Wikipedia:Voorbladartikels 2022
Hierdie is die argief van al die artikels wat tydens 2022 as spogartikels op die voorblad gepryk het.
2022
[wysig bron]Week 1
Doebai Internasionale Lughawe (IATA: DXB, ICAO: OMDB) is die primêre internasionale lughawe wat Doebai in die Verenigde Arabiese Emirate bedien, en die wêreld se besigste lughawe volgens internasionale passasiersverkeer, een van die besigste vraglughawens ter wêreld, die besigste lughawe vir Airbus A380- en Boeing 777-bewegings, en die lughawe met die hoogste gemiddelde aantal passasiers per vlug. In 2017 het DXB 88 miljoen passasiers en 2,65 miljoen ton vrag hanteer en 409 493 vliegtuigbewegings geregistreer.
Die geskiedenis van burgerlugvaart in Doebai het in Julie 1937 begin toe 'n lugooreenkoms onderteken is vir 'n vliegbootbasis vir die vliegtuie van Imperial Airways met die huur van die basis teen ongeveer 440 roepies per maand—dit het die wagte se lone ingesluit. Die Empire Flying Boats het ook een keer per week oos na Karatsji en wes na Southampton, Engeland, begin werk. Teen Februarie 1938 was daar vier vlieënde bote per week.
In die 1940's was vlugte vanaf Doebai met vliegbote wat deur British Overseas Airways Corporation (BOAC) bedryf is, wat die Horseshoe-roete vanaf Suider-Afrika via die Persiese Golf na Sydney bedryf het.
Week 2
Die Wright-broers – Orville (19 Augustus 1871 – 30 Januarie 1948) en Wilbur (16 April 1867 – 30 Mei 1912) – was twee Amerikaanse lugvaartpioniers wat oor die algemeen erkenning gekry het vir die uitvind, bou, en vlieg met die wêreld se eerste suksesvolle gemotoriseerde vliegtuig. Hulle het die eerste beheerde, volgehoue vlug van 'n swaarder-as-lug aangedrewe vliegtuig met die Wright Flyer op 17 Desember 1903, 6 km suid van Kitty Hawk, Noord-Carolina, uitgevoer. Die broers was ook die eerstes wat vliegtuigkontroles uitgevind het wat vastevlerkvlugte moontlik gemaak het.
In 1904–1905 het die Wright-broers hul "vliegmasjien" ontwikkel om langer en meer aërodinamiese vlugte met die Wright Flyer II te maak, gevolg deur die eerste werklik praktiese vliegtuig met 'n vaste vlerk, die Wright Flyer III. Die deurbraak van die broers was die skep van 'n drie-as-beheerstelsel wat die vlieënier in staat gestel het om die vliegtuig effektief te stuur en die vliegtuig se ewewig te handhaaf. Hierdie metode bly tot vandag standaard op alle vliegtuie van alle soorte. Sedert die begin van hul lugvaartwerk het Wilbur en Orville gefokus op die ontwikkeling van 'n betroubare metode van vlieënierbeheer as die sleutel tot die oplossing van "die vliegprobleem". Hierdie benadering het aansienlik verskil van ander eksperimenteerders van die tyd wat meer klem gelê het op die ontwikkeling van kragtige enjins. Met behulp van 'n klein tuisgeboude windtonnel het die Wrights meer akkurate data versamel as ooit tevore, wat hulle in staat gestel het om doeltreffender vlerke en skroewe te ontwerp. Hulle eerste Amerikaanse patent behels nie die uitvind van 'n vlieënde masjien nie, maar eerder 'n stelsel van aërodinamiese beheer wat 'n vlieënde masjien se oppervlaktes gemanipuleer het.
Die broers het die meganiese vaardighede aangeleer wat noodsaaklik was vir hul sukses deur jare lank in hul winkel in Dayton, Ohio, te werk met drukperse, fietse, motors en ander masjinerie. Veral hul werk met fietse het hul oortuiging beïnvloed dat 'n onstabiele voertuig, soos 'n vlieënde masjien, met oefening beheer en gebalanseer kan word. Van 1900 tot hul eerste gemotoriseerde vlugte in laat 1903, het hulle intensiewe toetse met sweeftuie gedoen wat ook hul vaardighede as vlieëniers ontwikkel het. Hul winkelwerknemer Charlie Taylor het 'n belangrike deel van die span geword en hul eerste vliegtuigmotor in noue samewerking met die broers gebou.
Die status van die Wright-broers as uitvinders van die vliegtuig is onderhewig aan teenaansprake van verskeie partye. Baie kontroversie duur voort oor die vele mededingende bewerings van vroeë vlieëniers. Edward Roach, historikus van die Dayton Aviation Heritage National Historical Park, voer aan dat die Wrights uitstekende self-geleerde ingenieurs was wat 'n klein onderneming kon bestuur, maar hulle het nie die sakevaardighede of temperament gehad om die groeiende lugvaartbedryf te oorheers nie.
