարդակը ․․․ և կառավարության եկամուտները հանրային ծառայություններ մատուցելու համար^[17]։

Ժան-Բատիստ Սեյը (1803) սահմանում է տնտեսագիտությունը որպես հարստության արտադրության, բաշխման և սպառման մասին գիտություն^[18]։ Թոմաս Քարլայլը (1849), ծաղրելով տնտեսագիտությանը, այն անվանում է մռայլ գիտություն և հղում է կատարում Մալթուսի վատատեսական տեսությանը (1798), որտեղ հեղինակը նշում էր, որ տնտեսական աճը վաղ, թե ուշ կասեցվելու է ռեսուրսների սահմանափակության պատճառով^[19]։ Ջոն Ստյուարդ Միլը (1844) առարկան սահմանում է հետևյալ կերպ․ «Գիտություն, որը հետազոտում է հասարակության այն օրենքները, որոնք առաջանում են հարստություն արտադրելու համար մարդկանց համախբված գործունեության արդյունքում․․․»^[20]։

Ալֆրեդ Մարշալն արդեն տալիս է այս գիտության լայն սահմանումն իր «Տնտեսագիտության սկզբունքներ» գրքում (1890), որը վերլուծություն է հարստության և տնտեսության միկրոմակարդակի միջև․ «Տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է մարդկանց նորմալ գործունեությունն իրենց կյանքի տնտեսական ոլորտում։ Այն հետազոտում է, թե ինչպես են տնտեսվարողները ստանում և օգտագործում իրենց եկամուտները։ Ուստի մի կողմից այն ուսումնասիրում է հարստությունը, իսկ մյուս կողմից (որն ավելի կարևոր է)՝ մարդուն»^[21]։

Լիոնել Ռոբինսը (1932)՝ զարգացնելով այս գիտությունը, տվեց տնտեսագիտության թերևս ամենաընդունելի ժամանակակից սահմանումը^[16]․ «Տնտեսագիտությունը գիտություն է, որն ուսումնասիրում է մարդկանց վարքագիծը՝ որպես փոխհարաբերություն արդյունքների և սահմանաափակ ռեսուրսների միջև, որոնք ունեն տարբեր գործածություններ»^[22]։

Ռոբինսը տալիս է սահմանումը ոչ թե որպես վարքագծի տարբեր «տեսակների» միջև ընտրությունների դասակարգում, այլ որպես վերլուծություն՝ ուշադրությունը դարձնելով ռեսուրսների սակավությամբ պայմանավորված վարքագծի դրսևորումներին^[23]։

Նա հավաստում է, որ նախկին տնտեսագետները իրենց հետազոտություններում շեշտը դնում էին հարստության վերլուծության վրա․ ինչպես է այն ստեղծվում՝ արտադրվում, բաշխվում և սպառվում և ինչպես այն կարող է աճել։ Բայց նա ասում է, որ տնտեսագիտությունը կարելի է օգտագործել այնպիսի երևույթների ուսումնասիրության համար, ինչպիսիք են պատերազմները, որոնք դուրս են մնացել տնտեսագետների ուշադրությունից։ Պատերազմի նպատակը հաղթանակն է, որն առաջացնում է և՛ ծախսեր, և՛ օգուտներ, օգտագործվում են տարաբնույթ ռեսուրսներ նպատակին հասնելու համար։ Եթե պատերազմում պարտվում են, կամ ծախսերը գերազանցում են օգուտները, որոշում կայացնողները երբեք չեն գնա պատերազմի, բայց կփնտրեն այլընտրանքներ։ Մենք չենք կարող տնտեսագիտությունը սահմանել որպես գիտություն հարստության, պատերազմի, հանցագործության, կրթության և տնտեսագիտական վերլուծության ենթակա այլ ոլորտների մասին։ Այն գիտություն է, որն ուսումնասիրում է նշված ոլորտների կոնկրետ ասպեկտները (նրանք բոլորն էլ օգտագործում են սահմանափակ ռեսուրսներ ցանկալի արդյունքին հասնելու համար)։

Համաշխարհային համախառն ներքին արդյունք ցուցանիշները՝ ըստ տարիների (2012-2020)^[24]

Միկրոտնտեսագիտություն

Շուկաներ

Միկրոտնտեսագիտությունը բացատրում է, թե ինչպես են անձինք, ձևավորելուվ շուկայի կառուցվածքը, ազդում նրա վրա շուկայական համակարգ ստեղծելու համար։ Այս անձանց մեջ են մտնում մասնավոր և պետական սուբյեկտների ամենատարբեր դասակարգերը, որոնք գործում են ռեսուրսների սահմանափակության և պետության չափավոր կարգավորման պայմաններում։ Առևտրի առարկա կարող է լինել ինչպես նյութական մատերիան (արտադրանք), այնպես էլ ծառայությունը՝ վերանորոգման, զվարճանքի, առողջապահության և այլ ծառայություններ։

Տեսության մեջ շուկայական տնտեսությունում գնորդների կողմից ներկայաված համախառն պահանջարկը և վաճառողների համախառն առաջարկը կարող են հաստատել հավասարակշռություն՝ միաժամանակ արձագանքելով գների տատանումներին․ գործնականում տարբեր գործոններ կարող են հաստատել հավասարակշռություն, և պարտադիր չէ, որ հաստատված հավասարակշռությունը միշտ լինի արդարացի։ Օրինակ, եթե բժշկանան ծառայությունները սահմանափակ են, հավասարակշիռ գինը կարող է լինել անարդարացի այն մարդկանց համար, ովքեր ցանկանում են օգտվել այդ ծառայությունից, բայց չեն կարող վճարել դրա համար։

Կան շուկայի տարբեր ձևեր։ Կատարյալ մրցակցության պայմաններում ապրանքները համասեռ են՝ միանման, գործում են բազմաթիվ գնորդներ և վաճառողներ, և նրանցից ոչ մեկը չի կարող ազդել շուկայական գնի վրա։ Այլ կերպ ասած՝ բոլոր մասնակիցները գին ընդունողներ են, քանի որ գնի վրա ոչ մի ազդեցություն չուննեն։ Իրական կյանքում շուկաները հաճախ ոչ կատարյալ մրցակցային են։

Շուկայի ձևերից են նաև մենաշնորհը (կա միայն մեկ վաճառող), դուոպոլիան (երկու վաճառողներ), օլիգոպոլիան (փոքր թվով վաճառողներ), մենաշնորհային (մոնոպոլիստական) մրցակցությունը (գործում են բազմաթիվ վաճառողներ, որոնք վաճառում են տարբերակված՝ դիֆերենցված, ապրանքներ), օլիգոպսոնիան (փոքր թվով գնորդներ)։ Ի տարբերություն կատարյալ մրցակցության՝ ոչ կատարյալ մրցակցության պայմաններում շուկայական ուժերը անհամաչափ են բաշխված։ Այս պայմաններում գործող ֆիրմաները ունեն գին թելադրող դառնալու ներուժ, ինչը նշանակում է, որ շուկայում ունենալով մեծ մասնաբաժին՝ ֆիրմաները կարող են ազդել սեփական արտադրանքի գնի վրա։

Միկրոտնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է առանձին շուկաները՝ պարզեցնելով տնտեսական համակարգը և համարելով, որ ուսումնասիրվուղ շուկան չունի ազդեցություն այլ շուկաների վրա, նաև չի կրում նրանց ազդեցությունները։ Այս մեթոդը կոչվում է առաջարկի և պահանջարկի մասնակի հավասարակշռություն։ Այս մեթոդը կենտրոնանում է միայն մեկ առանձնացված շուկայի ակտիվության վրա։ Ընդհանուր հավասարակշռության տեսությունը ուսումնասիրում է տարբեր շուկաները և նրանց վարքը։ Այն կենտրոնանում է բոլոր շուկաների ակտիվության վրա։ Այս մեթոդն ուսումնասիրում է և՛ շուկաներում տեղի ունեցող փոփոխությունները, և՛ նրանց փոխազդեցությունը, որի արդյունքում հաստատվում է հավասարակշռություն^[25]։

Արտադրություն, ծախք և արդյունավետություն

Միկրոտնտեսագիտության մեջ արտադրությունը սահմանվում է որպես արտադրության միջոցների ձևափոխում, որի արդյունքում ստեղծվում է նոր արդյունք։ Դա տնտեսական գործընթաց է, որի ժամանակ ներդրումները օգտագործվում են ապրանք կամ ծառայություն ստեղծելու համար՝ վաճառքի կամ անձնական օգտագործման նպատակներով։ Արտադրությունն իրենից ներկայացնում է հոսք և հետևաբար՝ ժամանակի յուրաքանչյուր պահին թողարկման արագության գնահատական։ Կան արտադրության տարբեր այլընտրանքներ․ սպառողական արտադրանք (սնունդ, վարսավիրական ծառայություն և այլն), ներդրումային արտադրանք (տեխնիկա, շինություն, ճանապարհներ և այլն), հանրային բարիք (ազգային անվտանգություն, բուժում ստանալու համար արձակուրդներ և այլն), մասնավոր բարիքներ (համակարգիչ)։

Այլընտրանքային ծախքը արտադրության տնտեսական ծախքն է․ մեկ տարբերակից հրաժարվելու արժեքն է հօգուտ մյուս տարբերակի։ Ընտրությունները կարող են կայացվել ցանկալի, սակայն փոխադարձ բացառիկ տարբերակների միջև։ Սա մեկնաբանվում է որպես «ռեսուրսների սահմանափակության և ընտրության միջև գործող հարաբերություն»^[26]։ Օրինակ, եթե հացթուխը օգտագործում է մեկ պարկ ալյուր առավոտյան չորաբլիթ պատրաստելու համար, ապա նա չի կարող նույն մեկ պարկ ալյուրը օգտագործել այդ առավոտ միաժամանակ օղաբլիթ պատրաստելու համար։ Չորաբլիթի արժեքի մի մասն էլ այն է, որ ո՛չ ալյուրը, ո՛չ էլ տվյալ առավոտը այլևս հասանելի չեն մեկ այլ բան պատրաստելու համար։ Այլընտրանքային ծախքը հանդիսանում է ռեսուրնսների արդյունավետ օգտագործումը մեկնաբանող տարր, այնպես, որ կատարված ծախքերը համեմատվում են ստացված արդյունի արժեքի հետ, և որոշվում է դրա մեծ կամ փոքր լինելը։ Այլընտրանքային ծախքերը չեն չափվում միայն դրամական միավորներով, այն կարելի է արտահայտել նաև իրական արդյունքի չափման միավորներով (կգ, հատ և այլն)^[27]։

Արդատրության մեջ կիրառվող ներդրումները ներառում են արտադրության այնպիսի հիմնական գործոններ, ինչպիսիք են աշխատանքը, կապիտալը և հողը (ներառում է բնական ռեսուրսները)։ Այլ ներդրումները կարող են ներառել միջանկյալ ապրանքները, որոնք օգտագործվում են վերջնական ապրանքների արտադրությունում։

Տնտեսական արդյունավետությունը ցույց է տալիս, թե որքան լավ է համակարգը ստեղծում ցանկալի արդյունքը ներդրումների տրված մակարդակի և առկա տեխնոլոգիաների պայմաններում։ Կասենք, որ արդյունավետության մակարդակը բարձր է, եթե արդյունքը ստեղծվում է առանց ներդրումների ավելացման, այլ կերպ ասած՝ «վատնումների» քանակը կրճատվում է։ Լայնորեն ընդունված հիմնական ստանդարտը Պարետո արդյունավետությունն է, որը հաստատվում է այն ժամանակ, երբ մեկի վիճակի լավացումը կհանգեցնի մյուսի վիճակի վատթարացման։

Արտադրական հնարավորությունների կորը արտացոլում է ռեսուրսների սահմանափակությունը, ծախքերը և արդյունավետությունը։ Տնտեսության պարզեցված մոդելում ենթադրենք արտադրվում են երկու տեսակի ապրանքներ՝ զենք (գծապատկերում՝ guns) և կարագ (գծապատկերում՝ butter): Արտադրական հնարավորությունների կորը գծապատկեր է, որը ցույց է տալիս արտադրվող ապրանքների տարբեր զամբյուղներ՝ հավաքածուներ, առկա տեխնոլոգիաների և ներդրված համախառն միջոցների պայմաններում, որոնք ապահովում են սահմանափակ քանակությամբ համախառն արդյունք։ Կորի յուրաքանչյուր կետ ցույց է տալիս տնտեսության պոտենցիալ արդյունքը, որը մի ապրանքի առավելագույն հնարավոր արդյունքն է՝ հաշվի առնելով մյուս ապրանքի հնարավոր քանակությունը։

Ռեսուրսների սակավությունը ներկայացված է գծապատկերի վրա․ այն իրավիճակն է, երբ մարդիկ ցանկանում են, բայց չեն կարող ձեռք բերել (ինչպես օրինակ՝ X կետը)։ Ռեսուրսների սակավությունը արտահայտված է նաև կորի բացասական թեքությամբ^[28]։ Եթե կորի վրայով տեղաշարժվենք, ապա մեկ ապրանքի արտադրության ծավալը կաճի, իսկ մյուսինը՝ կնվազի, քանի որ գոյություն ունի հակադարձ կապ։ Սա պայմանավորված է նրանով, որ մեկ ապրանքի արտադրության ծավալը մեծացնելու համար պետք է օգտագործել մյուս ապրանքի արտադրության մեջ կիրառվող ռեսուրսները՝ կրճատելով այդ ապրանքի արտադրությունը։

Կորի թեքությունը երկու ապրանքների միջև առաջացնում է փոխզիջում։ Դա ցույց է տալիս, թե մեկ ապրանքի ավելացված քանակության դիմաց մյուս ապրանքի քանի միավորից պետք է հրաժարվել (այլընտրանքային ծախքի օրինակ)։ Ուստի, եթե մեկ միավոր զենքը արժի 100 միավոր կարագ, ապա զենքի այլընտրանքային ծախքը 100 միավոր կարագ է։ Արտադրական հնարավորությունների կորի համատեքստում ռեսուրսների սահմանափակությունը ցույց է տալիս, որ ընտրելով մեկ ապրանքից շատ՝ մենք մյուս ապրանքից ունենում ենք ավելի քիչ քանակություն։

Կորի վրա յուրաքանչյուր կետ ցույց է տալիս արտադրական արդյունավետությունը՝ մաքսիմալացնելով արտադրության ծավալը տրված համախառն ներդրումների պայմաններում։ Կորի ներսում գտնվող կետը (գծապատկերում՝ A) հասանելի է, բայց անարդյունավետ (ներդրումների վատնում), քանի որ հնարավոր է ավելացնել մի ապրանքի քանակությունն առանց մյուսի քանակության կրճատման (օրինակ՝ տեղաշարժվելով դեպի վեր մինչև կորը)։ Այս օրինակին են վերաբերում գործազրկության բարձր մակարդակը, բիզնես ցիկլի ընթացքում անկումը, այն տնտեսական ինստիտուտները, որոնք չեն խրախուսում ռեսուրսների լրիվ զբաղվածությունը։

Հանրային քաղաքականության շրջանակներում կիրառվող տնտեսագիտությունը կապված է արդյունավետությունը բարձրացնելու ուղիների որոնման և բացահայտման հետ։ Ռեսուրսների սահմանափակության գիտակցումը և առավելագույն արդյունավետության հասնելու նպատակով հասարակության կազմակերպումը մեկնաբանվել է որպես «տնտեսագիտության էություն»^[29]։

Մասնագիտացում

Մասնագիտացումը համարվում է տնտեսական արդյունավետության նախադրյալներից մեկը՝ հիմնված տեսական և էմպիրիկ նկատառումների վրա։ Տարբեր տնտեսվարողներ կամ ազգեր կարող են ունենալ արտադրության այլընտրանքային տարբեր ծախքեր, օրինակ՝ մեկ աշխատողի հաշվով մարդկային կապիտալի պաշարների կամ կապիտալ/աշխատանք հարաբերության ցուցանիշների տարբերությունը։ Տեսության համաձայն՝ սա հանգեցնում է ապրանքի արտադրության համեմատական առավելությունների առաջացմանը, որոնց դեպքում առավել ինտենսիվ է օգտագործվում երկրի համեմատաբար ավելի առատ ռեսուրսը, հետևաբար՝ համեմատաբար էժանը։

Անգամ եթե երկիրն ունի բացարձակ առավելություն, նա կարող է մասնագիտանալ այն ապրանքի արտադրությն գծով, որում ունի համեմատական առավելություն։ Այդ իսկ պատճառով եթե նույնիսկ երկիրը ոչ մի ապրանքի արտադրության գծով չունի բացարձակ առավելություն, բայց ունի համեմատական առավելություն մեկ ուրիշ ապրանքի գծով, կարող է արտաքին առևտրից շահող ուրս գալ։

Նկատվել է, որ երկրների միջև (ներառյալ բարձր եկամուտ ունեցող երկրները) առևտրի զարգացման բարձր մակարդակ է հաստատվում նույնիսկ միևնույն տեխնոլոգիային հասանելիություն ունենալու և արտադրության գործոնների միախառնման դեպքում։ Սա հանգեցրեց մասշտաբի էֆեկտի և տնտեսական ագլոմերացիայի ուսումնասիրություններին՝ բացատրելու համար մասնագիտացումը նման, բայց տարբերակված ապրանքների արտադրության գծով՝ տվյալ երկրի շահերին համապատասխան^[30]։

Մասնագիտացման ընդհանուր տեսութնունը վերաբերում է անհատների, ֆերմաների, գործարանների, ծառայություն մատուցողների և տնտեսության միջև առևտրին։ Այս համակարգերի միջև կարող են լինել աշխատանքի համապատասխան բաժանում տարբեր աշխատանքային խմբերի մասնագիտացման կամ կապիտալազինվածության տարբեր ձևերի և հողերի տարբերակվածության միջոցով^[31]։

Վերը նշվածի համար բերենք օրինակ․ երկիրը մասնագիտացած է բարձր տեխնոլոգիական գիատատար արտադրանքի գծով, որը հատուկ է զարգացած երկրներին, և գործարանային ապրանքների առևտուր է անում զարգացող երկրների հետ, որտեղ աշխատուժն ավելի էժան է և շատ, ինչի արդյունքում արտադրության ծախքերը տարբեր են լինում։ Ավելի շատ արդյունք և օգտակարություն ստացվում է որևէ արտադրանքի գծով մասնագիտացման դեպքում, իսկ եթե վերոհիշյալ երկրներն արտադրեին իրենց բարձր տեխնոլոգիական արտադրանքը և ցածր տեխնոլոգիական արտադրանքը, արդյունքը փոքր կլիներ։

Այսպես, արդյունքի շուկայական գինը և արտադրական ներդրումներն ընտրում են ներդրումների տեղափաշխվածությունը՝ ելնելով համեմատական առավելությունների սկզբունքից, այնպես որ էժանագին ներդրումները բերում էն էժանագին արդյունքներ։ Արդյունքում համախառն արդյունքը կարող է աճել «անտեսանելի ձեռքի» շնորհիվ^[32]։ Որևէ արտադրանքի գծով մասնագիտացումը ստեղծում է առևտրից շահող դուրս գալու հնարավորություն, համաձայն որի ռեսուրսների սեփականատերերը շահում են ուրիշների համար ավելի մեծ արժեք ներկայացնող արդյունքի վաճառքից^[33]։

Առաջարկ և պահանջարկ

A graph depicting Quantity on the X-axis and Price on the Y-axis — Առաջարկի և պահանջարկի մոդելը ցույց է տալիս, թե ինչպես են գները փոխվում արտադրանքի հասանելիության և պահանջարկի միջև հավասարակշռության հաստատման արդյունքում։ Գծապատկերը ցույց է տալիս պահանջարկի աճը D₁-ից D₂, որի հետ մեկտեղ գները և պահանջվող քանակը աճել են և ստեղծվել է նոր հավասարակշռություն D₂-ի S-ի հատման կետում։

Գինը և քանակը մեկնաբանվում են որպես շուկայական տնտեսությունում արտադրված և փոխանակված ապրանքների ուղղակի դիտարկվող ատրիբուտներ^[34]։ Առաջարկի և պահանջարկի տեսությունը կարևոր սկզբունք է բացատրելու համար, թե ինչպես են գները կարգավորում արտադրության և սպառման ծավալները։ Միկրոտնտեսագիտության մեջ դա վերաբերում է արտադրանքի և շուկայական գնի որոշմանը կատարյալ մրցակցության պայմաններում, որը բնութագրվում է վաճառողների մեծ քանակությամբ։

Ապրանքային շուկայի համար պահանջարկը ապրանքի այն քանակությունն է, որը գնորդները ցանկանում են և ի վիճակի են ձեռք բերել գների տրված մակարդակի դեպքում, որոշակի ժամանակահատվածում։ Հաճախ պահանջարկը ներկայացվում է որպես գծապատկեր, որը ցույց է տալիս գինը և պահանջվող քանակը (պահանջարկի մեծությունը)։ Պահանջարկի տեսությունը նկարագրում է սպառողներին, ովքեր ռացիոնալ կերպով ընտրում են յուրաքանչյուր ապրանքի քանակությունը տրված եկամտի, գների, նախասիրությունների և այլ գործոնների առկայության պայմաններում։ Վերոնշվածի համար օգտագործվում է «օգտակարության մաքսիմալացում» տերմինը։

Պահանջարկի օրենքը փաստում է, որ այլ հավասար պայմաններում գնի և պահանջարկի մեծության միջև գոյություն ունի հակադարձ կապ։ Դա նշանակում է՝ այլ հավասար պայմաններում որքան բարձր է գինը, այնքան սպառողները այդ ապրանքի ավելի փոքր քանակություն կցանկան գնել։ Երբ ապրանքի գինն ընկնում է, սպառողները համեմատաբար ավելի թանկ ապրանքը փոխանակում են էժանացած ապրանքով (փոխարինման էֆեկտ)։ Ի լրումն նշենք, որի գնի անկումը հանգեցնում է գնողունակության կամ իրական եկամտի աճին (եկամտի էֆեկտ)։ Պահանջարկը կարող է փոխվել այլ գործոնների ազդեցության տակ, օրինակ՝ եկամտի աճը նորմալ բարիքի դեպքում պահանջարկի կորը կտեղաշարժի աջ՝ ավելի բարենպաստ դիրք, ինչպես ցույց է տրված գծապատկերում։

Առաջարկը ապրանքի գնի և առաջարկվող քանակի (առաջարկի մեծության) միջև հարաբերությունն է։ Այն նույնպես կարող է ներկայացվել գծապատկերի տեսքով՝ կապի մեջ դնելով գինը և առաջարկվող քանակը։ Արտադրողները՝ ֆիրմաները, անվանվում են շահույթ մաքսիմալացնողներ՝ նկատի ունենալով, որ նրանք ձգտում են արտադրել և առաջարկել ապրանքի այնպիսի քանակություն, որը կբերի առավելագույն շահույթ։ Առաջարկն այլ հավասար պայմաններում ներկայացվում է որպես գինը և քանակը կապող ֆունկցիա։

Դա նշանակում է՝ այլ հավասար պայմաններում որքան բարձր է գինը, այնքան ավելի մեծ է պահանջվող քանակը։ Բարձր գինը ապրանքը դարձնում է ավելի շահութաբեր։ Առաջարկի կորը կարող է տեղաշարժվել, օրինակ, ռեսուրսների գների փոփոխության կամ տեխնիկատեխնոլոգիական բարեփոխումների արդյունքում։ Առաջարկի օրենքը փաստում է, որ այլ հավասար պայմաններում գների աճը հանգեցնում է առաջարկի մեծության աճի, իսկ գների անկումը՝ առաջարկի մեծության կրճատման։ Առաջարկի գործոնները, օրինակ փոխարինող ապրանքների գինը, արտադրության ծախքերը, տոխնոլոգիաները և այլ գործոններ կարճաժամկետ հատվածում կայուն են։

Շուկայան հավասարակշռություն է հաստատվում, երբ առաջարկվող և պահանջվող քանակները հավասարվում են, առաջարկի և պահանջարկի հատման կետում, ինչպես ցույց է տրված գծապատկերում։ Հավասարակշիռ գնից ներքև առաջանում է պակասուրդ, քանի որ պահանջարկի մեծությունը գերազանցում է առաջարկի մեծությանը։ Դա թույլ է տալիս բարձրացնել գինը։ Հվասարակշիռ գնից վերև առաջանում է ավելցուկ, քանի որ առաջարկի մեծությունը գերազանցում է պահանջարկի մեծությանը։ Սա թույլ է տալիս իջեցնել գները։ Առաջարկի և պահանջարկի մոդելը փաստում է, որ առաջարկի և պահանջարկի տրված կորերի դեպքում գինը և քանակը հավասարակշռվում են այն գնի վրա, որը հավասարեցնում է առաջարկի և պահանջարկի մեծությունները։ Համանմանորեն, առաջարկի և պահանջարկի տեսությունը նկարագրում է գին-քանակ զույգը, որը փոփոխվում է կա՛մ առաջարկի, կա՛մ պահանջարկի, կա՛մ էլ երկու կորերի միաժամանակյա տեղաշարժի արդյունքում։

Մարժինալիզմը նկարագրում է սպառողներին, ովքեր սահմանափակ եկամուտներով փորձում են հասնել ամենանախընտրելի դիրքի, այն դեպքում երբ արտադրողներն էլ փորձում են իրենց տրամադրության տակ եղած սահմանափակ միջոցներով (ռեսուրսներ, արտադրված ապրանքներ, տեխնոլոգիա և այլն) մաքսիմալացնել ստացվող շահույթը։ Սպառողների համար այդ նախընտրելի կետը հաստատվում է, երբ սահմանային (մարժինալ) օգտակարությունը, զուտ գինը, հավասարվում են զրոյի․ սպառման հետագա աճն արդեն օգուտ չի բերի։ Համանմանորեն, արտադրողը համեմատում է սահմանային եկամուտը սահմանային ծախքերի հետ, որոնց տարբերությունն էլ սահմանային շահույթն է։ Այն կետում, որտեղ սահմանային շահույթը հավասարվում է զրոյի, այլ կերպ ասած՝ սահմանային եկամուտը հավասարվում է սահմանային ծախքերին, ապա արտադրության ծավալի հետագա աճը դադարեցվում է։

Առաջարկի և պահանջարկի այլ կիրառությունների մեջ է մտնումն եկամտի բաշխումը արտադրության մասնակիցների միջև՝ ներառյալ աշխատանքը և կապիտալը։ Աշխատանքի մրցակցային շուկայում, օրինակ, գործի վերցված աշխատանքի քանակը և նրա գինը (աշխատավարձի դրույքը) կախված են աշխատանքի առաջարկից և պահանջարկից։ Աշխատանքի էկոնոմիկան հետազոտում է աշխատողների և գործատուների փոխազդեցությունները շուկայում՝ բացատրելու համար աշխատավարձի և այլ աշխատանքային եկամուտների կառուցվածքը և փոփոխությունը, աշխատանքի շարժունակությունը՝ մոբիլությունը, զբաղվածությունն ու գործազրկությունը, մարդկային կապիտալի արտադրողականությունը և հանրային ծառայությունների հետ կապված խնդիրները^[35]։

Առաջարկի և պահանջարկի վերլուծությունը օգտագործվում է՝ բացատրելու կատարյալ մրցակցային շուկաների վարքը, բայց որպես համեմատության ստանդարտ՝ այն կարող է բացատրել նաև ոչ կատարյալ մրցակցային շուկաների վարքը։ Այն կարող է բացատրել նաև տնտեսության այլ գործոններ, օրինակ՝ համախառն արդյունքը և գների ընդհանուր մակարդակը, որոնք, ի դեպ, ուսումնասիրվում են մակրոտնտեսագիտության կողմից^[36]։ Ինչպես կարճաժամկետ, այնպես էլ երկարաժամկետ հատվածներում առաջարկն ու պահանջարկը փոփոխող գործոնների որակական և քանակական էֆեկտների հետազոտությունը կիրառական տնտեսագիտության ստանդարտ գործողություններից է։ Տնտեսագիտության տեսությունը կարող է նաև կենտրոնանալ այն պայմանների վրա, որոնց առկայությամբ շուկայում առաջարկն ու պահանջարկը կլինեն ռեսուրսների տեղաբաշխման ամենաարդյունավետ մեխանիզմը^[37]։

Ֆիրմաներ

Մարդիկ հաճախ ուղղակիորեն առևտուր չեն անում շուկայում։ Փոխարենը, առաջարկի տեսանկյունից, նրանք կարող են աշխատել և արտադրել ֆիրմայում։ Ֆիրմայի առավել տարածված տեսակներից են կորպորացիաները, բաժնետիրական ընկերությունները, տրեստները։ Համաձայն Ռոնալդ Քոուզի՝ մարդիկ սկսում են կազմակերպել արտադրություն, երբ ծաղսումները բիզնեսում կլինեն ավելի փոքր, քան շուկայում^[38]։ Ֆիրմաները միավորում են աշխատանքն ու կապիտալը և կարող են աշխատել մասշտաբի դրական էֆեկտով (երբ արտադրության ծավալի աճին զուգընթաց միավոր արտադրանքի հաշվով կատարված ծախքերը կրճատվում են)։

Կատարյալ մրցակցային շուկաներում կան բազմաթիվ արտադրողներ, որոնցից ոչ մեկը ազդեցություն չունի շուկայական գնի վրա։ Ընդհանուր շուկայական կառուցվածքները սովորել են գործել նաև ոչ կատարյալ մրցակցային շուկաներում՝ մենաշնորհային մրցակցություն, մենաշնորհ, օլիգոպոլիա^[39]։

Կառավարման տնտեսագիտությունը վերաբերում է բիզնեսում հատուկ որոշումների կայացման հետազոտությանը։ Վստահության կոնկրետության բացակայության պայմաններում այն մեծապես հենվում է քանակական մեթոդների (գործողությունների հետազոտություն ու ծրագրում) և վիճակագրական մեթոդների (ռեգրեսիոն անալիզ) վրա։ Նպատակն է օպտիմալացնել բիզնես որոշումները՝ ներառյալ միավորի վրա կատարված ծախքի մինմիալացումը, շահույթի մաքսիմալացումը՝ հաշվի առնելով տեխնոլոգիաների և շուկայի պայմանների ազդեցությանը ենթարկվող ֆիրմայի նպատակներն ու խոչնդոտները^[40]։

Անորոշությունը և խաղերի տեսությունը

Տնտեսագիտության մեջ անորոշությունը օգուտի կամ վնասի անհայտ հեռանկար է։ Առանց դրա տնային տնտեսությունների վարքագիծի վրա չէին ազդի զբաղվածության անորոշությունը և եկամտի սպասումները, ֆինանսական և կապիտալի շուկաները կկրճատեն ֆինասական գործիքների փոխանակությունը.^[41]։ Հաշվի առնելով անորոշության տարբեր ձևերը՝ կան դրա ներկայացման և տնտեսվարողների արձագանքի մոդելավորման տարբեր եղանակներ^[42]։

Խաղերի տեսությունը կիրառական մաթեմատիկայի ճյուղ է, որը դիտարկում է տնտեսվարողների ստրատեգիական փոխազդեցությունն անորոշության որևէ տեսակի պայմաններում։ Այն ապահովում է կազմակերպությունների մաթեմատիկական հիմքը՝ մոդելավորելու համար ֆիրմաների տարբեր վարքագծերը։ Վարքի տնտեսագիության մեջ օգտագործվում է ռազմավարության մոդելավորը, որը օգտագործում են տնտեսվարողները, որոնց հետաքրքրությունները առնվազն մասամբ հակադիր են^[43]։

1944 թվականին «Խաղերի և տնտեսական վարքագծի տեսությունը» ստեղծվել է Ջոն ֆոն Նոյմանի և Օսկար Մորգենշթերնի կողմից։ Այն ունի մեծ կիրառություն ինչպես տնտեսագիտություն մեջ, այնպես էլ միջուկային ռազմավարության, էթիկայի, քաղաքագիտության և էվոլյուցիոն կենսաբանության մեջ^[44]։

Ռիսկից խուսափումը կարող է առաջացնել այնպիսի գործունեություն, որը լավ աշխատող շուկաներում կարող է նվազեցնել ռիսկը և տեղեկատվություն հաղորդել նրա մասին։ Ֆինանսական տնտեսագիտությունը կամ ֆինանսները նկարագրում են ֆինասական ռեսուրսների տեղաբաշխումը։ Այն վերլուծում է նաև ֆինանսական գործիքների գնագոյացումը, ընկերությունների ֆինասական կառուցվածքը, շուկայի արդյունավետությունն ու անկայունությունը^[45], ֆինանսական ճգնաժամերը, կառավարության ֆինանսական քաղաքականությունը կամ ֆինանսական կարգավորումը^[46]։

Որոշ կազմակերպություններում անորոշության առկայության պատճառով կարող է նվազել արդյունավետությունը։ Հիմնվելով Ջորջ Ակերլոֆի «Կիտրոնների շուկա» ("Market for Lemons") հոդվածի վրա՝ դասական օրինակ է ավտոմեքենաների երկրորդային (second-hand) անարդար շուկան։ Գնորդը, չիմանալով, որ ավտոմեքենան ունի արտադրական թերություններ (car is a "lemon"), այնքան է իջեցնում նրա գինը, որ կհավասարվեր օգտագործված ավտոմեքենայի գնին^[47]։ Տեղեկատվական ասիմետրաները առաջանում են այստեղ, երբ վաճառողն ունի ավելի ստույգ տեղեկատվություն, քան գնորդը, բայց ոչ մի շարժառիթ չունի՝ բացահայտելու այդ տեղեկատվությունը։ Ապահովագրությսն հետ կապված խնդիր է այսպես կոչված «վատ ընտրությունը» ("adverse selection")․ դա նշանակում է, որ առավել հաճախ ապահովագրվում են նրանք, ովքեր կրում են մեծ ռիսկայնություն։ Խնդիր է նաև բարոյական վտանգը․ սա վերաբերում է այն միտմանը, որ ապահովագրությունը հանգեցնում է ավելի ռիսկային վարքագծի^[48]։

Երկու խնդիրներն էլ կարող են մեծացնել ապահովագրական ծախսերը և կրճատել արդյունավեությունը։ Ավելին, փորձելով կրճատել խնդիրներից մեկը, օրինակ՝ «վատ ընդրությունը» պարտադիր ապահովագրության համակարգի ներդրմնան միջոցով, կարող է մեծացնել բարոյական վտանգը։ Տեղեկատվական տնտեսագիտությունը, որն ուսումնասիրում է վերոհիշյալ խնդիրները, ակտուալ է նաև այլ ոլորտների ապահովագրությունում՝ պայմանագրային իրավունք, մոնետար տնտեսագիտություն, առողջապահություն^[48]։ Կիրառական առարկան ներառում է շուկայական և օրինական միջոցները ռիսկը դիվերսիֆիկացնելու կամ կրճատելու համար, ինչպիսիք են երաշխիքները, պետական մասնակի ապահովագրությունը, վերակազմավորման կամ սնանկացման մասին օրենքները, ստուգումները, որակի և տեղեկատվության բացահայտումների կարգավորումը^[49]։

Շուկայի ձախողում

«Շուկայի ձախողում» տերմինն ընդգրկում է մի շարք հիմնախնդիրներ։ Տեղեկատվական ասիմետրիաները և թերի շուկաները կարող են առաջացնել տնտեսական անարդյունավետություն, բայց նաև հնարավորություն՝ նվազեցնելու այդ անարդյունավետությունը օրինական և կարգավորիչ միջոցներով։

Բնական մենաշնորհը, մրցակցության ծախողման ծայրահեղ դեպք է։ Մասշտաբի էֆեկտից առաելագույն տնտեսումը դրա հավանական պատճառներից է (մենաշնորհ կարգավիճակ ունեցող ֆիրմաների դեպքում մասշտաբի դրական էֆեկտը բավականին երկար է տևում, քան մրցակցային ֆիրմայում)։

Հանրային են կոչվում այն բարիքները, որոնք ոչ բացառելի են և ոչ մրցակցելի։ Հանրային բարիքները մարդիկ կաող են սպառել առանց վճարելու, և հանրային բարիքը կարող է միաժամանակ սպառվել մեկից ավելի մարդկանց կողմից։