Week 3
Die Bieszczady [bʲɛ'ʃtʃadɨ] is 'n afgeleë en yl bevolkte berglandskap in die suid-ooste van Pole en aangrensende gebiede in Slowakye en Oekraïne. In sy nouer betekenis verwys die naam na 'n deel van die Oostelike Beskiede-bergreeks in Pole en Slowakye (Pools: Bieszczady, Slowaaks: Bukovské vrchy).
Die Oostelike Beskiede word dikwels ook Poolse Woudkarpate genoem. Die hoogste bergpieke is die Tarnica in Pole (1 346 m bo seevlak) en Pikoei in Oekraïne (1 405 m).
Die Bieszczady-gebied het vanaf die 14de eeu deel uitgemaak van Pole, maar is vanweë sy afgeskeidenheid nouliks deur belangrike geskiedkundige gebeurtenisse geraak. Dit het sy besondere karakter deur die inheemse Roeteense bevolking (Oos-Slawiese Bojke en Lemke) gekry. Politieke en etniese geskille het tot die tragiese gebeure in die jare ná die Tweede Wêreldoorlog gelei toe 'n groot deel van die inwoners na ander gebiede verdryf is.
Die Poolse Woudkarpate maak tans deel uit van die Woiwodskap Subkarpate (Pools: Podkarpackie) met Rzeszów as administratiewe setel.
Week 4
Afrikaans is tipologies beskou 'n Indo-Europese, Wes-Germaanse, Nederfrankiese taal, wat aan die suidpunt van Afrika onder invloed van verskeie ander tale en taalgroepe ontstaan het. Afrikaans is op 8 Mei 1925 as 'n amptelike taal van Suid-Afrika erken en is tans die derde jongste Germaanse taal wat amptelike status geniet, naas Faroëes wat in 1948 grondwetlik erken is en Luxemburgs wat hierdie status in 1984 verkry het.
Afrikaans is een van die elf amptelike tale van Suid-Afrika en daarnaas ook 'n belangrike taal van Namibië. Volgens die Suid-Afrikaanse sensusopname van 2011, beskou ongeveer 6,9 miljoen sprekers in Suid-Afrika (13,5% van die totale bevolking) dit as hulle moedertaal. Sowat een miljoen van dié sprekers is tweetalige moedertaalsprekers van Afrikaans en Engels.
Buiten die oorspronklike taalgebied, is daar groot groepe Afrikaanssprekendes in lande soos Namibië (ongeveer 180 000; naastenby 9% van alle huishoudings), die Verenigde Koninkryk (ongeveer 100 000), Nieu-Seeland (21 000 in 2006), Botswana (20 000), die Verenigde State (23 010 volgens die 2009–2013 American Community Survey wat deur die Amerikaanse Sensusburo in Oktober 2015 gepubliseer is), Australië (43 741, volgens die sensus van 2016), en Kanada (8 770 volgens die sensus van 2011).
Afrikaans het as kontaktaal aan die suidpunt van Afrika ontwikkel uit die kontak tussen 16de- en 17de-eeuse Nieunederlands (of Nuwe Nederlands), Khoi, San, Maleis, Portugees, Frans, Duits, Engels en verskeie Nguni- en Sothotale. Afrikaans het op sy beurt weer invloed op Suid-Afrikaanse Engels en ander inheemse tale uitgeoefen, deurdat 'n hele aantal Afrikaanse woorde in dié tale opgeneem is. 90–95% van Afrikaans se woordeskat is na raming van Germaanse oorsprong.
Week 5
Die moord op die Romanofs het in die nag van 16-17 Julie 1918 in Jekaterinburg, Rusland, plaasgevind toe dié land se keiserlike gesin (Nikolaas II, sy vrou, Aleksandra Fjodorowna, en hulle vyf kinders, Olga, Tatjana, Maria, Anastasia en Aleksei) deur Bolsjewistiese rewolusionêre onder Jakof Joerofski doodgeskiet en met bajonette doodgesteek is op bevel van die Oeralse Sowjet. Saam met hulle is 'n paar lede van die huishouding ook vermoor, onder andere hulle geneesheer, dr. Jewgeni Botkin, Aleksandra se kamerbediende Anna Demidowa, die kok Iwan Charitonof en lyfkneg Alexei Trupp. Die liggame is na die Koptjakiwoud geneem, waar hulle ontklee en begrawe is nadat die liggame met handgranate vermink is om identifikasie te voorkom.
In 1919 het die Wit beweging 'n ondersoek gelas na die moorde, maar kon geen grafte kry nie. Die ondersoeker het tot die gevolgtrekking gekom dat die gesin se oorskot by die mynskag Ganina Jama veras is, aangesien tekens van 'n vuur daar gevind is. In 1979 en 2007 is die Romanofs se oorskot in twee ongemerkte grafte in 'n veld met die naam Porosenkof-kloof ontdek. DNS-ontledings het die identiteit van die gesinslede help vasstel; die laaste twee kinders is eers geïdentifiseer nadat hulle oorskot in 2007 in 'n tweede graf ontdek is.
Ná die Februarie-rewolusie is die Romanof-gesin en van hulle bediendes in die Aleksander-paleis in Tsarskoje Selo aangehou voordat hulle na Tobolsk, Siberië, geskuif is. Hulle is daarna na 'n huis in Jekaterinburg, naby die Oeralgebergte, geskuif voordat hulle in Julie 1918 vermoor is, waarskynlik op bevel van Wladimir Lenin. Die Bolsjewiste het aanvanklik net Nikolaas II se dood aangekondig, hoewel aan hulle gesê is "dieselfde lot het die hele gesin getref". Volgens die amptelike nuusvrystelling is "Nikolaas Romanof se vrou en seun na 'n veilige plek gestuur".
Volgens die amptelike staatsweergawe van die Sowjetunie is oudtsaar Nikolaas Romanof saam met lede van sy gesin en gevolg op bevel van die Oeralse Sowjet deur 'n vuurpeloton doodgeskiet weens die gevaar dat die stad oorgeneem sou word deur die Wit Leër (Tsjeggo-Slowaakse Legioen). Baie navorsers glo Wladimir Lenin, Jakof Swerdlof en Feliks Dzerzjinski het die teregstelling gelas. Meer as agt jaar lank het die Sowjetleiers 'n stelselmatige web van verkeerde inligting oor die lot van die gesin geweef, van 'n bewering in September 1919 dat die gesin deur linkse rewolusionêre vermoor is tot 'n algehele ontkenning in April 1922 dat hulle dood is. Die Sowjette het eindelik in 1926 die gesin se dood bevestig ná die publikasie in Frankryk van 'n ondersoek in 1919 deur 'n monargis wat die land verlaat het. Hulle het egter gesê die lyke is vernietig en dat Lenin se kabinet nie verantwoordelik was nie. Dié verslag het gerugte laat ontstaan dat van die lede van die gesin oorleef het.
Week 6
Tussen 200 000 en 100 000 jaar gelede het moderne mense regdeur Afrika begin ontwikkel, insluitend Suid-Afrika, waarmee die militêre geskiedenis van Suid-Afrika begin het. Die eerste mense was die voorouers van die San, wat later met suidbewegende Khoi-herders uit die noorde ontmoet het en gesamentlik as die Khoisan bekend geword het. Aangesien die vroegste bewyse van prehistoriese oorlogvoering in 'n Mesolitiese begraafplaas in Jebel Sahaba, wat vasgestel is om ongeveer 14 000 jaar oud te wees, kan aanvaar word dat konflik van die vroegste tye deel van ook die samelewings in Suid-Afrika was. Die Khoisan het ongeveer dieselfde tyd (300 n.C.) na die Kaapse Skiereiland en omstreke afgedryf. Verder noord het vroeë Ystertydperkgroepe die Limpoporivier oorgesteek, wie se afstammelinge sowat 1 000 jaar later die Afrika-koninkryk Mapungubwe gevorm het en met Indië, Arabië en China begin handel dryf het. Konflik tussen die inheemse inwoners en die Europese ontdekkers het reeds vroeg voorgekom met die Slag van Soutrivier op 1 Maart 1510 as die eerste skermutseling tussen die bemanning van 'n Portugese vloot onder leiding van Francisco de Almeida en die inheemse Khoikhoi.
In 1652 het Jan van Riebeeck en sy 90-man uit Nederland aangekom en 'n skeepssteunpos aan Tafelbaai gestig. Die Kaap het 'n belangrike punt beide geografies en polities geword, aangesien dit op die enigste vroeë handelsroete vanaf Europa en die Amerikas na Indië, die 'Spesery-eilande' van die Oos-Indiese Eilande, en die Ooste was. Oor die volgende 200 jaar het verskeie golwe van ander Europese en Indiese setlaars ook opgedaag en konflik het 'n inherente deel van uitbreidingspogings deur inheemse en nuwe aankomelinge geword. Daarna het die Nederlanders, Britte en tot 'n mate ook die Franse geveg om beheer oor die Kaap, met die Britte wat uiteindelik in 1806 geseëvier het. Verskeie Boere het daarna die binneland ingetrek om Britse heerskappy te ontsnap. Dit was ook die begin van die Mfecane (‘die verstrooiing, die verplettering’) van Swart Afrikane wat in Zoeloeland begin het, die Drakensberge oorgesteek het en deur die huidige Vrystaatse provinsie gevee het. Aangespoor deur die Zoeloekoning Shaka se groeiende militarisme, het dit 'n verwarrende maalstroom van beweging en bloedbad geword. Die toevoeging van die Voortrekkers op soek na grond en die nuutaangekome 1820 Britse Setlaars by hierdie mengsel het verdere konflikpotensiaal gebring. Die laat 1800's het die ontdekking van Suid-Afrika se enorme goud- en diamantrykdom beleef en imperiale aandag van Brittanje getrek.