Արտաքին էֆեկտները (Էքսթեռնալիթիները) տեղի են ունենում, երբ կան սոցիալական ծախսեր կամ օգուտներ արտադրությունից կամ սպառումից, որոնք, սակայն, արտահայտված չեն շուկայական գների մեջ։ Օրնակ, օդի աղտոտումը կարող է առաջացնել բացասական, իսկ կրթությունը՝ դրական արտաքին էֆեկտ։ Կառավարությունը հաճախ հարկում և տարբեր կերպով ազդում է բացասական արտաքին էֆեկտով ապրանքների վաճառքի վրա, իսկ դրական արտաքին էֆեկտով ապրանքների վաճառքը սուբսիդավորվում և տարբեր եղանակներով խրախուսվում է՝ բացասական արտաքին էֆեկտի առաջացրած գնային շեղումները շտկելու համար^[50]։

Տնտեսության որոշ բնագավառներում շուկայի ձախողում ավելի հաճախ է տեղի ունենում։ Դրա օրինակ է տնտեսության հանրային հատվածը։ Շրջակա միջավայրի տնտեսագիտության մեջ առավել շատ են հանդիպում արտաքին էֆեկտներ։

Կիրառվող քաղաքականության տարբերակների մեջ են մտնում ծախքեր-արդյունք վերլուծության վրա ազդող կարգավորումները, լուծումներ, որոնք փոխում են շուկայական շարժառիթները՝ աղտոտման վճարներ, սեփականության իրավունքի վերաձևակերպումներ և այլն^[51]։

Պետական հատված

Պետական ֆինանսները տնտեսագիտության առարկա է, որը զբաղվում է պետական հատվածի (սովարաբար՝ կառավարության) եկամուտների և ծախսերի բյուջետավորմամբ։ Այս առարկան զբաղվում է այնպիսի հարցերով, ինչպիսիք են հարկային բեռը, կառավարության ծրագրերի ծախսեր-արդյունք վերլուծությունը, տնտեսական արդյունավետության էֆեկտները, եկամտի բաշխումը տարբեր ծախսումներ կատարելու համար, հարկաբյուջետային քաղաքականությունը։ Վերջինը՝ հանրային ընտրության տեսության ասպեկտից, մոդելավորում է պետական հատվածի վարքագիծը^[52]։

Բարեկեցության էկոնոմիկան տնտեսագիտության նորմատիվ ճյուղ է, որն օգտագործում է միկրոտնտեսագիտական մեթոդները՝ միաժամանակ որոշելու համար տնտեսությունում ռեսուրսների տեղաբաշխման արդյունավետությունը և դրանով պայմանավորված եկամտի բաշխումը։ Այն փորձում է չափել սոցիալական բարեկեցությունը հասարակության տարբեր անդամների տնտեսական ակտիվության հետազոտության համար^[53]։

Մակրոտնտեսագիտություն

Տնտեսության մեջ փողի շրջապտույտի մակրոտնտեսական մոդելը։

Մակրոտնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է տնտեսությունը որպես մեկ ամբողջություն՝ ընդհանուր հավասարակշռության տեսությունն օգտագործելով բացատրելու տնտեսության լայն ագրեգատները^[54]։ Այդ ագրեգատների մեջ են մտնում ազգային արդյունքը և ծախքերը, գործազրկության մակարդակը, գնաճը, համախառն սպառումը, ներդրումները և նրանց բաղադրիչները։ Այն նաև ուսումնասիրում է դրամավարկային՝ մոնետaր, և հարկաբյուջետային՝ ֆիսկալ, քաղաքականության ազդեցությունը։

1960-ականների վերջից սկսած, մակրոտնտեսագիտությունը բնութագրվում է որպես միկրոտնտեսագիտության մոդելնելների հետագա ինտեգրում, որը ներառում է ռացիոնալ սպասումները, շուկայի մասին տեղեկատվության արդյունավետ օգտագործումը և անկատար մրցակցությունը^[55]։

Մակրոտնտեսագիտական վերլուծության առարկա է հանդիսանում նաև երկարաժամկետ հատվածում ազդող գործոնները և ազգային եկամտի աճը։ Նշված գործոնների մեջ են մտնում կապիտալի կուտակումը, տեխնոլոգիական առաջընթացը և աշխատուժի աճը^[56]։

Տնտեսական աճ

Տնտեսական աճի էկոնոմիկան ուսումնասիրում է տնտեսական աճը բացատրող գործոնները, այն սահմանվում է որպես երկարաժամկետ հատվածում երկրի միավոր կապիտալի հաշվով արդյունքի աճ։ Նույն գործոններն օգտագործվում են տարբեր երկրներում միավոր կապիտալի հաշվով արդյունքի տարբերությունը բացատրելու համար, մասնավորապես՝ ինչու են որոշ երկրներ ավելի արագ աճում։

Առավել խորն ուսումնասիրված գործոնների մեջ են մտնում ներդրումների մակարդակը, բնակչության աճը և տեխնոլոգիական փոփոխությունները։ Սրանք ներկայացվում են տեսական և փորձնական ձևերով (ինչպես տնտեսական աճի դասական մոդելը կամ, օրինակ, էնդոգեն մոդելը)^[57]։

Բիզնես ցիկլ

Ճգնաժամերի էկոնոմիկան խթան հանդիսացավ, որպեսզի մակրոտնտեսագիտությունը ձևավորվի որպես ուսումնասիրության առանձին բնագավառ։ 1930-ականների Մեծ ճգնաժամի տարիներին Ջոն Մեյնարդ Քեյնսը հեղինակեց իր «Զբաղվածության, տոկոսի և փողի ընդհանուր տեսություն» աշխատությունը, որում ուրվագծված են քեյնսյան տնտեսագիտության առանցքային դրույթները։ Քեյնսը պնդում էր, որ ամբողջական պահանջարկը տնտեսական անկման փուլում կարող է լինել անբավարար՝ պայմանավորված բարձր աշխատավարձով և պոտենցիալ արդյունքի կորստով։

Հետևաբար, նա կողմ էր պետական ակտիվ քաղաքականությանը, որը ներառում է կենտրոնական բանկի կողմից վարվող դրամավարկային և կառավարության կողմից վարվող հարկաբյուջետային քաղաքականությունները^[58]։ Ուստի, քեյնսյան տնտեսագիտության առանցքային եզրահանգումը հետևյալն է․ որոշ դեպքերում ոչ խիստ ինքնավար մեխանիզմը արդյունքները և զբաղվածների թիվը հասցնում է է լրիվ զբաղվածության մակարդակի։ Ջոն Հիքսի IS/LM (Investments=Savings and Liquidity preferencies=Money supply) մոդելը Ընդհանուր տեսության ամենաազդեցիկ մեկնաբանությունն է։

Տարիների ընթացքում բիզնես ցիկլի էլ ավելի խորը ըմբռնումը այն ճյուղավորեց տարբեր հետազոտական ուղղությունների, որոնք կա՛մ կապված էին, կա՛մ էլ նշանակալիորեն տարբերվում էին քեյնսականությունից։ Նեոդասական միավորումը վերաբերում է քեյնսականության և նեոդասական ուղղության «հաշտեցմանը»՝ փաստելով, որ քեյնսականության դրույթները ճշմարիտ են միայն կարճաժամկետ հատվածի համար, սակայն երկարաժամկետ հատվածի համար ճշմարիտ են նեոդասական դրույթները^[59]։

Գործազրկություն

Տնտեսության մեջ գործազուրկների քանակը չափվում է գործազրկության մակարդակով՝ աշխատանք չունեցող և ակտիվ փնտրող մարդկանց տոկոսը աշխատուժի մեջ։ Աշխատուժը միայն ներառում է աշխատունակ տարիքի, աշխատանք ունեցող, աշխատանք չունեցող և ակտիվ փնտրող մարդկաց (զբաղվածների թիվ + գործազուրկների թիվ)։ Աշխատանքից զրկված մարդը, ով նպատակ ունի շարունակել կրթությունը, կամ ինչ-ինչ պատճառներով այլևս չի ցանկանում աշխատանք փնտրել, դուրս է մնում աշխատուժի կազմից։ Գործազրկությունը կարելի է բաժանել մի քանի տեսակների՝ ըստ տարբեր հայտանիշների^[60]։

Գործազրկության դասական դեպքը տեղի ունի, երբ աշխատավարձը այնքան բարձր է գործատուների համար, որ ստիպված որոշ աշխատողների ազատում են աշխատանքից։ Աշխատավարձը կարող է լինել շատ բարձր նվազագույն աշխատավարձի չափով կամ արհմիությունների գործունեությամբ պայմանավորված։ Դասական գործազրկության հետ մեկտեղ, կա նաև ֆրիկցիոն գործազրկություն (օգտագործվում է նաև «սպասման գործազրկություն» եզրույթը), որն առաջանում է այն դեպքում, երբ մի աշխատանքից մյուսն անցնելիս անհատը որոշ (կարճ) ժամանակ մնում է առանց աշխատանքի, կամ երբ կրթությունն ավարտած ուսանողը սկսում է փնտրել աշխատանք, որի համար ժամանակ է անհրաժեշտ^[60]։

Կառուցվածքային գործազրկությունն առաջանում է, երբ կա անհամապատասխանություն աշխատողների կարողությունների և պահանջվող կարողությունների միջև^[61]։ Կառուցվածքային գործազրկությունը բարձր մակարդակի կարող է հասնել, երբ տեխնիկայի, տեխնոլոգիայի, ընդհանրապես զարգացման հետևանքով աշխատողները հայտնաբերում են, որ իրենց նախկին հմտությունները հնացել են և այլևս պահանջարկ չունեն։ Կառուցվածքային գործազրկությունը նման է ֆրիկցիոն գործազրկությանը, քանի որ երկուսի դեպքում էլ մարդիկ թափուր աշխատատեղերում աշխատանք գտնելու փորձ են կատարում, սակայն կառուցվածքային գործազրկությունը համեմատաբար ավելի մեծ ժամանակ է պահանջում, որպեսզի գործազուրկը նոր հմտություններ և գիտելիքներ ձեռք բերի^[62]։ Եթե գործազրկության որոշ տեսակներ կարող են առաջանալ տնտեսության վիճակից անկախ, ապա ցիկլային գործազրկությունն առաջանում է տնտեսական անկան ժամանակ։ Օուքենի օրենքը ներկայացնում է տնտեսուսության վիճակի և գործազրկության մակարդակի միջև էմպիրիկ՝ փորձնական, կախվածություն^[63]։ Այս օրենքը փաստում է, որ արդյունքի 3 տոկոս աճն այլ հավասար պայմաններում առաջացնում է գործազրկությն մակարդակի 1 տոկոս կրճատում^[64]։

Գործազրկությունն աշխարհում՝ արտահայտված տոկոսով (2012-2021)^[65]

Գնաճ և դրամավարկային քաղաքականություն

Փողը վճարելամիջոց է և հաշվարկային միավոր, որով արտահայտվում են գները։ Փողն ունի համընդհանուր ճանաչելիություն, հարաբերական կայունություն արժեքի մեջ, բաժանելի է, շարժունակ է, ունի վստահություն հասարակության լայն շերտերի շրջանակներում։ Այն բնաութագրվում է որպես հասարակական կոնվենցիա, ինչպես լեզուն է, ունի մեծ օգտակարություն, որովհետև այն կարևոր է բոլորի համար։ Համաձայն 19-րդ դարի հայտնի տնտեսագետ Ֆրենսիս Ամասա Վոլքերի՝ «Փողն այն է, ինչ ինքը կատարում է»^[66]։

Որպես վճարելամիջոց՝ փողը հեշտացնում է առևտուրը։ Այն ըստ էության արժեքի չափման միավոր է, ինչպես նաև ունի կուտակման գործառույթ, ինչը կրեդիտի ստեղծման հիմքն է։ Նրա տնտեսական ֆունկցիան հակադիր է բարտերին՝ ոչ փողային կամ ապրանքային փոխանակությանը։ Հաշվի առնելով աապրանքների և դրանց արտադրողների մեծ բազմազանությունը՝ բարտերը կարող է մեծ դժվարություններ առաջացնել՝ կախված նրանից, թե ինչեր են փոխանակվում, օրինակ՝ խնձոր և գիրք։ Փողը կարող է կրճատել փոխանակման տրանսակցիոն ծախսերը՝ շնորհիվ իր ճանաչելիության։ Այսինքն, վաճառողի համար ավելի հարմար է որպես փոխանակման միջոց ընդունել փողը, քան որևէ արտադրանք^[67]։

Տնտեսության մակարդակում տեսությունը և փաստացի տվյալները գտնվում են կայուն համապատասխանության մեջ՝ սկսած փողի առաջարկից, վերջացրած համախառն անվանական արդյունքով և գների ընդհանուր մակարդակով։ Այդ պատճառով փողի առաջարկի կարգավորումը հանդիսանում է դրամավարկային քաղաքականության առանցքը^[68]։

Հարկաբյուջետային քաղաքականություն

Իշխանությունները մակրոտնտեսական վիճակի վրա ազդելու համար վարում են հարկաբյուջետային քաղաքականություն՝ կարգավորելով պետական գնումների ծավալը և կիրառելով հարկային քաղաքականություն, որպեսզի առաջ գա ամբողջական պահանջարկի փոփոխություն։ Երբ ամբողջական պահանջարկը փոքր է պոտենցիալ արդյունքից, կա արդյունքի խզում․ արտադրական որոշ կարողություններ պարապուրդի են մատնված։ Այս պարագայում կառավարությունը մեծացնում է պետական գնումների ծավալը և կրճատում հարկերը, որպեսզի խթանի ամբողջական պահանջարկը։ Արդյունքում պարապուրդի մատնված ռեսուրսների օգտագործման հնարավորություն կստեղծվի։

Օրնակ, բնակարանաշինության ոլորտում աշխատանքից զրկված շինարարները կարող են վերցվել աշխատանքի ճանապարհաշինական ոլորտում։ Հարկերի կրճատումը թույլ է տալիս սպառողներին ծախսել ավելի շատ, ինչը կխթանի ամբողջական պահանջարկը։ Միաժամանակ և՛ հարկերի իջեցումը, և՛ պետական գնումների աճը ունեն բազմարկման էֆեկտ․ պահանջարկի սկզբնական աճը, ազդելով տնեսության վրա, առաջացնում է տնտեսական լրացուցիչ ակտիվություն։

Հարկաբյուջետային քաղաքականության ազդեցությունը կարող է սահմանափակվել դուրսմղման էֆեկտի պատճառով։ Երբ չկա ՀՆԱ-ի (արդյունքի) խզում, տնտեսությունը օգտագործում է իր ամբողջ կարողությունը, և չկան ավելցուկային ռեսուրսներ։ Եթե այս իրավիճակում կառավարությունն օգտագործում է ռեսուրսներ, որոնք կարող էին օգտագործվել մասնավոր հատվածի կողմից, ընդհանուր արդյունքի աճ չի լինի։

Հրակաբյուջետային քաղաքականության քննադատները հաճախ հղում են կատարում Ռիկարդոյի հավասարակշռությանը։ Նրանք պնդում են, որ այսօր հարկերի կրճատմամբ պայմանավորված պետական պարտքի աճը պետք է փոխհատուցվի ապագայում հարկերի բարձրացման միջոցով, որը մարդկանց համար պատճառ կդառնա, որպեսզի նրանք կրճատեն իրենց սպառումը և այդ գումարն ուղղեն խնայողությանը՝ ապագայում բարձրացված հարկերը վճարելու նպատակով։ Ըստ Ռիկարդոյի հավասարակշռության, հարկերի կրճատման միջոցով ամբողջական պահանջարկի խթնումը կչեզոքացվի խնայողությունների աճի պատճառով՝ ապագայում ավելի բարձր հարկերը վճարելու՝ բնակչության նկատառումներով։

Միջազգային առևտուր

Միջազգային առևտուրն ուսումնասիրում է ապրանքների և ծառայությունների միջազգային հոսքը որոշող գործոնները։ Այն ուսումնասիրում է նաև առևտրից ստացված օգուտների չափը և բաշխումը։ Կիրառվող քաղաքականությունը ներառում է մաքսատուրքերի և քվոտաների (քանակական սահմանափակում) փոփոխության գնահատումը։ Միջազգային ֆինասները մակրոտնտեսագիտական ուղղություն է, որն ուսումնասիրում է կապիտալի միջազգային շարժը և այդ շարժի ազդեցությունը փոխարժեքի նկատմամբ։ Երկրների միջև ապրանքների, ծառայությունների և կապիտալի առևտրի զարգացումը գլոբալիզացիայի հետևանք է^[69]։

Տնտեսական համակարգեր

Տնտեսական համակարգերը իրենցից ներկայացնում են տնտեսագիտության տարբեր ճյուղեր, որոնք ուսումնասիրում են այն մեթոդներն ու ինստիտուտները, որոնց միջոցով հասարակությունը որոշում է տնտեսական ռեսուրսների սեփականությունը, ուղղվածությունը և բաշխումը։

Ժամանակակից տնտեսական համակարգերի շարքից կարելի է առանձնացնել 2 հիմնական համակարգ՝ սոցիալիստական և կապիտալիստական, որոնցում արտադրությունը մեծ մասամբ իրականացվում է համապատասխանաբար կա՛մ պետության, կա՛մ մասնավոր հատվածի կողմից։ Այս համակարգերի հիմնական տարրը տնտեսական և քաղաքական ազդեցությունների փոխներգործությունն է, որը լայն իմաստով բնութագրվում է քաղաքական տնտեսագիտություն։ Համեմատական տնտեսական համակարգերն ուսումնասիրում են տնտեսական տարբեր համակարգերի վարքագիծը և նրանց փոխազդեցությունը^[70]։

Պրակտիկա

Ժամանակակից տնտեսագիտություը մեծապես օգտվում է մաթեմատիկայից։ Տնտեսագետներն օգտագործում են թվաբանության, գծային հանրահաշվի, խաղերի տեսության և համակարգչային գիտության գործիքները^[71]։ Պրոֆեսիոնալ տնտեսագետներից պահանջվում է ծանոթ լինել այս գործիքներին, իսկ մնացյալները մասնագիտանում են էկոնոմետրիկայի և մաթեմատիկական մեթոդների գծով։

Տեսություն

Տնտեսագիտության տեսությունը հիմնվում է տնտեսական քանակական նախկին մոդելների վրա, որոնք օգտագործում են տարբեր հիմնադրույթներ։ Տեսությունը գործում է՝ ceteris paribus (այլ հավասար պայմաններում) մեթոդը կիրառելով, ինչը նշանակում է, որ հետազոտության ժամանակ բոլոր գործոնների ազդեցությունը անտեսվում է, բացի դիտարկվող մեկ գործոնից։ Նոր տեսության ստեղծման նպատակն է գտնել այն, որն ունենա տեղեկատվության պարզ պահանջներ, ավելի ճշգրիտ կանխատեսումներ և ավելի բեղմնավոր հետազոտություններ, քան նախորդ տեսությունները^[72]։ Մինչ նեոդասական տնտեսագիտությունը սահմանում է միայն օրթոդոքս դրույթները, տնտեսագիտության տեսությունը կարող է նաև ուսումնասիրել տնտեսագիտական այլ դպրոցները՝ հետերոդոքս ուղղությունները։