Gedurende die 20ste eeu was Suid-Afrika in wese betrokke by drie totale oorloë, die Tweede Vryheidsoorlog en twee Wêreldoorloë. Hierdie konflikte vorm die basis van wat later sou kom, die Koue Oorlog in Suider-Afrika en die proliferasie van onderlingverbinde konflikte in die streek tussen 1960 en 1990. Die gewraakte Apartheid lei 'n tydperk van 1948 tot die vroeë 1990s in, van geïnstitusionaliseerde rassisme en die onderdrukking van nie-blankes, waartydens die African National Congress (asook ander swart-nasionalistiese bewegings) verbied is en hul leiers, insluitend Nelson Mandela, na die gevangenis op Robbeneiland verban is. Die tydperk het groeiende eksterne en interne weerstand ontlok wat na die ontbanning van die ANC, die vrylating van Mandela en sy medegevangenes en die eerste algemene demokratiese verkiesing van 1994 die geboorte van die nuwe Suid-Afrika ingelui het.
Week 7
Die Hongaarse Rewolusie van 1956 (ook die Hongaarse Opstand, 23 Oktober – 10 November 1956; Hongaars: 1956-os forradalom), was 'n landwye rewolusie teen die Stalinistiese regering van die Hongaarse Volksrepubliek (1949–1989) en die Hongaarse binnelandse beleid wat voorgeskryf was deur die Sowjetunie. Aanvanklik anargisties, was die Hongaarse Opstand die eerste groot nasionalistiese uitdaging van die Sowjetunie se beheer oor Hongarye, sedert die Rooi Leër die Nazi-besetting van Hongarye aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog in Europa, in Mei 1945, beëindig het.
Die Hongaarse Rewolusie het op 23 Oktober 1956 in Boedapest begin toe universiteitstudente 'n beroep op die burgerlike bevolking gedoen het om by hulle aan te sluit by die Hongaarse Parlementsgebou om te protesteer teen die USSR se geopolitieke oorheersing van Hongarye deur die Stalinistiese regering van Mátyás Rákosi. 'n Afvaardiging van studente het die gebou van die Hongaarse Radio binnegegaan om hul sestien eise vir politieke en ekonomiese hervormings vir die burgerlike samelewing van Hongarye uit te saai, maar is deur veiligheidswagte aangehou. Toe die studentebetogers buite die radiogebou die vrylating van hul afvaardiging studente geëis het, het polisiemanne van die ÁVH (Államvédelmi Hatóság) die staatsbeskermingsowerheid verskeie betogers doodgeskiet.
Gevolglik het Hongare in rewolusionêre milisies georganiseer om die ÁVH te beveg; plaaslike Hongaarse Kommunistiese leiers en ÁVH-polisiemanne is gevang en summier vermoor of gelynch; en anti-kommunistiese politieke gevangenes is vrygelaat en bewapen. Om hul politieke, ekonomiese en sosiale eise te verwesenlik, het die plaaslike Sowjets (werkersrade) beheer oor munisipale regering van die Hongaarse Werkende Volksparty (Magyar Dolgozók Pártja) oorgeneem. Die nuwe regering van Imre Nagy het die ÁVH ontbind, die Hongaarse onttrekking aan die Warskouverdrag verklaar en onderneem om vrye verkiesings in te stel. Teen die einde van Oktober het die intense gevegte bedaar, maar sommige werkers het voortgegaan om die Stalinistiese regime en die verskyning van opportunistiese bourgeois-politieke partye te beveg.
Hoewel die USSR aanvanklik bereid was om die onttrekking van die Rooi Leër uit Hongarye te onderhandel, het die USSR die Hongaarse Rewolusie vanaf 4 November 1956 begin onderdruk en tot 10 November teen die Hongaarse rewolusionêres geveg. Die onderdrukking van die Hongaarse opstand het 2 500 Hongare en 700 soldate van die Rooi Leër se lewens geëis en 200 000 Hongare gedwing om na die buiteland te vlug.
Week 8
Die James Webb-ruimteteleskoop (JWRT) is ’n ruimteteleskoop wat deur Nasa ontwikkel is, met bydraes deur die Europese Ruimteagentskap (ESA) en die Kanadese Ruimteagentskap (CSA). Dit is op 25 Desember 2021 gelanseer. Die JWRT sal ’n resolusie en sensitiwiteit sonder presedent hê, van sigbare lig met lang golflengtes tot middelinfrarooi, en sal die Hubble-ruimteteleskoop vervang as Nasa se vlagskipsending in astrofisika. Dit is genoem na James E. Webb, wat van 1961 tot 1968 die administrateur van Nasa was en 'n groot rol in die Apollo-program gespeel het.
Die teleskoop het ’n gesegmenteerde primêre spieël van 6,5 m. Die JWRT moet permanent onder 50 kelvin (-223 °C) bly om dowwe seine in die infrarooi te registreer sonder belemmering deur 'n ander hittebron; daarom sal dit by die Son-Aarde se Lagrange-punt L2 ontplooi word, 'n punt sowat 1,5 miljoen km van die Aarde af, waar die teleskoop se sonskerm dit terselfdertyd teen verhitting deur die Son, Aarde en Maan kan beskerm.
Die JWRT is ontwerp om veel beter beelde as Hubble na die Aarde terug te stuur en voorwerpe van tot 100 keer dowwer waar te neem. Dit sal 'n groot verskeidenheid ondersoeke in sterrekunde en kosmologie moontlik maak. Dit sluit sterrestelsels in met 'n rooiverskuiwing van tot z≈20, wat van die heelal se oudste en verste voorwerpe is, asook gedetailleerde waarnemings van moontlik bewoonbare eksoplanete.