Միկրոտնտեսագիտության մեջ սկզբունքային հիմնադրույթները ներառում են, առաջարկը և պահանջարկը, մարժինալիզմը, ռացիոնալ ընտրության տեսությունը, այլընտրանքային ծաղքը, բյուջետային սահմանափակումը, օգտակարությունը և արտադրողի տեսությունը^[73]։ Մակրոտնտեսական վաղ մոդելները կենտրոնացած էին ագրեգացված փոփոխականների հարաբերությունների մոդելավորմամբ, բայց քանի որ ժամանակի ընթացքում հարաբերությունները փոփոխության են ենթարկվել, մակրոտնտեսագետները, այդ թվում՝ քեյնսականները, վերաձևակերպեցին իրենց մոդելները՝ ուշադրություն դարձնելով նաև միկրո ոլորտին։

Վերոնշյալ միկրոտնտեսագիտական հասկացությունները մեծ դեր են ունեցել մակրոտնտեսագիտական մոդելների ստեղծման մեջ, օրինակ, մոնետար տեսության մեջ փողի քանակական տեսությունը նշում է, որ տնտեսության մեջ փողի առաջարկի (փողի զանգվածի) աճն առաջացնում է գնաճ, ու ենթադրվում է, որ գնաճի վրա ազդում են նաև ռացիոնալ սպասումները։ Զարգացման էկոնոմիկայի մեջ, փոքր աճը զարգացած երկրներում կարող է պայմանավորված լինել ներդրումների և կապիտալի բերած սահմանային արդյունքի կրճատմամբ, և դա նկատվել է Հոնգ Կոնգում, Սինգապուրում, Հարավային Կորեայում և Թայվանում։ Երբեմն տնտեսագիտական վարկածները լինում են որակական, ոչ թե քանակական^[74]։

Տնտեսական հիմնավորումները ակներև դարձնելու համար օգտագործվում են երկչափ գծապատկերներ, որոնք էլ ավելի տեսանելի են դարձնում տեսական փոխկախվածությունները։ Փոլ Սամուեսոնի «Տնտեսական վերլուծության հիմունքներ» տրակտատում (1947 թվական) հաճախ օգտագործված են մաթեմատիկական գծապատկերներ տեսությոնը ներկայացնելու համար, մասնավորապես տնտեսվարողների՝ առավելագույն արդյունքի հասնելունն ուղված վարքագիծը ներկայացնելու նպատակով։

Էմպիրիկ հետազոտություն

Տնտեսագիտական տեսությունները հաճախ էմպիրիկ փորձարկման են ենթարկվում մեծ մասամբ էկոնոմետրիկայի և տնտեսական տվյալների միջոցով^[75]։ Ֆիզիկան գիտություններում կիրառվող վերահսկվող փորձերը տնտեսագիտության մեջ դժվար է կիրառել^[76], փոխարենը մեծածավալ տվյալները ենթարկվում են դիտողական ուսումնասիրության․ փորձարկման այս տեսակը համարվում է պակաս ճշգրիտ, քան վերահսկվող փորձարկումները, և եզրահանգումներն ավելի քիչ հավաստի են։

Վիճակագրական մեթոդները, ինչպիսին է օրինակ ռեգրեսիոն անալիզը, հաճախ են կիրառվում։ Օգտագործվում են այնպիսի մեթոդներ, որպեսզի գնահատվի վարկածի տնտեսական և վիճակագրական նշանակալիությունը և ստուգվի այլ փոփոխականներից շեղումը։ Այս ձևով վարկածը կարող է ստանալ վստահելության որոշակի մակարդակ՝ որոշակի հավանականությամբ։ Վստահելիության մակարդակը կախված է ժխտող վարկածի գոյության հավանականությունից։ Լայնորեն ընդունված մեթոդների կիրառումն անգամ կարող է հիմք չլինել վերջնական եզրակացություն անելու համար՝ հաշվի առնելով տարբեր թեստերի արդյունքները, տվյալների բազան, նախկին համոզմունքները։

Կիրառական տնտեսագիտության մեջ արդյունք-եկամուտ մոդելի կողմից օգտագորխվող գծային օպտիմիզացիայի մեթոդը բավականին տարածված է։ Տարբեր քաղաքականությունների ազդեցությունն ուսումնասիրելու համար տվյալների հսկայական քանակություն դիտարկվում է համակարգչային ծրագրի միջոցով ․ հայտնի օրինակ է IMPLAN-ը (Economic Impact Analysis for Planning, հայերեն՝ Տնտեսական ազդեցության վերլուծություն պլանավորմնան համար)։

Փորձնական տնտեսագիտությունը զարգացրել է վերահսկվող գիտական փորձերի կիրառումը։ Դա կրճատում է տնտեսագիտության և բնական գիտությունների միջև երկար ժամանակ գոյույուն ունեցող տարբերությունը, որովհետև արդեն կարելի կատարել փորձեր այնպիսի երևույթների վրա, որոնք նախկինում համարվում էին աքսիոմներ^[77]։ Որոշ դեպքերում նույնիսկ պարզվեց, որ մի շարք աքսիոմներ մասամբ են ճշմարիտ։

Առնչվող առարկաներ

Տնտեսագիտությունը հասարակական գիտություն է և ունի ոլորտներ, որոնք հարում են այլ ոլորտներին՝ տնտեսական աշխարհագրություն, տնտեսական պատմություն, հասարակական ընտրություն, էներգիայի էկոնոմիկա, ընտանիքի էկոնոմիկա և այլն։

Իրավունքի տնտեսագիտական վերլուծությունը օգտագործում է տնտեսական հիմնադրույթները՝ բացատրելու իրավական նորմերի ազդեցությունը, գնահատելու, թե իրավական որ նորմերն են տնտաեսպես ավելի արդյունավետ, և կանխատեսելու՝ ինչպիսի իրավական նորմեր կարող են հաստատվել^[78]։ Ռոնալդ Քոուզի՝ 1961 թվականին գրված հոդվածը պնդում է, որ հստակ սահմանաված գույքային իրավունքը կարող է հաղթահարել արտաքին էֆեկտների՝ էքսթեռնալիթիների, հիմնախնդիրը^[79]։

Քաղաքական տնտեսագիտությունը միջգիտակարգային առարկա է, որը միավորում է տնտեսագիտությունը, իրավունքը և քաղաքագիտությունը՝ բացատրելով, թե ինչպես են քաղաքական ինստիտուտները և միջավայրը, տնտեսական համակարգերը (կապիտալիզմ, սոցիալիզմ, խառը համակարգ) ազդում միմյանց վրա։ Այն ուսումնասիրում է այնպիսի հարցեր, ինչպիսին, օրինակ, հետևյալն է․ ինչպե՞ս մենաշնորհը, հարստության աճին միտված վարքագիծը, և արտաքին էֆեկտները կարող են ազդել կառավարության քաղաքականության վրա^[80]։ Պատմաբանները օգտագործում են քաղաքական տնտեսագիտությունը՝ հետազոտելու համար ընդհանուր տնտեսական շահ ունեցող մարդկանց խմբերի կողմից նախկինում կիրառված քաղաքականությունները^[81]։

Էներգիայի էկոնոմիկան լայն գիտաճյուղ է, որը ներառում է էներգիայի առաջարկի և պահանջարկի հետ կապված թեմաերը։ Ջորջենսկու-Ռեգենը վերստին ներկայացրեց էնթրոպիայի հայեցակարգը՝ կապված տնտեսագիտության և թերմոդինամիկայի հետ և ցույց տվեց, որ նեոդասական տնտեսական մեխանիզմները վերցված են Նյուտոնյան ֆիզիկայից։ Նրա աշխատանքը մեծ դեր է խաղացել թերմոէկոնոմիկայի և էկոլոգիական էկոնոմիկայի ոլորտներում։ Նա հեղինակել է նաև մի աշխատություն, որը հետագայում անվանվեց էվոլյուցիոն տնտեսագիտություն^[82]։

Սոցիոլոգիայի ենթաճյուղ համարվող տնտեսական սոցիոլոգիան առաջացել է Էմիլ Դյուրկհեյմի, Մաքս Վեբերի և Գեորգ Զիմելի հեղինակած աշխատության շնորհիվ՝ որպես տնտեսական ազդեցությունների վերլուծության մոտեցում՝ տիրող սոցիալական պարադիգմի համատեքստում^[83]։ Դասական աշխատություններից են Մաքս Վեբերի «Բողոքականության էթիկան և կապիտալիզմի ոգին» (1905 թվական) և Գեորգ Զիմելի «Փողի փիլիսոփայությունը» (1900 թվական)։ Վերջին ժամանակներում այս գիտաճյուղի վրա ազդեցություն են թողել Մարկ Գրանովեթերի, Փեթեր Հեդսթորմի և Ռիչարդ Շվեդբերգի աշխատությունները։

Պատմություն

Առաջին տնտեսագիտական աշխատությունները գրվել են Միջագետքում, Հին Հունաստանում, Հին Հռոմում, Հնդկաստանում, Չինաստանում, Պարսկաստանում, Արաբական աշխարհում։ Տնտեսագիտական դրույթներ հանդիպում են Բեոտիացի պոետ Հեզոիդի գրվածքներում, և մի շարքտնտեսական պատմաբաններ հայտնաբերել են, որ Հեզոիդն իրեն համարում է «առաջին տնտեսագետ»^[84]։ Անտիկ մինչՎերածննդյան ժամանակաշրջանի այլ գրողներ և մտավորականներ են Արիստոտելը, Քսենոֆոնը, Չանակայան, Ցին Շի Հուանդին, Թոմաս Աքվինացին, Իբն Խալդունը։

A seaport with a ship arriving — 1638 թվականին ստեղծված կտավ, Ֆրանսիա, մերկանտիլիզմի ծաղկման ժամանակաշրջան։

Երկու ուղղություններ, որոնք հետագայում անվանվեցին «մերկանտիլիզմ» և «ֆիզիոկրատիզմ», մեծապես ազդել են տնտեսագիտության զարգացման վրա։ Երկու ուղղություններն էլ վերաբերում էին Եվրոպայում տնտեսական նացիոնալիզմի և ժամանակակից կապիտալիզմի զարգացմանը։ Մերկանտիլիզմը զարգացել է 16-ից 18-րդ դարերում։ Ըստ այս ուղղության՝ երկրի հարստությունը որոշվում է գանձարանում ոսկու և արծաթի քանակությունից։ Թանկարժեք մետաղների սակավ պաշար ունեցող երկրները ոսկի և արծաթ պետք է ձեռք բերեին արտաքին առևտրի միջոցով՝ արտասահմանում վաճառելով տեղական արտադրանքը և կրճատելով ներմուծվող ապրանքների քանակը։ Մերկանտիլիզմը կոչ էր անում ռեսուրսները արտահանելու փոխարեն այն վերամշակել և արդեն ստեղծված նոր արտադրանքը արտահանել, քանի որ վերամշակման արդյունքում ստեղծվում է նոր արժեք։ Կոչ էր արվում կառավարությանը սահմանել ներմուծման մաքսատուրքեր և արգելել արտադրությունը գաղութներում^[85]

Ֆիզիոկրատները (18-րդ դարի Ֆրանսիայի մտածողներ և գրողներ) զարգացրին արդյունք-եկամուտ շրջապտույտի գաղափարը։ Նրանք հավատում էին, որ տնտեսության մեջ նոր արժեք է ստեղծում միայն գյուղատնտեսությունը, այսինքն այն հարստության աղբյուրն է։ Այսպիսով, նրանք դեմ էին գյուղատնտեսության և ներմուծման մաքսատուրքերի հաշվին հարստության ավելացման մերկանտիլիստների քաղաքականությանը։ Ի պատասխան մերկանտիլիստների՝ առևտրի կարգավոման քաղաքականության, ֆիզիոկրատները առաջ քաշեցին laissez faire (լեսսե ֆեղ) սկզբունքը, որը կոչ է անում նվազագույնի հասցնել կառավարության միջամտությունը^[86]։

Ադամ Սմիթը (1723 –1790 թվականներ) վաղ տնտեսագիտության տեսաբան է^[87]։ Սմիթը խստորեն քննադատում էր մերկանտիլիստներին, բայց միաժամանակ ներկայացրեց նաև ֆիզիոկրատներին՝ «վերջինիս բոլոր թերություններով հանդերձ», և ասաց, որ «հավանաբար ճշմարտությանն ամենամոտ կանգնած մոտեցումն է»^[88]։

Դասական քաղաքատնտեսություն

Ադամ Սմիթի «Ազգերի հարստության պատճառների և բնույթի հատազոտություն» աշխատությունը համարվում է տնտեսագիտական մտքի առաջին ձևակերպումը։

Ադամ Սմիթի «Ազգերի հարստության պատճառների և բնույթի հատազոտություն» աշխատությունը (1776 թվական) համարվում է «տնտեսագիտության ծնունդը որպես առանձին գիտակարգ»^[89]։ Գիրքը հողը, աշխատանքը և կապիտալը համարում էր արտադրության գործոններ՝ հազգերի հարստության ստեղծման հիմնական մասնակիցները՝ ի տարբերություն ֆիզիոկրատների այն գաղափարի, որ արդյունք ստեղծում է միայն գյուղատնեսությունը։

Սմիթը քննարկում է աշխատանքի բաժանման միջոցով մասնագիտացման օգուտները՝ ներառյալ աշխատանքի աճած արտադրողականությունը և առևտրից ստացված օգուտները^[90]։ Իր «թեորեմն» այն մասին, որ «աշխատանքի բաժանումը սահմանափակված է շուկայի ծավալով», նկարագրվել է որպես «ֆիրմայի տեսության ու արդյունավետության միջուկը» և «տնտեսական կազմակերպությունների հիմնական սկզբունքը»^[91]։ Սմիթի տեսությունը բնութագրվում է «որպես ամբողջ տնտեսագիտության մեջ ամենակարևոր մոտեցում» և ռեսուրսների տեղաբաշխման տեսության հիմք, վերջինիս էությունը կայանում է նրանում, որ կատարյալ մրցակցության պայմաններում ռեսուրսների (հող, աշխատանք, կապիտալ) սեփականատերերը փնտրում են ռեսուրսների օգտագործման ամենաեկամտաբեր ուղիները, արդյունքում հավասարակշռության պայմաններում հաստատվում է եկամտաբերության նույն մակարդակը^[92]

Մարդիկ հիմնականում ո՛չ մտադիր են նպաստել հասարակական շահին, ո՛չ էլ գիտեն՝ ինչ չափով են դրան նպաստում իրականում։ Նրանք միայն հետևում են իրենց շահին, և փորձելով ստանալ առավելագույն հնարավոր արժեքը՝ հետամուտ են լինում միայն սեփական օգուտին և դրանով հանդերձ անտեսանելի ձեռքի շնորհիվ նպաստում են մի բանի, որը նրա մտադրությունների մեջ ամենևին չկար։ Հետևելով սեփական շահին՝ հաճախ նրանք ավելի մեծ չափով են նպաստում հասարակական շահին, քան երբ իրականում ունեն վերջինիս նպաստելու մտադրություն^[93]։

- Ադամ Սմիթ

Հոգևարական Թոմաս Ռոբերտ Մալթուսը (1798 թվական) ցածր կենսամակարդակը փորձում էր բացատրել «նվազող արդյունքի» տեսությամբ։ Մարդկային հասարակությունը աճում է երկրաչափական պրոգրեսիայով՝ գերազանցելով սննդի արտադրությանը, որն աճում է թվաբանական պրոգրեսիայով։ Արագ աճող բնակչությունը՝ ի հակադրություն սահմանափակ հողային ռեսուրսների, փոքրացնում է միավոր աշխատանքից ստացված արդյունքը։ Ըստ նրա՝ այս ամենի արդյունքը կլինեն ցածր աշխատավարձերը, և հետևաբար կնվազի բնակչության կենսամակարդակը^[94]։ Սակայն տնտեսագետ Ջուլիան Լինկոլն Սայմոնը քննադատել է այս տեսությունը^[95]։

Մինչ Ադամ Սմիթը կենտրոնանում էր հարստության ստեղծման վրա, Դավիթ Ռիկարդոն (1817 թվական) ուշադրության կենտրոնում ներառեց հարստության բաշխումը հողի սեփականատերերի, աշխատողների և կապիտալիստների միջև։ Նա տեսնում էր հակասություն մի կողմից հողի սեփականատերերի, իսկ մյուս կողմից աշխատանքի և կապիտալի միջև։ Ռիկարդոն նշում էր, որ հասարակության ու կապիտալի աճը սահմանափակվում է հողի ֆիքսված առաջարկի պատճառով, արդյունքում հողի ռենտան աճում է, իսկ աշխատավարձն ու շահույթը՝ նվազում։ Նա առաջինն էր, որ սահմանեց համեմատական առավելությունների սկզբունքը, որի համաձայն երկրները պետք է մասնագիտանան այն ապրանքների արտադրության գծով և արտահանեն այն, որի արտադրության ծախքը համեմատաբար փոքր է^[96]։ Այս սկզբունքը համարվում է առևտրից ստացվող օգուտների «հիմնական վերլուծական բացատրությունը»^[97]։

Ջոն Ստյուարտ Միլը նշում է շուկայի երկու կարևոր դերերի տարբերությունը՝ ռեսուրսների տեղաբաշխումը և եկամտի բաշխումը։ Շուկան կարող է արդյունավետ իրագործել ռեսուրսների տեղաբաշխումը, բայց ոչ եկամտի բաշխումը, նա գրում էր, որ վերջին դեպքում անհրաժեշտ է միջամտություն^[98]։

Արժեքի տեսությունը կարևոր էր դասական տեսության մեջ։ Սմիթը գրում էր․ «Ամեն ինչի իրական գինը․․․ նրա վրա ծախսված աշխատանքի և այն ձեռք բերելու դժվարության մեջ է»։ Սմիթը պնդում էր, որ շահույթի և ռենտայի հետ այլ ծախքերը, բացի աշխատավարձից, նույնպես մտնում են ապրանքի գնի մեջ^[99]։ Դասական այլ տնտեսագետներ ներկայացրել են Սմիթի տեսության ձևափոխված տարբերակը, որը կոչվում է արժեքի աշխատանքային տեսություն։ Դասական տնտեսագետները կենտրանացել էին այն միտման վրա, որ ցանկացած շուկայական տնտեսություն գալիս է վերջնական հավասարակշռության, որի պայմաններում կան կապիտալի մշտական պաշարներ և բնակչության հաստատուն քանակ։

Մարքսիզմ

Մարքսյան տնտեսագիտությունը բավականին տարբերվում է դասականից և բխում է Կառլ Մարքսի աշխատությունից։ Մարքսի հիմնական աշխատության՝ «Կապիտալի» առաջին հատորը տպագրվել է Գերմանիայում 1867 թվականին։ Այդ աշխատության մեջ նա անդրադարձ է կատարել արժեքի աշխատանքային տեսությանը և հավելյալ արժեքի տեսությանը, որոնք, իր կարծիքով, բացատրում են կապիտալիստի կողմից աշխատողի շահագործման երևույթը^[100]։ Արժեքի աշխատանքային տեսությունը ստեղծված արդյունքի արժեքը որոշվում է միայն այդ արդյունքի ստեղծմանը մասնակցած աշխատանքի արժեքով, իսկ հավելյալ արժեքի տեսությունը ներկայացնում է, թե ինչպես են աշխատողները ստանում իրենց ստեղծած արդյունքի արժեքի մի մասը միայն։

Նեոդասական տնտեսագիտություն

Ժան-Բատիստ Սեյի հեղինակած «Քաղակատնտեսության տրակտատ կամ ինչպես է հարստությունը արտադրվում, բաշխվում և սպառվում» (1803 թվական) աշխատության մեջ տնտեսագիտությունը սահմանվել և քննարկվել է որպես արտադրության, բաշխման և հարստության սպառման մասին գիտություն։ Սեյի սահմանումը հասել է մինչև մեր օրեր, «հարստություն» տերմինը փոխարինվել է «ապրանքներ և ծառայություններ» տերմինով՝ նկատի ունենալով, որ հարստությունը կարող է ունենալ նաև ոչ նյութական տեսք։ 130 տարի հետո Լիոնել Ռոբինսը նկատեց, որ այս սահմանումը թերի է, քանի որ շատ տնտեսագետներ կատարում էին տեսական և փիլիսոփայական ներթափանցում մարդկային գործունեության այլ ոլորտներ։ Նրա «Էսսե բնության և տնտեսկան գիտության նշանակության մասին» աշխատության մեջ նա առաջարկում է սահմանել տնտեսագիտությունը որպես գիտություն, որն ուսումնասիրում է մարդու վարքագծի այն կոնկրետ ասպեկտները, որոնք ենթարկվում են ռեսուրսների սահմանափակության ազդեցությանը, ինչն էլ մարդկանց ստիպում է ընտրություն կատարել, տեղաբաշխել սահմանափակ ռեսուրսները կոնկրետ արդյունքներ ստանալու համար և տնտեսել։

Ռոբինսը գրում էր․ «Տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է մարդկանց վարքագիծը՝ որպես հարաբերություն արդյունքների և սահմանափակ ռեսուրսների միջև, որոնք ունեն բազում կիրառություններ»^[23]։ Տասնամյակներ տևած քննարկումներից հետո Ռոբինսի սահմանումը դասկանան տնեսագետների կողմից լայնորեն ընդունվեց և ճանապարհ բացեց գիտական տարբեր աշխատությունների համար^[101]։ Չնայած ոչ այդքան միանշանական, սակայն դասական շատ տնտեսագետներ ընդունեցին Ռոբինսոնի սահմանման որոշ տարբերակներ, այնուամենայնիվ, շատերը առաջ քաշեցին լուրջ առարկություններ^[102]։ Հստակ համաձայնության պակասի և այն պատճառով, որ արտդրությունը, սպառումը և բաշխումը հանդիսանում են տնտեսգիտության ուսումնասիրության հիմնական ուղղությունները, հին սահմանումը շատ ոլորտներում դեռևս մնում է արդիական։

Նոր 1870-1910 թվականներին ձևավորված այս ուղղությունը հետագայում անվանվեց «նեոդասական տնտեսագիտություն» և «մարժինալիզմ», իսկ «քաղաքատնտեսություն» տերմինը փոխարինվեց «տնտեսագիտության» նեոդասական ուղղության ներկայացուցիչ Ալֆրեդ Մարշալի կողմից^[12]^[13]։ Այս ժամանակահատվածում մեծացավ նաև բնական գիտություններում օգտագործվող մաթեմատիկական մեթոդների ազդեցությունը տնտեսագիտության վրա^[103]։

Նեոդասական տնտեսագիտությունը նկարագրեց առաջարկը և պահանջարկը որպես հավասարակշիռ գինը և քանակը որոշող հիմնական գործոններ՝ ազդելով և՛ արդյունքի տեղաբաշխման, և՛ եկամուտների բաշխման վրա։ Այս ուղղության տնտեսագետները ժխտեցին արժեքի աշխատանքային տեսությունը և ներմուծեցին արժեքի սահմանային օգտակարության տեսությունը (պահանջարկի տեսանկյունից) և ծախքերի ավելի ընդհանրացված տեսություն (առաջարկի տեսանկյունից)^[104]։

Միկրոտնտեսագիտության մեջ դասական տնտեսագիտությունը ներկայացնում է շարժառիթները և այն ծախսերը, որոնք նշանակալի դերակատարում ունեն որոշումների կայացման վրա։ Սրա օրինակ է սպառողի տեսությունը, որը ներկայացնում է, թե ինչպես են գները և եկամուտներն ազդում անհատական պահանջարկի մեծության վրա։ Մակրոտնտեսագիտության մեջ այն արտահայտվում է որպես վաղ և ուշ նեոդասական և քեյնսյան տնտեսագիտության համադրություն^[59]^[105]։

Նոեդասական տնտեսագիտությունն ուսումնասիրում է անհատների, տնային տնտեսությունների և կազմակերպությունների վարքագիծը, երբ ցանկալի արդյունքին հասնելու համար նրանք փորձում են կառավարել սահմանափակ ռեսուրսները, որոնք ունեն բազում կիրառություններ։ Ենթադրվում է, որ տնտեսվարող սուբյեկտները գործում են ռացիոնալ, ունեն ցանկալի տարբեր արդյունքներ, սահմանափակ ռեսուրսներ այդ արդյունքին հասնելու համար, կայուն նախապատվություններ, առաջնորդող որոշակի նպատակ, և ընտրություն կատարելու կարողություն։ Տնտեսական գիտությունը կենտրոնանում է հասարակության մաս կազմող տնտեսվարողների վրա^[106]։ Նրանք են տնտեսական վերլուծության առանցքը։

Տնտեսվարողների կողմից բոլոր շուկաներում իրականացվող փոխանակման կամ առևտրի արդյունքում ձևավորվում են բոլոր ապրանքների և ծառայությունների գները, որոնք, իրենց հերթին, թույլ են տալիս ռացիոնալ կերպով կառավարել սահմանափակ ռեսուրսները։ Միաժամանակ, որոշումները կայացվում են նույն տնտեսվարողների կողմից, ովքեր, հետևելով անձնական շահին, որոշում են արտադրության, սպառման, խնայողությունների և ներդրումների ծավալները, ինչպես նաև եկամտի բաշխումը աշխատանքի սեփականատերերի (աշխատավարձի տեսքով), կապիտալի սեփականատերերի (շահույթի տեսքով) և հողի սեփականատերերի (ռենտայի տեսքով) միջև։ Յուրաքանչյուր շրջանում տնտեսվարողներն ազդում են տնտեսության և գնագոյացման վրա, և կրում են վերջիններիս հետադարձ ազդեցությունը մինչ կհաստատվի Կայուն հավասարակշռություն կամ արտաքին որևէ գործոն կտեղափոխի հավասարակշռությունը դեպի այլ կետ։ Ռացիոնալ գործող տնտեսվարողների փոխազդեցության շնորհիվ տնտնեսությունը համալիր ադապտիվ համակարգ է։

Քեյնսյան տնտեսագիտություն

Ջոն Մեյնարդ Քեյնսը (աջ կողմում) տնտեսագիտության մեջ կարևորագույն ներդրում ունեցած տեսաբաններից մեկն է։

Քեյնսյան տնտեսագիտությունը ծագել է Ջոն Մեյնարդ Քեյնսի աշխատություններից, մասնավորապես 1936 թվականին գրված «Զբաղվածության տոկոսի և փողի ընդհանուր տեսություն» գրքից, որը մակրոտնտեսագիտությունը դարձրեց տնտեսագիտության առանձին ճյուղ^[107]։ Գիրքը կենտրոնացած է ազգային եկամտի գործոնների որոշման վրա, երբ գները հարաբերականորեն ոչ ճկուն (կոշտ) են։ Քեյնսը փորձում էր բացատրել, թե ինչու ցածր արդյունավետ պահանջարկի դեպքում աշխատաշուկայում հաստատված գործազրկությունը չի կարող ինքնակարգավորվել, և ինչու նաև գների ճկունությունն ու դրամավարկային քաղաքականությունը կարող են անօգուտ լինել^[108]։

Քեյնսյան տնտեսագիտությունն ունի 2 այսպես կոչված «իրավահաջորդ»։ Հետքեյնսյան կամ պոստքեյնսյան տնտեսագիտությունը ուշադրության կենտրոնում է պահում մակրոտնտեսական կոշտությունը։ Միկրո կառուցվածքների հետազոտության մեջ իր մոդելները հիմնվում են ոչ թե պարզ օպտիմիզացիայի մեթոդների, այլ իրական կյանքի փորձի վրա։ Այս ճյուղը զարգացրել են Քեմբրիջի համալսարանը և Ջոան Ռոբինսոնի աշխատությունները։

Նոեքեյնսյան տնտեսագիտությունը նույնպես կապված է քեյնսյան տնտեսագիտության զարգացման հետ։ Այս խմբի տնտեսագետները հակված են այլ տնտեսագետների հետ կիսել այն մոդելը, որում շեշտը դրվում է մարդկանց օպտիմիզացիոն վարքագծի վրա, բայց հաշվի են առնում նաև հիմնական քեյնսյան նեղ տեսակետները, ինչպիսին, օրինակ, գների և աշխատավարձի կոշտությունն է։

Չիկագոյի տնտեսագիտական դպրոց

Չիկագոյի տնտեսագիտական դպրոցը հայտնի է շուկայի ազատության կոչերով և մոնետար գաղափարներով։ Ըստ Միլթոն Ֆրիդմենի և այլ մոնետարիստների՝ շուկայական տնտեսությունները գտնվում են կայուն հավասարակշռության մեջ, եթե փողի առաջարկը մեծ չափով չի տատանվում։ ԱՄՆ-ի Ֆեդերալ ռեզերվային բանկի նախկին նախագահ Բեն Բերնանկեն այն տնտեսագետներից է, ով լիովին համաձայն է Մեծ ճգնաժամի պատճառների նասին Միլտոն Ֆրիդմանի կատարած վերլուծության հետ^[109]։

Միլտոն Ֆրիդմանը փոխ է առել և հաջողությամբ մոդեռնացրել է Ադամ Սմիթի, ինչպես նաև դասական այլ տնտեսագետների դրույթները։ Դրա օրինակ է 1970 թվականին Նյու Յորք Թայմս ամսագրում գրված իր հոդվածը, որում նա փաստում է, որ բիզնեսի հասարակական պատասխանատվությունը պետք է կայանա նրանում, որ ուղղված լինի ռեսուրսների օգտագործմամբ առանց խաբեության և խարդախության սեփական շահույթի մաքսիմալացմանը ազատ մրցակցության պայմաններում^[110]։

Այլ դպրոցներ և մոտեցումներ

Հայտնի այլ դպրոցները կամ մոտեցումները վերաբերում են տնտեսագիտական պրակտիկայի մասնավոր ձևերին, որոնք տարածվել են հայտնի ակադեմիկոսների տարբեր խմբերի կողմից․ Ավստրիական, Ֆրայբուրգի, Լոզանի, Պոստքեյնսյան, Ստոկհոլմի տնտեսագիտական դպրոցները։

Ալտերնատիվ ուղղություններից են կանաչ տնտեսագիտություն, սահմանադրական տնտեսագիտություն, ինստիտուցիոնալ տնտեսագիտություն, էվոլյուցիոն տնտեսագիտություն, կախվածության տեսություն, կառուցվածքային տնտեսագիտություն, համաշխարհային համակարգի տնտեսագիտություն, էկոնոֆիզիկա, ֆեմինիստական և բիոֆիզիկական տնտեսագիտություն։

Քննադատություններ

Հիմնական քննադատություններ

Վատատեսական գիտությունը տնտեսագիտության այլընտրանքային, նսեմացնող ու ծաղրական անվանում է, որը տրվել է 19-րդ դարում Թոմաս Քարլայլի կողմից։ Քարլայլը պաասխանել է հոգևորական Թոմաս Ռոբերտ Մալթուսի (18-րդ դար) աշխատությանը, որում վատատեսորեն կանխատեսում էր, որ կհաստատվի սով, որովհետև բնակչության աճը գերազանցում է սննդի առաջարկի աճին։ Քարլայլը Ջոն Ստյուարտ Միլի հետ ստրկության վերաբերյալ բանավեճում կողմ է արտահայտվել ստրկատիրության մասին, միչդեռ Միլը դեմ էր դրան։

Որոշ տնտեսագտներ, ինչպիսիք են Ջոն Ստյուարտ Միլը և Լեոն Վալրասը, հիմնավում էին, որ հարստության արտադրությունը պետք չէ կապակցել դրա բաշխման հետ^[111]։

«Ազգերի հարստության բնույթի և պատճառների հետազոտություն» աշխատության մեջ Ադամ Սմիթը նշում է մի շարք խնդիրներ, որոնք այդ ժամանակ բանավեճի առարկա էին։ Սմիթը կտրուկ քննադատում է քաղաքական կողմնորոշումներ ունեցող մարդկանց, որվքեր փորձում են իրենց խմբի ազդեցությունն օգտագործելով մանիպուլացնել կառավարությանը և պարտադրել իրենց կամքը։ Սմիթի ժամանակ դրանք կոչվում էին քաղաքական ֆրակցիաներ՝ խմբակցություններ, սակայն մեր օրերում նրանց անվանում են լոբբիստական կամ ընդհանուր շահեր ունեցողների խմբեր, որոնց մեջ կարող են ներառվել միջազգային բանկերը, կորպորատիվ կոնգլոմերացիաները, օլիգոպոլիաները, մենաշնորհները, առևտրային և այլ միությունները։

Տնտեսագիտությունն ունի մեծ դեր կառավարության քաղաքականության մասին տեղեկատվություն հաղորդելու գործում։ Ակադեմիական որոշ թերթեր բարձր են գնահատում տնտեսագիտության և քաղաքական որոշ հարցերի հաշտեցումն ավելի տեղեկացված քաղաքական միջավայր ձևավորելու համար։ Հաճախ պակասում են պրոֆեսիոնալ տնտեսագետների և պետական քաղաքականության հարաբերության օրենսդրական կարգավորումները։ Ըստ Ամերիկյան տնտեսական ասոցիացիայի տնտեսագետների կատարած հարցման՝ քաղաքական խնդիրներ են առևտրի սահմահափակումները, այն մարդկանց սոցիալական ապահովագրությունը, ովքեր միջազգային մրցակցության պատճառով կորցրել են իրենց աշխատանքը, գենետիկորեն մոդիֆիկացված սնունդը, թափոնների վերամշակումը, առողջության ապահովագրության հետ կապված որոշ խնդիրներ, բժշկական անփութությունը, բժշկական մասնագիտություն ստանալու դժվարությունները, ներքին օրգանների նվիրատվությունը, անառողջ սննունդը, հիփոթեքային զեղչերը, համացանցի միջոցով հարկումը, խաղատները, էթանոլի հարկը և գնաճի նպատակադրումը^[112]։

1977 թվականին էկոլոգիական տնտեսագիտական ուղղության և կայուն տնտեսական աճի տնտեսագետ Հերման Դեյլին պնդում էր, որ գոյություն ունի տրամաբանական անհամապատասխանություն շեշտը տնտեսական աճի վրա դնելու և ռեսուրսների սահմանափակության միջև^[113]։

Դեյդրա Մակկլոսկին պնդում էր, որ տնտեսագիտական էմպիրիկ շատ առարկաներ վատ են ներկայացված։ Նա և Սթեֆըն Զիլիակը նշում են, որ թեև Մկկլոսկիի քննադատությունը լավ է ընդուվել, սակայն մինչ օրս պրակտիկան չի բարելվվել^[114]։ Այս վերջին պնդումը վիճելի է^[115]։

2002 թվականին Արժույթի միջազգային հիմնադրամը կատարեց 1990-ականների ազգային տնտեսությունների աճի կանխատեսման հետազոտություն, որի արդյունքում պարզվեց, որ տնտեսական անկում ապրած հետազոտված 60 երկրներից միայն երկուսը՝ այսինքն երեք տոկոսն էին կանխատեսել, որ ունենալու են տնտեսական անկում^[116]։

Գրականություն

Principles of Economics
McCann, Charles Robert, Jr., 2003. The Elgar Dictionary of Economic Quotations, Edward Elgar. Preview.
Jean Baptiste Say (1821). A Treatise on Political Economy: Or The Production, Distribution, and Consumption of Wealth. Vol. one. Wells and Lilly.
Jean Baptiste Say (1821). A Treatise on Political Economy; Or The Production, Distribution, and Consumption of Wealth. Vol. two. Wells and Lilly.
Tausch, Arno (2015). The political algebra of global value change. General models and implications for the Muslim world. With Almas Heshmati and Hichem Karoui (1st ed.). Nova Science Publishers, New York. ISBN 978-1-62948-899-8.