Dit is op Kersdag 2021 vanaf Kourou, Frans-Guiana, deur 'n Ariane 5-lanseringsvoertuig gelanseer. Nasa het die lansering as "foutloos" en "perfek" beskryf. Teen 24 Januarie 2022 was die teleskoop ten volle ontplooi en het dit in 'n halowentelbaan om L2 gegaan. Dit ondergaan tans finale toetse en instellings voor die beplande navorsing.
Op 3 Februarie 2022 het Nasa getweet dat die teleskoop sy eerste fotons waargeneem het, en op 11 Februarie 2022 het Nasa aangekondig die teleskoop het die eerste fase van sy instelling voltooi, met elke segment van sy primêre spieël wat die ster HD 84406 opgespoor, afgeneem en min of meer gesentreer het. Die instelling, asook toetsing en kalibrasie, sal teen die middel van die jaar voltooi wees en die eerste amptelike foto's kan dalk daarna uitgereik word. Daarna sal die beplande navorsing begin.
Week 9
Wat Phra Kaew (Thai: วัดพระแก้ว, ), oor die algemeen in Afrikaans bekend as die Tempel van die Smarag Boeddha en amptelik as Wat Phra Si Rattana Satsadaram (วัดพระศรีรัตนศาสดาราม), word beskou as die heiligste Boeddhistiese tempel in Thailand. Die kompleks bestaan uit 'n paar geboue op die perseel van die Groot Paleis in die historiese middestad van Bangkok. Dit huisves die standbeeld van die Smarag Boeddha, wat beskou word as die land se beskermingsbeeld.
Die bou van die tempel het in 1783 begin op bevel van Rama I, die eerste koning van die Chakri-dinastie. Sedertdien was elke koning persoonlik betrokke by die uitbreiding, restourasie en versiering van die tempel vir goeie karma en om die dinastie te verheerlik. Baie belangrike staats- en koninklike seremonies word elke jaar in die tempel gehou, met die koning en regeringsamptenare wat teenwoordig is. Dit maak die tempel die belangrikste aanbiddingsplek en 'n nasionale heiligdom vir die monargie en die staat. Deur die jare het konings heilige en waardevolle voorwerpe aan die tempel geskenk, en dit is dus ook 'n skatkis.
Die tempelkompleks het verskeie geboue vir spesifieke godsdiensdoeleindes wat in 'n verskeidenheid Thaise argitektoniese style gebou is, terwyl die tradisionele beginsels van Thaise godsdienstige argitektuur steeds gevolg is.
Week 10
Die Keniaanse nasionale krieketspan (Engels: Kenya national cricket team; Swahili: Timu ya kriketi ya Kenya), met die bynaam Simbas (Swahili vir “leeus”), is die nasionale krieketspan van Kenia en verteenwoordig dié land in internasionale krieket. Krieket word in Kenia deur Krieket Kenia beheer. Die land is sedert 1981 ’n geassosieerde lid van die Internasionale Krieketraad, nadat hulle vroeër van die Oos-Afrikaanse krieketspan weggebreek het. Sedertdien het hulle tussen 1996 en 2011 aan vyf krieketwêreldbekertoernooie deelgeneem en tydens die Krieketwêreldbeker 2003 het die medegasheer Kenia tot die halfeindrondte gevorder, hul beste prestasie tot dusver. Kenia het tot dusver net een keer vir die T20I-wêreldbeker kwalifiseer, in 2007.
Kenia het van 1996 EDI-status in voorbereiding op die Krieketwêreldbeker 1996 geniet en het dié status 18 jaar lank behou, nadat hulle tydens die 2014-krieketwêreldbekerkwalifikasie in die vyfde plek geëindig en hul EDI-status verloor het. Sedert April 2019 neem Kenia aan die 2019/21 Krieketwêreldbeker Uitdagingsliga deel wat as kwalifisering vir die Krieketwêreldbeker 2023 dien.
In April 2018 het die IKR besluit om aan al sy lede volle T20I-status toe te ken. Vervolgens sal elke T20I-wedstryd wat Kenia ná 1 Januarie 2019 teen ander IKR-lede speel, as volle ’n T20I erken word. Kenia is tans (Maart 2022) 30ste op die Twintig20-wêreldranglys.
Week 11
Vlad III van Walachye, ook bekend as Vlad Dracula of Vlad die Deurboorder (Roemeens: Vlad Țepeș; 1428/'31-1476/'77), was tussen 1448 en sy dood drie keer woiwode (prins) van Walachye. Hy was die tweede oudste seun van Vlad II Dracul, wat in 1436 die heerser van Walachye geword het.
Vlad en sy jonger broer, Radu, is van 1442 in die Ottomaanse Ryk as gyselaars aangehou om hul pa se lojaliteit aan die sultan te verseker. Vlad se pa en sy oudste broer, Mircea, is vermoor nadat Johannes Hunyadi, regent-goewerneur van Hongarye, Walachye in 1447 binnegeval het. Hunyadi het Vlad se kleinneef, Wladislaus II, as die nuwe woiwode aangestel.