Ծանոթագրություններ

↑ «Economics». Oxford Living Dictionaries. Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.
↑ «Economics». Merriam-Webster.
↑ «economics». Օքսֆորդի անգլերեն բառարան (3-րդ հրատարակություն ed.). Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն. սեպտեմբեր, 2015.
↑ Caplin, Andrew; Schotter, Andrew, eds. (2008). The Foundations of Positive and Normative Economics: A Handbook. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532831-8.
↑ «Economics of Education». The World Bank. 2007.(չաշխատող հղում)
↑ Iannaccone, Laurence R. (1998 թ․ սեպտեմբեր). «Introduction to the Economics of Religion». Journal of Economic Literature. 36 (3): 1465–1495. {{cite journal}}: Text "Laurence R. Iannaccone" ignored (օգնություն)
↑ Nordhaus, William D. (2002). «The Economic Consequences of a War with Iraq». War with Iraq: Costs, Consequences, and Alternatives (PDF). Cambridge, Massachusetts: American Academy of Arts and Sciences. էջեր 51–85. ISBN 978-0-87724-036-5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. {{cite book}}: Text "William D. Nordhaus" ignored (օգնություն)
↑ Diamond, Arthur M., Jr. (2008). «Science, economics of». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 328–334. doi:10.1057/9780230226203.1491. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite book}}: |website= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
↑ Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication (PDF) (Report). United Nations Environment Programme. 2011.
↑ «Online Etymology Dictionary – Economy». 2007 թ․ փետրվար. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. {{cite web}}: Text "Douglas" ignored (օգնություն); Text "Harper" ignored (օգնություն)
↑ Free, Rhona C., ed. (2010). 21st Century Economics: A Reference Handbook. Vol. Volume 1. SAGE Publications. էջ 8. ISBN 978-1-4129-6142-4. {{cite book}}: |volume= has extra text (օգնություն)
↑ ^12,0 ^12,1 The Economics of Industry. Macmillan. 1888 [1879]. էջ 2. {{cite book}}: |first2= missing |last2= (օգնություն); Text "Alfred Marshall" ignored (օգնություն); Text "Alfred" ignored (օգնություն); Text "Marshall" ignored (օգնություն); Text "Marshall" ignored (օգնություն); Text "Mary Paley Marshall" ignored (օգնություն)
↑ ^13,0 ^13,1 Jevons, William Stanley (1879). The Theory of Political Economy (second ed.). Macmillan and Co. էջ XIV. {{cite book}}: Text "William Stanley Jevons" ignored (օգնություն)
↑ «GDP (Official Exchange Rate)» (PDF). World Bank. 2016.
↑ Backhouse, Roger E.; Medema, Steven (2008). «Economics, definition of». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 720–722. doi:10.1057/9780230226203.0442. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Roger E. Backhouse" ignored (օգնություն)
↑ ^16,0 ^16,1 Backhouse, Roger E.; Medema, Steven (Winter 2009). «Retrospectives: On the Definition of Economics». Journal of Economic Perspectives. 23 (1): 221–233. doi:10.1257/jep.23.1.221. JSTOR 27648302.
↑ Smith, Adam (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. {{cite book}}: Text "Adam Smith" ignored (օգնություն); Text "An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations" ignored (օգնություն) and Book IV, as quoted in Groenwegen, Peter (2008). «'political economy'». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Political Economy (second ed.). էջեր 476–480. doi:10.1057/9780230226203.1300. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ . Grigg and Elliot. 1803. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "A Treatise on Political Economy" ignored (օգնություն); Text "Jean Baptiste" ignored (օգնություն); Text "Say" ignored (օգնություն)
↑ • «Occasional Discourse on the Negro Question». Fraser's Magazine. 1849. {{cite magazine}}: Text "Carlyle" ignored (օգնություն); Text "Thomas Carlyle" ignored (օգնություն); Text "Thomas" ignored (օգնություն)
• Malthus, Thomas Robert (1798). London: J. Johnson. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "An Essay on the Principle of Population" ignored (օգնություն); Text "Thomas Robert Malthus" ignored (օգնություն)
• Persky, Joseph (Autumn 1990). «Retrospectives: A Dismal Romantic». Journal of Economic Perspectives. 4 (4): 165–172. doi:10.1257/jep.4.4.165. JSTOR 1942728.
↑ Mill, John Stuart (2007) [1844]. «On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It». Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy. Cosimo. ISBN 978-1-60206-978-7. {{cite book}}: Text "John Stuart Mill" ignored (օգնություն)
↑ Marshall, Alfred (1890). Principles of Economics. Macmillan and Company. էջեր 1–2. {{cite book}}: Text "Alfred Marshall" ignored (օգնություն)
↑ Robbins, Lionel (2007) [1932]. An Essay on the Nature and Significance of Economic Science. Ludwig von Mises Institute. էջ 15. ISBN 978-1-61016-039-1.
↑ ^23,0 ^23,1 Robbins (2007), էջ. 16.
↑ «World Development Indicators | DataBank». databank.worldbank.org. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
↑ Varian, Hal R. (1987). «Microeconomics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3086. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Hal R. Varian" ignored (օգնություն)
↑ Buchanan, James M. (1987). «Opportunity cost». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3206. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "James M. Buchanan" ignored (օգնություն)
↑ «Opportunity Cost». The Economist Economics A-Z. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 3-ին.
↑ Montani, Guido (1987). «Scarcity». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3485. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Samuelson & Nordhaus (2004), ch. 1, p. 5 (quotation) and sect. C,"The Production-Possibility Frontier", pp. 9–15; ch. 2, "Efficiency" sect.; ch. 8, sect. D, "The Concept of Efficiency.
↑ • Krugman, Paul (1980 թ․ դեկտեմբեր). «Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade» (PDF). 70 (5): 950–999. JSTOR 1805774. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն); Text "American Economic Review" ignored (օգնություն); Text "Paul Krugman" ignored (օգնություն)
• Strange, William C. (2008). «Urban agglomeration». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 533–536. doi:10.1057/9780230226203.1769. ISBN 978-0-333-78676-5.
↑ • Groenewegen, Peter (2008). «Division of labour». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 517–526. doi:10.1057/9780230226203.0401. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Johnson, Paul M. (2005). «Specialization». A Glossary of Political Economy Terms. Department of Political Science, Auburn University.
• Yang, Xiaokai (1993). Specialization and Economic Organization: A New Classical Microeconomic Framework. North-Holland. ISBN 978-0-444-88698-9. {{cite book}}: Text "Ng" ignored (օգնություն); Text "Yew-Kwang" ignored (օգնություն)
↑ Cameron, Rondo E. (1993). A Concise Economic History of the World: From Paleolithic Times to the Present (second ed.). Oxford University Press. էջեր 25–25, 32, 276–280. ISBN 978-0-19-507445-1. {{cite book}}: Text "Rondo Cameron" ignored (օգնություն)
↑ • Findlay, Ronald (2008). «Comparative advantage». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 28–33. doi:10.1057/9780230226203.0274. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Kemp, Murray C. (1987). «Gains from trade». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2613. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Brody, A. (1987). «Prices and quantities». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3325. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ • Freeman, Richard B. (1987). «Labour economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2907. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard B. Freeman" ignored (օգնություն)
• Taber, Christopher; Weinberg, Bruce A. (2008). «Labour economics (new perspectives)». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 787–791. doi:10.1057/9780230226203.0914. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Hicks, John R. (1963) [1932]. The Theory of Wages (second ed.). Macmillan. {{cite book}}: Text "The Theory of Wages" ignored (օգնություն)
↑ Blanchard, Olivier (2006). «Chapter 7: Putting All Markets Together: The AS–AD Model». Macroeconomics (4th ed.). Prentice-Hall. ISBN 978-0-1318-6026-1. {{cite book}}: Text "Olivier Blanchard" ignored (օգնություն)
↑ Jordan, J.S. (1982 թ․ հոկտեմբեր). «The Competitive Allocation Process Is Informationally Efficient Uniquely». Journal of Economic Theory. 28 (1): 1–18. doi:10.1016/0022-0531(82)90088-6.
↑ Coase, Ronald (1937). «The Nature of the Firm». Economica. 4 (16): 386–405. doi:10.1111/j.1468-0335.1937.tb00002.x. JSTOR 2626876. {{cite journal}}: Text "Ronald Coase" ignored (օգնություն); Text "The Nature of the Firm" ignored (օգնություն)
↑ Schmalensee, Richard (1987). «Industrial organization». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2788. hdl:2027/uc1.$b37792. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard L. Schmalensee" ignored (օգնություն)
↑ • Managerial Economics. 2013 թ․ մայիսի 5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Hughes, Alan (1987). «Managerial capitalism». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3017. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Machina, Mark J.; Rothschild, Michael (2008). «Risk». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 190–197. doi:10.1057/9780230226203.1442. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Mark J. Machina" ignored (օգնություն)
↑ Wakker, Peter P. (2008). «Uncertainty». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 428–439. doi:10.1057/9780230226203.1753. ISBN 978-0-333-78676-5.
↑ Camerer, Colin F. (2003). «Chapter 1: Introduction» (PDF). Behavioral Game Theory: Experiments in Strategic Interaction. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4088-5. {{cite book}}: Text "Colin F. Camerer" ignored (օգնություն)
↑ Aumann, R.J. (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Game Theory (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Robert Aumann" ignored (օգնություն)
↑ Bernanke, Ben; Gertler, Mark (1990 թ․ փետրվար). «Financial Fragility and Economic Performance». Quarterly Journal of Economics. 105 (1): 87–114. doi:10.2307/2937820. JSTOR 2937820. {{cite journal}}: Text "Ben Bernanke" ignored (օգնություն); Text "Mark Gertler (economist)" ignored (օգնություն)
↑ From (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն):
   • Ross, Stephen A. Finance. {{cite encyclopedia}}: Text "Stephen Ross (economist)" ignored (օգնություն)
   • Burnside, Craig; Eichenbaum, Martin; Rebelo, Sergio. Currency Crises Models.
   • Kaminsky, Graciela Laura. Currency Crises.
   • Calomiris, Charles W. Banking Crises.
↑ Akerlof, George A. (1970 թ․ օգոստոս). «The Market for 'Lemons': Quality Uncertainty and the Market Mechanism» (PDF). Quarterly Journal of Economics. 84 (3): 488–500. doi:10.2307/1879431. JSTOR 1879431. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.
↑ ^48,0 ^48,1 Lippman, S.S.; McCall, J.J. (2001). «Information, Economics of». Elsevier. էջեր 7480–7486. doi:10.1016/B0-08-043076-7/02244-0. ISBN 9780080430768. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences" ignored (օգնություն); Text "International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences" ignored (օգնություն)
↑ From (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն):
   • Wilson, Charles. Adverse Selection.
   • Kotowitz, Y. Moral Hazard.
   • Myerson, Roger B. Revelation Principle. {{cite encyclopedia}}: Text "Roger B. Myerson" ignored (օգնություն)
↑ Laffont, J.J. (1987). «Externalities». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 263–265. doi:10.1057/9780230226203.2520. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Jean-Jacques Laffont" ignored (օգնություն)
↑ • Kneese, Allen K.; Russell, Clifford S. (1987). «Environmental economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 159–164. doi:10.1057/9780230226203.2480. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Musgrave, Richard A. (1987). «Public finance». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 1055–1060. doi:10.1057/9780230226203.3360. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard Musgrave (economist)" ignored (օգնություն)
↑ Feldman, Allan M. (1987). «Welfare economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 889–095. doi:10.1057/9780230226203.3785. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Blaug (2017), էջ. 345.
↑ Ng, Yew-Kwang (1992 թ․ մայիս). «Business Confidence and Depression Prevention: A Mesoeconomic Perspective». The American Economic Review. 82 (2): 365–371. ISSN 0002-8282. JSTOR 2117429.
↑ Blaug (2017), էջ. 349.
↑ Uzawa, H. (1987). «Models of growth». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 483–489. doi:10.1057/9780230226203.3097. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Hirofumi Uzawa" ignored (օգնություն)
↑ O'Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M. (2003). Economics: Principles in Action. Pearson Prentice Hall. էջ 396. ISBN 978-0-13-063085-8. {{cite book}}: Text "Arthur O'Sullivan (economist)" ignored (օգնություն); Text "Steven M. Sheffrin" ignored (օգնություն)
↑ ^59,0 ^59,1 Blanchard, Olivier Jean (2008). «Neoclassical synthesis». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 896–899. doi:10.1057/9780230226203.1172. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Unknown parameter |= ignored (օգնություն)
↑ ^60,0 ^60,1 Dwivedi, D. N. (2005). Macroeconomics: Theory and Policy. Tata McGraw-Hill Education. ISBN 978-0-07-058841-7.
↑ Freeman, C. (2008). «Structural unemployment». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 64–66. doi:10.1057/9780230226203.1641. ISBN 978-0-333-78676-5.
↑ Dwivedi (2005), էջեր. 444–445.
↑ Dwivedi (2005), էջեր. 445–446.
↑ Neely, Christopher J. (2010). «Okun's Law: Output and Unemployment» (PDF). Economic Synopses. Number 4.
↑ «World Development Indicators | DataBank». databank.worldbank.org. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.
↑ Francis Amasa Walker (1878). Money. New York: Henry Holt and Company. էջ 405. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին. {{cite book}}: Text "Francis Amasa Walker" ignored (օգնություն)
↑ Tobin, James (1992). Newman, Peter K.; Milgate, Murray; Eatwell, John (eds.). Money (Money as a Social Institution and Public Good). Vol. Volume 2. էջեր 770–771. ISBN 978-1-5615-9041-4. {{cite encyclopedia}}: |volume= has extra text (օգնություն); |work= ignored (օգնություն); Text "James Tobin" ignored (օգնություն)
↑ • Friedman, Milton (1987). «Quantity theory of money». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter K. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3371. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Milton Friedman" ignored (օգնություն)
↑ • Anderson, James E. (2008). «International trade theory». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 516–522. doi:10.1057/9780230226203.0839. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Venables, A. (2001). International Trade: Economic Integration. էջեր 7843–7848. doi:10.1016/B0-08-043076-7/02259-2. ISBN 9780080430768. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
• Obstfeld, Maurice (2008). «International finance». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 439–451. doi:10.1057/9780230226203.0828. ISBN 978-0-333-78676-5.
↑ Heilbroner, Robert L.; Boettke, Peter J. (2007). Economic Systems. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 26-ին. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Invalid |url-access=yes (օգնություն); Text "Robert L. Heilbroner" ignored (օգնություն)
↑ Debreu, Gérard (1987). «Mathematical economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 401–403. doi:10.1057/9780230226203.3059. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Gérard Debreu" ignored (օգնություն)
↑ Friedman, Milton (1953). Essays in Positive Economics. University of Chicago Press. էջ 10. {{cite book}}: Text "The Methodology of Positive Economics" ignored (օգնություն)
↑ • Boland, Lawrence A. (1987). «Methodology». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջեր 455–458. doi:10.1057/9780230226203.3083. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Frey, Bruno S.; Pommerehne, Werner W.; Schneider, Friedrich; Gilbert, Guy (1984 թ․ դեկտեմբեր). «Consensus and Dissension among Economists: An Empirical Inquiry». The American Economic Review. 74 (5): 986–994. ISSN 0002-8282. JSTOR 557.
↑ Quirk, James (1987). «Qualitative economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. IV (first ed.). էջեր 1–3. doi:10.1057/9780230226203.3369. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Hashem, M. Pesaren (1987). «Econometrics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջ 8. doi:10.1057/9780230226203.2430. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Keuzenkamp, Hugo A. (2000). Probability, Econometrics and Truth: The Methodology of Econometrics. Cambridge University Press. էջ 13. ISBN 978-0-521-55359-9. «...in economics, controlled experiments are rare and reproducible controlled experiments even more so...» {{cite book}}: Text "Hugo A. Keuzenkamp" ignored (օգնություն)
↑ • Bastable, C.F. (2008). «Experimental methods in economics (i)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջ 241. doi:10.1057/9780230226203.2512. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Smith, Vernon L. (2008). «Experimental methods in economics (ii)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջեր 241–242. doi:10.1057/9780230226203.2513. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Vernon L. Smith" ignored (օգնություն)
↑ • Friedman, David (1987). «Law and economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջ 144. doi:10.1057/9780230226203.2937. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "David D. Friedman" ignored (օգնություն)
• Posner, Richard A. (2007). Economic Analysis of Law (7th ed.). Aspen. ISBN 978-0-7355-6354-4. {{cite book}}: Text "Richard Posner" ignored (օգնություն)
↑ Coase, Ronald (1960 թ․ հոկտեմբեր). «The Problem of Social Cost». The Journal of Law and Economics. 3 (1): 1–44. doi:10.1086/466560. JSTOR 724810. {{cite journal}}: Text "The Problem of Social Cost" ignored (օգնություն)
↑ • Groenewegen, Peter (2008). «'political economy'». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Political Economy (second ed.). էջեր 476–480. doi:10.1057/9780230226203.1300. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Krueger, Anne O. (1974 թ․ հունիս). «The Political Economy of the Rent-Seeking Society». American Economic Review. 64 (3): 91–303. JSTOR 1808883. {{cite journal}}: Text "Anne Osborn Krueger" ignored (օգնություն)
↑ McCoy, Drew R. (1980). The Elusive Republic: Political Economy in Jeffersonian America. University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-1416-1.
↑ • Cleveland, Cutler J.; Ruth, Matthius (1997 թ․ սեպտեմբեր). «When, where, and by how much do biophysical limits constrain the economic process? A survey of Georgescu-Roegen's contribution to ecological economics». Ecological Economics (journal). 22 (3): 203–223. doi:10.1016/S0921-8009(97)00079-7. {{cite journal}}: Text "Ecological Economics" ignored (օգնություն)
   • Daly, Herman E. (1995 թ․ հունիս). «On Nicholas Georgescu-Roegen's Contributions to Economics: An Obituary essay». Ecological Economics. 13 (3): 149–154. doi:10.1016/0921-8009(95)00011-W.
   • Mayumi, Kozo (1995 թ․ օգոստոս). «Nicholas Georgescu-Roegen (1906–1994): an admirable epistemologist». Structural Change and Economic Dynamics. 6 (3): 115–120. doi:10.1016/0954-349X(95)00014-E.
   • Mayumi, Kozo; Gowdy, John M., eds. (1999). Bioeconomics and Sustainability: Essays in Honor of Nicholas Georgescu-Roegen. Edward Elgar Publishering. ISBN 978-1-85898-667-8.
   • Mayumi, Kozo (2001). The Origins of Ecological Economics: The Bioeconomics of Georgescu-Roegen. Routledge. ISBN 978-0-415-23523-5.
↑ Swedberg, Richard (2003). Principles of Economic Sociology. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-07439-9.
↑ • Rothbard, Murray N. (1995). Economic Thought Before Adam Smith: Austrian Perspective on the History of Economic Thought. Vol. I. Edward Elgar Publishing. էջ 8. ISBN 978-0-945466-48-2. {{cite book}}: Text "Murray N. Rothbard" ignored (օգնություն)
• Gordan, Barry J. (1975). Economic analysis before Adam Smith: Hesiod to Lessius. MacMillan. էջ 3. doi:10.1007/978-1-349-02116-1. ISBN 978-1-349-02116-1.
• Brockway, George P. (2001). The End of Economic Man: An Introduction to Humanistic Economics (fourth ed.). էջ 128. ISBN 978-0-393-05039-4.
↑ • Mercantilism. 2016 թ․ օգոստոսի 26. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ • Physiocrat. 2014 թ․ մարտի 7. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Blaug, Mark (1997). Economic Theory in Retrospect (fifth ed.). Cambridge University Press. էջեր 24–29, 82–84. ISBN 978-0-521-57701-4.
↑ Hunt, E. K. (2002). History of Economic Thought: A Critical Perspective. M.E. Sharpe. էջ 36. ISBN 978-0-7656-0606-8.
↑ Skousen, Mark (2001). The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers. M.E. Sharpe. էջ 36. ISBN 978-0-7656-0479-8.
↑ Blaug (2017), էջ. 343.
↑ Deardorff, Alan V. (2016). «Division of labor». Deardorffs' Glossary of International Economics. University of Michigan. {{cite web}}: Text "Alan Deardorff" ignored (օգնություն)
↑ Stigler, George J. (1951 թ․ հունիս). «The Division of Labor Is Limited by the Extent of the Market» (PDF). Journal of Political Economy. 59 (3): 185–193. doi:10.1086/257075. JSTOR 1826433. {{cite journal}}: Text "George J. Stigler" ignored (օգնություն)
↑ Stigler, George J. (1976 թ․ դեկտեմբեր). «The Successes and Failures of Professor Smith». Journal of Political Economy. 84 (6): 1199–1213. doi:10.1086/260508. JSTOR 1831274. Also published as The Successes and Failures of Professor Smith (PDF). Selected Papers, No. 50 (Report). Graduate School of Business, University of Chicago. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.
↑ Smith (1776), Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, "Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home", para. 9.
↑ Malthus, Thomas (1798). An Essay on the Principle of Population. J. Johson Publisher. {{cite book}}: Text "An Essay on the Principle of Population" ignored (օգնություն)
↑ Simon, Julian Lincoln (1981). The Ultimate Resource. Princeton University Press. {{cite book}}: Text "The Ultimate Resource" ignored (օգնություն); and Simon, Julian Lincoln (1996). The Ultimate Resource 2. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-00381-8.
↑ Ricardo, David (1817). On the Principles of Political Economy and Taxation. John Murray. {{cite book}}: Text "On the Principles of Political Economy and Taxation" ignored (օգնություն)
↑ Findlay, Ronald (2008). «Comparative advantage». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 28–33. doi:10.1057/9780230226203.0274. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Ronald Findlay" ignored (օգնություն)
↑ Mill, John Stuart (1848). Principles of Political Economy. John W. Parker Publisher. {{cite book}}: Text "Principles of Political Economy" ignored (օգնություն)
↑ Smith (1776), Bk. 1, Ch. 5, 6.
↑ • Roemer, J.E. (1987). «Marxian value analysis». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 383. doi:10.1057/9780230226203.3052. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "John Roemer" ignored (օգնություն)
• Mandel, Ernest (1987). «Marx, Karl Heinrich (1818–1883)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 372, 376. doi:10.1057/9780230226203.3051. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Ernest Mandel" ignored (օգնություն)
↑ Backhouse, Roger E.; Medema, Steven G. (2007 թ․ դեկտեմբերի 10). Defining Economics: the Long Road to Acceptance of the Robbins Definition (PDF). Lionel Robbins's essay on the Nature and Significance of Economic Science, 75th anniversary conference proceedings. էջեր 209–230. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին. also published in Backhouse, Roger E; Medema, Steve G (2009 թ․ հոկտեմբեր). «Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition». Economica. 76 (Supplement 1): 805–820. doi:10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x. JSTOR 40268907.
↑ Backhouse & Medema (2007), էջ. 223: "There remained division over whether economics was defined by a method or a subject matter but both sides in that debate could increasingly accept some version of the Robbins definition."
↑ Clark, Barry (1998). Political Economy: A Comparative Approach (second ed.). Praeger. ISBN 978-0-275-95869-5.
↑ Campos, Antonietta (1987). «Marginalist economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջ 320. doi:10.1057/9780230226203.3031. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
↑ Hicks, J.R. (1937 թ․ ապրիլ). «Mr. Keynes and the "Classics": A Suggested Interpretation». Econometrica. 5 (2): 147–159. doi:10.2307/1907242. JSTOR 1907242. {{cite journal}}: Text "John Hicks" ignored (օգնություն)
↑ Tesfatsion, Leigh (Winter 2002). «Agent-Based Computational Economics: Growing Economies from the Bottom Up» (PDF). Artificial Life (journal). 8 (1): 55–82. CiteSeerX 10.1.1.194.4605. doi:10.1162/106454602753694765. PMID 12020421. {{cite journal}}: Text "Artificial Life" ignored (օգնություն)
↑ • Keynes, John Maynard (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money. London: Macmillan. ISBN 978-1-57392-139-8. {{cite book}}: Text "The General Theory of Employment, Interest and Money" ignored (օգնություն)
↑ • Tarshis, L. (1987). «Keynesian Revolution». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջեր 47–50. doi:10.1057/9780230226203.2888. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Lorie Tarshis" ignored (օգնություն)
↑ Bernanke, Ben (2002 թ․ նոյեմբերի 8). «Remarks by Governor Ben S. Bernanke». The Federal Reserve Board.
↑ Friedman, Milton (1970 թ․ սեպտեմբերի 13). «The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits». The New York Times Magazine.
↑ Routh, Guy (1989). The Origin of Economic Ideas (second ed.). Palgrave Macmillan UK. ISBN 978-1-349-20169-3. {{cite book}}: Text "Guy Routh" ignored (օգնություն)
↑ Whaples (2009).
↑ Daly, Herman E. (1991). «The Catechism of Growth Fallacies». Steady-State Economics (second ed.). Island Press. էջեր 98–128. ISBN 978-1-59726-872-1. {{cite book}}: Text "Herman Daly" ignored (օգնություն)
↑ Ziliak, Stephen T.; McCloskey, Deirdre N. (2004 թ․ ապրիլ). «Size Matters: The Standard Error of Regressions in the American Economic Review» (PDF). Econ Journal Watch. 1 (2): 331–358. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.
↑ Hoover & Siegler (2008).
↑ Loungani, Prakash (2000 թ․ ապրիլ). «How Accurate Are Private Sector Forecasts? Cross-Country Evidence from Consensus Forecasts of Output Growth» (PDF). IMF Working Paper.

Արտաքին հղումներ

Economics հոդվածը Curlie-ում (ըստ DMOZ-ի)
QuantEcon - Open source code for economic modeling
Economics at Encyclopædia Britannica
Intute: Economics: Internet directory of UK universities
Research Papers in Economics (RePEc)
Resources For Economists Արխիվացված 2013-05-11 Wayback Machine: American Economic Association-sponsored guide to 2,000+ Internet resources from "Data" to "Neat Stuff", updated quarterly.
Economics Departments, Institutes and Research Centers in the World
Organization For Co-operation and Economic Development (OECD) Statistics
United Nations Statistics Division
World Bank Data
McConnell, Campbell R.; և այլք: (2009). Economics. Principles, Problems and Policies (PDF) (18th ed.). New York: McGraw-Hill. ISBN 9780073375694. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF contains full textbook) 2016 թ․ հոկտեմբերի 6-ին.
Economics at About.com Արխիվացված 2007-06-02 Wayback Machine
Economics textbooks on Wikibooks
MERLOT Learning Materials: Economics: US-based database of learning materials
Online Learning and Teaching Materials UK Economics Network's database of text, slides, glossaries and other resources

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տնտեսագիտություն» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 40)։

[1] «Economics». Oxford Living Dictionaries. Oxford University Press. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ փետրվարի 15-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.

[mw-2] «Economics». Merriam-Webster.

[OED-3] «economics». Օքսֆորդի անգլերեն բառարան (3-րդ հրատարակություն ed.). Օքսֆորդի համալսարանի հրատարակչություն. սեպտեմբեր, 2015.

[4] Caplin, Andrew; Schotter, Andrew, eds. (2008). The Foundations of Positive and Normative Economics: A Handbook. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-532831-8.

[5] «Economics of Education». The World Bank. 2007.(չաշխատող հղում)

[6] Iannaccone, Laurence R. (1998 թ․ սեպտեմբեր). «Introduction to the Economics of Religion». Journal of Economic Literature. 36 (3): 1465–1495. {{cite journal}}: Text "Laurence R. Iannaccone" ignored (օգնություն)

[7] Nordhaus, William D. (2002). «The Economic Consequences of a War with Iraq». War with Iraq: Costs, Consequences, and Alternatives (PDF). Cambridge, Massachusetts: American Academy of Arts and Sciences. էջեր 51–85. ISBN 978-0-87724-036-5. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2007 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. {{cite book}}: Text "William D. Nordhaus" ignored (օգնություն)

[8] Diamond, Arthur M., Jr. (2008). «Science, economics of». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 328–334. doi:10.1057/9780230226203.1491. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite book}}: |website= ignored (օգնություն)CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)

[9] Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication (PDF) (Report). United Nations Environment Programme. 2011.

[etymology-10] «Online Etymology Dictionary – Economy». 2007 թ․ փետրվար. Վերցված է 2007 թ․ հոկտեմբերի 27-ին. {{cite web}}: Text "Douglas" ignored (օգնություն); Text "Harper" ignored (օգնություն)

[Free2010-11] Free, Rhona C., ed. (2010). 21st Century Economics: A Reference Handbook. Vol. Volume 1. SAGE Publications. էջ 8. ISBN 978-1-4129-6142-4. {{cite book}}: |volume= has extra text (օգնություն)

[MarshallMarshall1888-12] 12,0 ^12,1 The Economics of Industry. Macmillan. 1888 [1879]. էջ 2. {{cite book}}: |first2= missing |last2= (օգնություն); Text "Alfred Marshall" ignored (օգնություն); Text "Alfred" ignored (օգնություն); Text "Marshall" ignored (օգնություն); Text "Marshall" ignored (օգնություն); Text "Mary Paley Marshall" ignored (օգնություն)

[Jevons1879-13] 13,0 ^13,1 Jevons, William Stanley (1879). The Theory of Political Economy (second ed.). Macmillan and Co. էջ XIV. {{cite book}}: Text "William Stanley Jevons" ignored (օգնություն)

[CIA-14] «GDP (Official Exchange Rate)» (PDF). World Bank. 2016.

[Backhouse-15] Backhouse, Roger E.; Medema, Steven (2008). «Economics, definition of». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 720–722. doi:10.1057/9780230226203.0442. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Roger E. Backhouse" ignored (օգնություն)

[BackhouseMedema2009-16] 16,0 ^16,1 Backhouse, Roger E.; Medema, Steven (Winter 2009). «Retrospectives: On the Definition of Economics». Journal of Economic Perspectives. 23 (1): 221–233. doi:10.1257/jep.23.1.221. JSTOR 27648302.

[Groenwegen-17] Smith, Adam (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. {{cite book}}: Text "Adam Smith" ignored (օգնություն); Text "An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations" ignored (օգնություն) and Book IV, as quoted in Groenwegen, Peter (2008). «'political economy'». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Political Economy (second ed.). էջեր 476–480. doi:10.1057/9780230226203.1300. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[Say1803-18] . Grigg and Elliot. 1803. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "A Treatise on Political Economy" ignored (օգնություն); Text "Jean Baptiste" ignored (օգնություն); Text "Say" ignored (օգնություն)

[Dismal-19] • «Occasional Discourse on the Negro Question». Fraser's Magazine. 1849. {{cite magazine}}: Text "Carlyle" ignored (օգնություն); Text "Thomas Carlyle" ignored (օգնություն); Text "Thomas" ignored (օգնություն)
• Malthus, Thomas Robert (1798). London: J. Johnson. {{cite book}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "An Essay on the Principle of Population" ignored (օգնություն); Text "Thomas Robert Malthus" ignored (օգնություն)
• Persky, Joseph (Autumn 1990). «Retrospectives: A Dismal Romantic». Journal of Economic Perspectives. 4 (4): 165–172. doi:10.1257/jep.4.4.165. JSTOR 1942728.

[20] Mill, John Stuart (2007) [1844]. «On the Definition of Political Economy; and on the Method of Investigation Proper to It». Essays on Some Unsettled Questions of Political Economy. Cosimo. ISBN 978-1-60206-978-7. {{cite book}}: Text "John Stuart Mill" ignored (օգնություն)

[21] Marshall, Alfred (1890). Principles of Economics. Macmillan and Company. էջեր 1–2. {{cite book}}: Text "Alfred Marshall" ignored (օգնություն)

[22] Robbins, Lionel (2007) [1932]. An Essay on the Nature and Significance of Economic Science. Ludwig von Mises Institute. էջ 15. ISBN 978-1-61016-039-1.

[FOOTNOTERobbins200716-23] 23,0 ^23,1 Robbins (2007), էջ. 16.

[24] «World Development Indicators | DataBank». databank.worldbank.org. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.

[25] Varian, Hal R. (1987). «Microeconomics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3086. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Hal R. Varian" ignored (օգնություն)

[26] Buchanan, James M. (1987). «Opportunity cost». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3206. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "James M. Buchanan" ignored (օգնություն)

[27] «Opportunity Cost». The Economist Economics A-Z. Վերցված է 2010 թ․ օգոստոսի 3-ին.

[28] Montani, Guido (1987). «Scarcity». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3485. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[FOOTNOTESamuelsonNordhaus2004ch._1,_p._5_(quotation)_and_sect._C,"The_Production-Possibility_Frontier",_pp._9–15;_ch._2,_"Efficiency"_sect.;_ch._8,_sect._D,_"The_Concept_of_Efficiency-29] Samuelson & Nordhaus (2004), ch. 1, p. 5 (quotation) and sect. C,"The Production-Possibility Frontier", pp. 9–15; ch. 2, "Efficiency" sect.; ch. 8, sect. D, "The Concept of Efficiency.

[30] • Krugman, Paul (1980 թ․ դեկտեմբեր). «Scale Economies, Product Differentiation, and the Pattern of Trade» (PDF). 70 (5): 950–999. JSTOR 1805774. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն); Text "American Economic Review" ignored (օգնություն); Text "Paul Krugman" ignored (օգնություն)
• Strange, William C. (2008). «Urban agglomeration». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 533–536. doi:10.1057/9780230226203.1769. ISBN 978-0-333-78676-5.

[31] • Groenewegen, Peter (2008). «Division of labour». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 517–526. doi:10.1057/9780230226203.0401. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Johnson, Paul M. (2005). «Specialization». A Glossary of Political Economy Terms. Department of Political Science, Auburn University.
• Yang, Xiaokai (1993). Specialization and Economic Organization: A New Classical Microeconomic Framework. North-Holland. ISBN 978-0-444-88698-9. {{cite book}}: Text "Ng" ignored (օգնություն); Text "Yew-Kwang" ignored (օգնություն)

[32] Cameron, Rondo E. (1993). A Concise Economic History of the World: From Paleolithic Times to the Present (second ed.). Oxford University Press. էջեր 25–25, 32, 276–280. ISBN 978-0-19-507445-1. {{cite book}}: Text "Rondo Cameron" ignored (օգնություն)

[33] • Findlay, Ronald (2008). «Comparative advantage». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 28–33. doi:10.1057/9780230226203.0274. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Kemp, Murray C. (1987). «Gains from trade». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2613. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[34] Brody, A. (1987). «Prices and quantities». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3325. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[35] • Freeman, Richard B. (1987). «Labour economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2907. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard B. Freeman" ignored (օգնություն)
• Taber, Christopher; Weinberg, Bruce A. (2008). «Labour economics (new perspectives)». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 787–791. doi:10.1057/9780230226203.0914. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Hicks, John R. (1963) [1932]. The Theory of Wages (second ed.). Macmillan. {{cite book}}: Text "The Theory of Wages" ignored (օգնություն)

[36] Blanchard, Olivier (2006). «Chapter 7: Putting All Markets Together: The AS–AD Model». Macroeconomics (4th ed.). Prentice-Hall. ISBN 978-0-1318-6026-1. {{cite book}}: Text "Olivier Blanchard" ignored (օգնություն)

[37] Jordan, J.S. (1982 թ․ հոկտեմբեր). «The Competitive Allocation Process Is Informationally Efficient Uniquely». Journal of Economic Theory. 28 (1): 1–18. doi:10.1016/0022-0531(82)90088-6.

[38] Coase, Ronald (1937). «The Nature of the Firm». Economica. 4 (16): 386–405. doi:10.1111/j.1468-0335.1937.tb00002.x. JSTOR 2626876. {{cite journal}}: Text "Ronald Coase" ignored (օգնություն); Text "The Nature of the Firm" ignored (օգնություն)

[39] Schmalensee, Richard (1987). «Industrial organization». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.2788. hdl:2027/uc1.$b37792. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard L. Schmalensee" ignored (օգնություն)

[40] • Managerial Economics. 2013 թ․ մայիսի 5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Hughes, Alan (1987). «Managerial capitalism». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3017. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[41] Machina, Mark J.; Rothschild, Michael (2008). «Risk». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 190–197. doi:10.1057/9780230226203.1442. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Mark J. Machina" ignored (օգնություն)

[42] Wakker, Peter P. (2008). «Uncertainty». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 428–439. doi:10.1057/9780230226203.1753. ISBN 978-0-333-78676-5.

[43] Camerer, Colin F. (2003). «Chapter 1: Introduction» (PDF). Behavioral Game Theory: Experiments in Strategic Interaction. Princeton University Press. ISBN 978-1-4008-4088-5. {{cite book}}: Text "Colin F. Camerer" ignored (օգնություն)

[44] Aumann, R.J. (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Game Theory (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Robert Aumann" ignored (օգնություն)

[45] Bernanke, Ben; Gertler, Mark (1990 թ․ փետրվար). «Financial Fragility and Economic Performance». Quarterly Journal of Economics. 105 (1): 87–114. doi:10.2307/2937820. JSTOR 2937820. {{cite journal}}: Text "Ben Bernanke" ignored (օգնություն); Text "Mark Gertler (economist)" ignored (օգնություն)

[46] From (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն):
• Ross, Stephen A. Finance. {{cite encyclopedia}}: Text "Stephen Ross (economist)" ignored (օգնություն)
• Burnside, Craig; Eichenbaum, Martin; Rebelo, Sergio. Currency Crises Models.
• Kaminsky, Graciela Laura. Currency Crises.
• Calomiris, Charles W. Banking Crises.