Hunyadi het die Ottomaanse Ryk in 1448 aangeval, en Wladislaus het hom vergesel. Vlad het Walachye in Oktober dié jaar met Ottomaanse hulp binnegeval, maar Wladislaus het teruggekeer en Vlad het in die Ottomaanse Ryk gaan skuil. Vlad is in 1449 of 1450 na Moldawië en later na Hongarye. Hy het Walachye in 1456 met Hongaarse hulp binnegeval. Wladislaus is dood terwyl hy teen hom geveg het.
Vlad het ’n slagting onder die Walachyse bojare begin om sy posisie te versterk. Hy het teenstand gekry van die Transsilvaniese Saksers wat sy teenstanders, Wladislaus se broers Dan en Basarab Laiotă, gesteun het asook Vlad se buite-egtelike halfbroer, Vlad die Monnik. Vlad het die Saksiese dorpies geplunder, die mense na Walachye geneem en daar aan pale laat hang nadat hy hulle deurboor het (vandaar sy bynaam). Die vrede is eers in 1460 herstel.
Week 12
Die Rosettasteen is 'n donker granietsteen wat in 1799 in Egipte ontdek is. Die steen is 112.3 cm hoog, 75.7 cm wyd en 28.4 cm dik. Dit is 'n verordening wat dateer uit 196 v.C. van priesters van die dorp Memphis wat die lof besing van Ptolemeus V, onder andere vir die verligting van sekere belastings. Die teks is in twee tale, Egipties en Grieks, met die Egipties in twee tipes skrif, Egiptiese hiërogliewe en demotiese skrif. Die ontdekking van die Rosettasteen het dit moontlik gemaak om hiërogliewe te ontsyfer aangesien die teks in die drie weergawes weergegee is.
Die steen is gedurende die Hellenistiese tydperk uitgekap en is vermoedelik oorspronklik in 'n tempel vertoon, moontlik by die nabygeleë Sais. Dit is waarskynlik in die laat oudheid of gedurende die Mameluk-tydperk verskuif, en is uiteindelik as boumateriaal gebruik in die bou van Fort Julien naby die dorp Rasjied (Rosetta) in die Nyldelta.
Die steen is in 1799 deur 'n Franse luitenant, Pierre-François Bouchard ontdek by die hawestad Rosetta (ook bekend as Rasjied) in die tyd van die Franse besetting van Egipte onder Napoleon. Dit was die eerste Antieke Egiptiese tweetalige teks wat in moderne tye herwin is, en dit het wydverspreide publieke belangstelling gewek met sy potensiaal om hierdie voorheen onvertaalde hiërogliewe skrif te ontsyfer. Litografiese kopieë en gipsafgietsels het gou onder Europese museums en geleerdes begin sirkuleer. Toe die Britte die Franse verslaan het, het hulle die klip na Londen geneem onder die kapitulasie van Alexandrië in 1801. Die Rosettasteen word ten toon gestel in die Britse Museum in Londen, waar dit sedert 1802 bewaar word.
Studie van die verordening was reeds aan die gang toe die eerste volledige vertaling van die Griekse teks in 1803 gepubliseer is. Jean-François Champollion het die transliterasie van die Egiptiese skrifte in 1822 in Parys aangekondig; dit het nog langer geneem voordat geleerdes Antieke Egiptiese inskripsies en literatuur met selfvertroue kon lees. Groot vooruitgang in die dekodering was die erkenning dat die klip drie weergawes van dieselfde teks aangebied het (1799); dat die demotiese teks fonetiese karakters gebruik het om vreemde name te spel (1802); dat die hiërogliewe teks dit ook gedoen het, en deurdringende ooreenkomste met die demotiese gehad het (1814); en dat fonetiese karakters ook gebruik is om inheemse Egiptiese woorde te spel (1822–1824).
Drie ander fragmentariese kopieë van dieselfde dekreet is later ontdek, en verskeie soortgelyke Egiptiese tweetalige of drietalige inskripsies is nou bekend, insluitend drie effens vroeër Ptolemaïese dekrete: die Dekreet van Alexandrië in 243 v.C., die Dekreet van Canopus in 238 v.C., en die Memphis-verordening van Ptolemeus IV, c. 218 v.C. Die Rosettasteen is nie meer uniek nie, maar dit was die noodsaaklike sleutel tot die moderne begrip van antieke Egiptiese literatuur en beskawing. Die term 'Rosettasteen' word nou gebruik om te verwys na die noodsaaklike leidraad tot 'n nuwe kennisveld.
Week 13
Nyabêla (1825/30 – 1902) in Afrikaans ook bekend as Niabel, was gedurende die negentiende eeu 'n opperhoof van die Ndzundza-Ndebele. Hy word onthou vir sy stryd teen blankes vir beheer oor sy stam se eie grondgebied.
Nyabêla se voorsate het waarskynlik in die sestiende of sewentiende eeu vanaf die suidooskus van Afrika na die Hoëveld verhuis en hulself naby die latere Pretoria gevestig. Hierdie mens is later die Ndebele van Transvaal genoem. Deesdae noem ons hulle die Ndebele van Suid-Afrika. Een van hul hoofmanne, Ndzundza, het na die Steelpoortvallei in Mpumalanga verhuis. Na vele ontberings het hierdie deel van die stam by 'n plek langs die Steelpoortrivier genaamd Nomtshagelo gaan bly. Nomtshagelo is later opgemeet as die plaas Mapochsgronde. Dit omring die huidige dorpie Roossenekal.
Nyabêla se pa, Mapoch (deesdae Mabhoko of Mapog genoem) was die hoofman van die stam toe die emigrante (later Voortrekkers of Boere genoem) in 1845 die gebied binnegedring het. In 1860 het die Boere 4 plase (omtrent die huidige Mapochsgronde) aan die Mapochs (deesdae ook die Mapoggers genoem) toegeken. Maar die gebied wat die stam beset het, was groter en het al hoe groter geword. Hulle het weer oorlog gevoer, maar in 1865 is vrede gemaak toe die Boere erken het dat 'n veel groter gebied aan die Mapoggers behoort.
Mapog is in 1865 oorlede en twee van sy seuns het hom opgevolg. Die Britte het die Transvaal in 1877 geannekseer. In 1879 het Mapog se hoofvrou se derde seun, Nyabêla, die leisels van die stam van Mapog oorgeneem. Op daardie stadium was daar reeds verskeie hoofmanne onder hom en hy kon as opperhoof beskou word. Sy onderdane het hom Ingwayama genoem.
Die Britte het intussen vir Sekhukhune oorwin en hom in die tronk gestop. In 1881 het die Boere die Britte oorwin. Laasgenoemde twee strydendes het die Pretoriakonvensie aangegaan. Die konvensie het twee bepalings bevat wat 'n katastrofiese uitwerking op Nyabêla en die Mapoggers gehad het. Ingevolge een bepaling moes Sekhukhune vrygelaat word. Die konvensie het ook bepaal dat 'n lokasiekommissie aangestel word om lokasies vir alle swart stamme in die Transvaal uitgemeet moes word.
Week 14
Kaapstad (Engels: Cape Town [ˈkeɪptaʊn], Xhosa: iKapa) is saam met Pretoria (die uitvoerende hoofstad) en Bloemfontein (die geregtelike hoofstad) een van die drie hoofstede (as wetgewende hoofstad) van die Republiek van Suid-Afrika en setel van die parlement. Dit is ook die administratiewe en parlementêre hoofstad van die Wes-Kaap en die tweede grootste stad in Suid-Afrika na Johannesburg. Die Kaapstad Internasionale Lughawe is die tweede grootste lughawe in die land na Johannesburg–O.R. Tambo.
Kaapstad lê aan die suidpunt van Afrika en word ook die Moederstad van Suid-Afrika genoem. Die stad is oorspronklik as 'n verversingspos vir Nederlandse skepe op pad na Oos-Afrika, Indië en die Verre-Ooste aangelê. Dit was ook een van die eerste permanente Europese nedersettings in Afrika suid van die Sahara. Hier is waar die leier van die Goringkhoina in 1652 met die Hollanders van die Verenigde Oos-Indiese Kompanjie (in destydse Nederlands: Vereenigde Oostindische Compagnie, VOC) kontak gemaak het.
Van 'n klein hawe het Kaapstad vinnig tot die grootste stad in Suid-Afrika ontwikkel, wat eers met die goudstormloop aan die Witwatersrand in 1887 deur die nuutgestigte Johannesburg verbygesteek is. Nogtans huisves Kaapstad volgens die sensus van 2011 met 'n bevolking van 1,3 miljoen die grootste Afrikaanssprekende gemeenskap van enige stad in Suid-Afrika. Dit is ook die enigste groot stad in die land waarin bruin Suid-Afrikaners 'n relatiewe meerderheid van die bevolking vorm.
Kaapstad is danksy sy natuurskoon en sy ligging aan die voet van die wêreldbekende Tafelberg vandag een van die mees gesogte internasionale toeristebestemmings en 'n gunstelingstad van die internasionale rolprent- en reklamebedryf. Volgens 'n 2018-studie deur Mercer oor die lewenskwaliteit in 231 stede regoor die wêreld het Kaapstad die 94ste plek verwerf, die tweede beste in Suid-Afrika net na Durban. Wanneer dit by persoonlike veiligheid kom, beland Suid-Afrikaanse metropole egter op die laaste plekke.
Terwyl die chemiese bedryf vanaf die 1970's agteruitgegaan het en die plaaslike tekstiel- en skoennywerhede hulself gedurende die 1990's teen goedkoop invoere vasgeloop het, het die vestiging van ondernemings uit die hoëtegnologiebedryf van Kaapstad en sy omgewing 'n spilpunt van navorsing gemaak. Reeds in 1987 het die Kaapstadse Stadsraad en die Kleinsake-ontwikkelingskorporasie met TegnoKaap (TechnoCape) 'n liggaam in die lewe geroep wat beleggings in die hoëtegnologiesektor bevorder het.