[47] Akerlof, George A. (1970 թ․ օգոստոս). «The Market for 'Lemons': Quality Uncertainty and the Market Mechanism» (PDF). Quarterly Journal of Economics. 84 (3): 488–500. doi:10.2307/1879431. JSTOR 1879431. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2011 թ․ օգոստոսի 18-ին.

[sciencedirect-48] 48,0 ^48,1 Lippman, S.S.; McCall, J.J. (2001). «Information, Economics of». Elsevier. էջեր 7480–7486. doi:10.1016/B0-08-043076-7/02244-0. ISBN 9780080430768. {{cite encyclopedia}}: Missing or empty |title= (օգնություն); Text "International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences" ignored (օգնություն); Text "International Encyclopedia of the Social & Behavioral Sciences" ignored (օգնություն)

[49] From (2008). Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). (second ed.). {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Missing or empty |title= (օգնություն):
• Wilson, Charles. Adverse Selection.
• Kotowitz, Y. Moral Hazard.
• Myerson, Roger B. Revelation Principle. {{cite encyclopedia}}: Text "Roger B. Myerson" ignored (օգնություն)

[50] Laffont, J.J. (1987). «Externalities». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 263–265. doi:10.1057/9780230226203.2520. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Jean-Jacques Laffont" ignored (օգնություն)

[51] • Kneese, Allen K.; Russell, Clifford S. (1987). «Environmental economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 159–164. doi:10.1057/9780230226203.2480. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[52] Musgrave, Richard A. (1987). «Public finance». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 1055–1060. doi:10.1057/9780230226203.3360. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Richard Musgrave (economist)" ignored (օգնություն)

[53] Feldman, Allan M. (1987). «Welfare economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 889–095. doi:10.1057/9780230226203.3785. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[FOOTNOTEBlaug2017345-54] Blaug (2017), էջ. 345.

[55] Ng, Yew-Kwang (1992 թ․ մայիս). «Business Confidence and Depression Prevention: A Mesoeconomic Perspective». The American Economic Review. 82 (2): 365–371. ISSN 0002-8282. JSTOR 2117429.

[FOOTNOTEBlaug2017349-56] Blaug (2017), էջ. 349.

[57] Uzawa, H. (1987). «Models of growth». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 483–489. doi:10.1057/9780230226203.3097. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Hirofumi Uzawa" ignored (օգնություն)

[58] O'Sullivan, Arthur; Sheffrin, Steven M. (2003). Economics: Principles in Action. Pearson Prentice Hall. էջ 396. ISBN 978-0-13-063085-8. {{cite book}}: Text "Arthur O'Sullivan (economist)" ignored (օգնություն); Text "Steven M. Sheffrin" ignored (օգնություն)

[Blanchard2008-59] 59,0 ^59,1 Blanchard, Olivier Jean (2008). «Neoclassical synthesis». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 896–899. doi:10.1057/9780230226203.1172. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Unknown parameter |= ignored (օգնություն)

[Dwivedi443-60] 60,0 ^60,1 Dwivedi, D. N. (2005). Macroeconomics: Theory and Policy. Tata McGraw-Hill Education. ISBN 978-0-07-058841-7.

[61] Freeman, C. (2008). «Structural unemployment». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 64–66. doi:10.1057/9780230226203.1641. ISBN 978-0-333-78676-5.

[FOOTNOTEDwivedi2005444–445-62] Dwivedi (2005), էջեր. 444–445.

[FOOTNOTEDwivedi2005445–446-63] Dwivedi (2005), էջեր. 445–446.

[64] Neely, Christopher J. (2010). «Okun's Law: Output and Unemployment» (PDF). Economic Synopses. Number 4.

[65] «World Development Indicators | DataBank». databank.worldbank.org. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 17-ին.

[Walker1891-66] Francis Amasa Walker (1878). Money. New York: Henry Holt and Company. էջ 405. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 5-ին. {{cite book}}: Text "Francis Amasa Walker" ignored (օգնություն)

[67] Tobin, James (1992). Newman, Peter K.; Milgate, Murray; Eatwell, John (eds.). Money (Money as a Social Institution and Public Good). Vol. Volume 2. էջեր 770–771. ISBN 978-1-5615-9041-4. {{cite encyclopedia}}: |volume= has extra text (օգնություն); |work= ignored (օգնություն); Text "James Tobin" ignored (օգնություն)

[68] • Friedman, Milton (1987). «Quantity theory of money». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter K. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 1. doi:10.1057/9780230226203.3371. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Milton Friedman" ignored (օգնություն)

[69] • Anderson, James E. (2008). «International trade theory». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 516–522. doi:10.1057/9780230226203.0839. ISBN 978-0-333-78676-5.
• Venables, A. (2001). International Trade: Economic Integration. էջեր 7843–7848. doi:10.1016/B0-08-043076-7/02259-2. ISBN 9780080430768. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
• Obstfeld, Maurice (2008). «International finance». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 439–451. doi:10.1057/9780230226203.0828. ISBN 978-0-333-78676-5.

[70] Heilbroner, Robert L.; Boettke, Peter J. (2007). Economic Systems. Արխիվացված օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 26-ին. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Invalid |url-access=yes (օգնություն); Text "Robert L. Heilbroner" ignored (օգնություն)

[71] Debreu, Gérard (1987). «Mathematical economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 401–403. doi:10.1057/9780230226203.3059. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Gérard Debreu" ignored (օգնություն)

[72] Friedman, Milton (1953). Essays in Positive Economics. University of Chicago Press. էջ 10. {{cite book}}: Text "The Methodology of Positive Economics" ignored (օգնություն)

[73] • Boland, Lawrence A. (1987). «Methodology». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջեր 455–458. doi:10.1057/9780230226203.3083. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Frey, Bruno S.; Pommerehne, Werner W.; Schneider, Friedrich; Gilbert, Guy (1984 թ․ դեկտեմբեր). «Consensus and Dissension among Economists: An Empirical Inquiry». The American Economic Review. 74 (5): 986–994. ISSN 0002-8282. JSTOR 557.

[74] Quirk, James (1987). «Qualitative economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. IV (first ed.). էջեր 1–3. doi:10.1057/9780230226203.3369. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[75] Hashem, M. Pesaren (1987). «Econometrics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջ 8. doi:10.1057/9780230226203.2430. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[76] Keuzenkamp, Hugo A. (2000). Probability, Econometrics and Truth: The Methodology of Econometrics. Cambridge University Press. էջ 13. ISBN 978-0-521-55359-9. «...in economics, controlled experiments are rare and reproducible controlled experiments even more so...» {{cite book}}: Text "Hugo A. Keuzenkamp" ignored (օգնություն)

[77] • Bastable, C.F. (2008). «Experimental methods in economics (i)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջ 241. doi:10.1057/9780230226203.2512. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Smith, Vernon L. (2008). «Experimental methods in economics (ii)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. II (first ed.). էջեր 241–242. doi:10.1057/9780230226203.2513. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Vernon L. Smith" ignored (օգնություն)

[78] • Friedman, David (1987). «Law and economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջ 144. doi:10.1057/9780230226203.2937. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "David D. Friedman" ignored (օգնություն)
• Posner, Richard A. (2007). Economic Analysis of Law (7th ed.). Aspen. ISBN 978-0-7355-6354-4. {{cite book}}: Text "Richard Posner" ignored (օգնություն)

[79] Coase, Ronald (1960 թ․ հոկտեմբեր). «The Problem of Social Cost». The Journal of Law and Economics. 3 (1): 1–44. doi:10.1086/466560. JSTOR 724810. {{cite journal}}: Text "The Problem of Social Cost" ignored (օգնություն)

[80] • Groenewegen, Peter (2008). «'political economy'». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). Political Economy (second ed.). էջեր 476–480. doi:10.1057/9780230226203.1300. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Krueger, Anne O. (1974 թ․ հունիս). «The Political Economy of the Rent-Seeking Society». American Economic Review. 64 (3): 91–303. JSTOR 1808883. {{cite journal}}: Text "Anne Osborn Krueger" ignored (օգնություն)

[81] McCoy, Drew R. (1980). The Elusive Republic: Political Economy in Jeffersonian America. University of North Carolina Press. ISBN 978-0-8078-1416-1.

[82] • Cleveland, Cutler J.; Ruth, Matthius (1997 թ․ սեպտեմբեր). «When, where, and by how much do biophysical limits constrain the economic process? A survey of Georgescu-Roegen's contribution to ecological economics». Ecological Economics (journal). 22 (3): 203–223. doi:10.1016/S0921-8009(97)00079-7. {{cite journal}}: Text "Ecological Economics" ignored (օգնություն)
• Daly, Herman E. (1995 թ․ հունիս). «On Nicholas Georgescu-Roegen's Contributions to Economics: An Obituary essay». Ecological Economics. 13 (3): 149–154. doi:10.1016/0921-8009(95)00011-W.
• Mayumi, Kozo (1995 թ․ օգոստոս). «Nicholas Georgescu-Roegen (1906–1994): an admirable epistemologist». Structural Change and Economic Dynamics. 6 (3): 115–120. doi:10.1016/0954-349X(95)00014-E.
• Mayumi, Kozo; Gowdy, John M., eds. (1999). Bioeconomics and Sustainability: Essays in Honor of Nicholas Georgescu-Roegen. Edward Elgar Publishering. ISBN 978-1-85898-667-8.
• Mayumi, Kozo (2001). The Origins of Ecological Economics: The Bioeconomics of Georgescu-Roegen. Routledge. ISBN 978-0-415-23523-5.

[83] Swedberg, Richard (2003). Principles of Economic Sociology. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-07439-9.

[84] • Rothbard, Murray N. (1995). Economic Thought Before Adam Smith: Austrian Perspective on the History of Economic Thought. Vol. I. Edward Elgar Publishing. էջ 8. ISBN 978-0-945466-48-2. {{cite book}}: Text "Murray N. Rothbard" ignored (օգնություն)
• Gordan, Barry J. (1975). Economic analysis before Adam Smith: Hesiod to Lessius. MacMillan. էջ 3. doi:10.1007/978-1-349-02116-1. ISBN 978-1-349-02116-1.
• Brockway, George P. (2001). The End of Economic Man: An Introduction to Humanistic Economics (fourth ed.). էջ 128. ISBN 978-0-393-05039-4.

[85] • Mercantilism. 2016 թ․ օգոստոսի 26. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[86] • Physiocrat. 2014 թ․ մարտի 7. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)
• Blaug, Mark (1997). Economic Theory in Retrospect (fifth ed.). Cambridge University Press. էջեր 24–29, 82–84. ISBN 978-0-521-57701-4.

[87] Hunt, E. K. (2002). History of Economic Thought: A Critical Perspective. M.E. Sharpe. էջ 36. ISBN 978-0-7656-0606-8.

[88] Skousen, Mark (2001). The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of the Great Thinkers. M.E. Sharpe. էջ 36. ISBN 978-0-7656-0479-8.

[FOOTNOTEBlaug2017343-89] Blaug (2017), էջ. 343.

[90] Deardorff, Alan V. (2016). «Division of labor». Deardorffs' Glossary of International Economics. University of Michigan. {{cite web}}: Text "Alan Deardorff" ignored (օգնություն)

[91] Stigler, George J. (1951 թ․ հունիս). «The Division of Labor Is Limited by the Extent of the Market» (PDF). Journal of Political Economy. 59 (3): 185–193. doi:10.1086/257075. JSTOR 1826433. {{cite journal}}: Text "George J. Stigler" ignored (օգնություն)

[92] Stigler, George J. (1976 թ․ դեկտեմբեր). «The Successes and Failures of Professor Smith». Journal of Political Economy. 84 (6): 1199–1213. doi:10.1086/260508. JSTOR 1831274. Also published as The Successes and Failures of Professor Smith (PDF). Selected Papers, No. 50 (Report). Graduate School of Business, University of Chicago. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.

[FOOTNOTESmith1776Bk._IV:_Of_Systems_of_political_Œconomy,_ch._II,_"Of_Restraints_upon_the_Importation_from_Foreign_Countries_of_such_Goods_as_can_be_Produced_at_Home",_para._9-93] Smith (1776), Bk. IV: Of Systems of political Œconomy, ch. II, "Of Restraints upon the Importation from Foreign Countries of such Goods as can be Produced at Home", para. 9.

[94] Malthus, Thomas (1798). An Essay on the Principle of Population. J. Johson Publisher. {{cite book}}: Text "An Essay on the Principle of Population" ignored (օգնություն)

[95] Simon, Julian Lincoln (1981). The Ultimate Resource. Princeton University Press. {{cite book}}: Text "The Ultimate Resource" ignored (օգնություն); and Simon, Julian Lincoln (1996). The Ultimate Resource 2. Princeton University Press. ISBN 978-0-691-00381-8.

[96] Ricardo, David (1817). On the Principles of Political Economy and Taxation. John Murray. {{cite book}}: Text "On the Principles of Political Economy and Taxation" ignored (օգնություն)

[97] Findlay, Ronald (2008). «Comparative advantage». In Durlauf, Steven N.; Blume, Lawrence E. (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (second ed.). էջեր 28–33. doi:10.1057/9780230226203.0274. ISBN 978-0-333-78676-5. {{cite encyclopedia}}: Text "Ronald Findlay" ignored (օգնություն)

[98] Mill, John Stuart (1848). Principles of Political Economy. John W. Parker Publisher. {{cite book}}: Text "Principles of Political Economy" ignored (օգնություն)

[FOOTNOTESmith1776Bk._1,_Ch._5,_6-99] Smith (1776), Bk. 1, Ch. 5, 6.

[Roemer-100] • Roemer, J.E. (1987). «Marxian value analysis». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջ 383. doi:10.1057/9780230226203.3052. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "John Roemer" ignored (օգնություն)
• Mandel, Ernest (1987). «Marx, Karl Heinrich (1818–1883)». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics (first ed.). էջեր 372, 376. doi:10.1057/9780230226203.3051. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Ernest Mandel" ignored (օգնություն)

[101] Backhouse, Roger E.; Medema, Steven G. (2007 թ․ դեկտեմբերի 10). Defining Economics: the Long Road to Acceptance of the Robbins Definition (PDF). Lionel Robbins's essay on the Nature and Significance of Economic Science, 75th anniversary conference proceedings. էջեր 209–230. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին. also published in Backhouse, Roger E; Medema, Steve G (2009 թ․ հոկտեմբեր). «Defining Economics: The Long Road to Acceptance of the Robbins Definition». Economica. 76 (Supplement 1): 805–820. doi:10.1111/j.1468-0335.2009.00789.x. JSTOR 40268907.

[FOOTNOTEBackhouseMedema2007223-102] Backhouse & Medema (2007), էջ. 223: "There remained division over whether economics was defined by a method or a subject matter but both sides in that debate could increasingly accept some version of the Robbins definition."

[Clark-103] Clark, Barry (1998). Political Economy: A Comparative Approach (second ed.). Praeger. ISBN 978-0-275-95869-5.

[104] Campos, Antonietta (1987). «Marginalist economics». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջ 320. doi:10.1057/9780230226203.3031. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն)

[105] Hicks, J.R. (1937 թ․ ապրիլ). «Mr. Keynes and the "Classics": A Suggested Interpretation». Econometrica. 5 (2): 147–159. doi:10.2307/1907242. JSTOR 1907242. {{cite journal}}: Text "John Hicks" ignored (օգնություն)

[106] Tesfatsion, Leigh (Winter 2002). «Agent-Based Computational Economics: Growing Economies from the Bottom Up» (PDF). Artificial Life (journal). 8 (1): 55–82. CiteSeerX 10.1.1.194.4605. doi:10.1162/106454602753694765. PMID 12020421. {{cite journal}}: Text "Artificial Life" ignored (օգնություն)

[107] • Keynes, John Maynard (1936). The General Theory of Employment, Interest and Money. London: Macmillan. ISBN 978-1-57392-139-8. {{cite book}}: Text "The General Theory of Employment, Interest and Money" ignored (օգնություն)

[108] • Tarshis, L. (1987). «Keynesian Revolution». In Eatwell, John; Milgate, Murray; Newman, Peter (eds.). The New Palgrave Dictionary of Economics. Vol. III (first ed.). էջեր 47–50. doi:10.1057/9780230226203.2888. ISBN 9780333786765. {{cite encyclopedia}}: |work= ignored (օգնություն); Text "Lorie Tarshis" ignored (օգնություն)

[fed-109] Bernanke, Ben (2002 թ․ նոյեմբերի 8). «Remarks by Governor Ben S. Bernanke». The Federal Reserve Board.

[110] Friedman, Milton (1970 թ․ սեպտեմբերի 13). «The Social Responsibility of Business is to Increase its Profits». The New York Times Magazine.

[111] Routh, Guy (1989). The Origin of Economic Ideas (second ed.). Palgrave Macmillan UK. ISBN 978-1-349-20169-3. {{cite book}}: Text "Guy Routh" ignored (օգնություն)

[FOOTNOTEWhaples2009-112] Whaples (2009).

[Daly1991-113] Daly, Herman E. (1991). «The Catechism of Growth Fallacies». Steady-State Economics (second ed.). Island Press. էջեր 98–128. ISBN 978-1-59726-872-1. {{cite book}}: Text "Herman Daly" ignored (օգնություն)

[Ziliak2004-114] Ziliak, Stephen T.; McCloskey, Deirdre N. (2004 թ․ ապրիլ). «Size Matters: The Standard Error of Regressions in the American Economic Review» (PDF). Econ Journal Watch. 1 (2): 331–358. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2008 թ․ հունիսի 25-ին. Վերցված է 2019 թ․ փետրվարի 2-ին.

[FOOTNOTEHooverSiegler2008-115] Hoover & Siegler (2008).

[116] Loungani, Prakash (2000 թ․ ապրիլ). «How Accurate Are Private Sector Forecasts? Cross-Country Evidence from Consensus Forecasts of Output Growth» (PDF). IMF Working Paper.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[88]

[89]

[90]

[91]

[92]

[93]

[94]

[95]

[96]

[97]

[98]

[99]

[100]