Week 15
Die senuweestelsel is die deel van ’n dier wat al sy aksies koördineer deur die oordrag van seine na en van verskillende dele van die liggaam. Dié aksies sluit in die beweging van sy spiere en sy sintuiglike prikkels, asook by hoër diersoorte hul emosionele en kognitiewe prosesse. Die senuweestelsel wissel van eenvoudig by die lae diersoorte tot hoogs ingewikkeld by die hoë dieresoorte soos die mens.
By gewerweldes bestaan die senuweestelsel uit twee hoofdele, die sentrale en die perifere senuweestelsel. Eersgenoemde bestaan uit die brein en rugmurg en laasgenoemde hoofsaaklik uit senuwees, kabelagtige bondels aksons, of senuvesels, wat die sentrale senuweestelsel met die res van die liggaam verbind. Senuwees wat seine van die brein af stuur, word motoriese of afvoerende senuwees genoem, terwyl dié wat seine van die liggaam na die sentrale stelsel stuur, sintuig- of toevoerende senuwees heet. Rugmurgsenuwees doen albei en word gemengde senuwees genoem.
Die perifere senuweestelsel word verdeel in a) ’n somatiese en b) ’n outonome senuweestelsel en c) die ingewandsenuweestelsel. Somatiese senuwees bemiddel willekeurige beweging. Die outonome senuweestelsel is verder verdeel in die simpatiese en die parasimpatiese senuweestelsel. Die simpatiese stelsel word in tye van nood in werking gestel sodat die liggaam op ’n prikkel kan reageer, terwyl die parasimpatiese stelsel werk wanneer die organisme in ’n ontspanne toestand is. Die ingewandsenuwees beheer die maagdermstelsel. Die outonome en ingewandsenustelsel werk albei onwillekeurig.
Die senuweestelsel word beheer deur ’n spesiale soort sel, die neuron, ook bekend as ’n senuweesel. Neurone is so ontwerp dat hulle seine vinnig en presies na ander selle kan stuur. Die seine word gestuur in die vorm van elektrochemiese golwe wat met aksons langs beweeg; laasgenoemde veroorsaak dat chemiese stowwe, of senuoordraers, afgeskei word by skakelplekke, of sinapse. ’n Sel wat ’n sinapssein van ’n neuron ontvang, kan opgewek, geïnhibeer of op ’n ander manier gemoduleer word. Die verbindings tussen neurone kan senunetwerke vorm wat ’n organisme se waarneming van die wêreld en sy optrede bepaal. Benewens neurone bevat die senuweestelsel ander gespesialiseerde selle, wat gliaselle genoem word; hulle verleen strukturele en metaboliese steun.
Senuweestelsels word in die meeste meersellige diere aangetref, maar die ingewikkeldheid daarvan wissel in ’n groot mate. Die enigste meersellige diere wat nie ’n senuweestelsel het nie, is sponsdiertjies, Placozoa en Mesozoa, wat baie eenvoudige liggaamsplanne het. Die senuweestelsel van die radiaal simmetriese organismes ribkwalle en neteldiere (wat seeanemone, korale en jellievisse insluit) bestaan uit ’n verspreide senuweenet. Alle ander dierespesies, buiten ’n paar soorte wurms, het ’n senuweestelsel wat bestaan uit ’n brein, ’n sentrale string of twee en senuwees wat uit die brein en sentrale string uitloop. Die grootte wissel van ’n paar honderd selle in die eenvoudigste wurms tot sowat 300 miljard selle in Afrika-olifante.
Die sentrale senuweestelsel stuur seine van een sel na ’n ander, van een deel van die liggaam na ’n ander en om terugvoer te kry. ’n Wanfunksie in die senuweestelsel kan voorkom weens genetiese afwykings, fisieke skade weens trauma of vergifting, infeksies of bloot ’n hoë ouderdom. Op die vakgebied neurologie word ondersoek ingestel na afwykings van die senuweestelsel en gesoek na maniere om dit te behandel of verhoed. In die perifere senuweestelsel is die mees algemene probleem die gebrek aan senuweegeleiding, wat die gevolg van verskeie probleme is soos diabetiese neuropatie en meervoudige sklerose. Neurowetenskap is die wetenskapsterrein wat fokus op die bestudering van die senuweestelsel.
Week 16
.png)
Die swastika, 卐 of 卍, is 'n simbool wat vandag in die Weste hoofsaaklik bekend is vanweë die gebruik daarvan deur die Naziparty. Dit is 'n antieke godsdiensikoon in verskeie Eurasiese kulture. Dit word gebruik as 'n simbool van goddelikheid en spiritualiteit in Indiese gelowe, insluitende Hindoeïsme, Boeddhisme en Djainisme. Die simbool is gewoonlik in die vorm van 'n kruis, waarvan die arms ewe lank is en reghoekig op mekaar lê. Elke arm is in die middel teen 'n reghoek gebuig.
In die Westerse wêreld was dit tot in die 1930's 'n simbool van gunstigheid en goeie geluk. Toe het die Duitse Naziparty 'n kloksgewyse vorm daarvan as embleem van die Ariese ras begin gebruik. Weens die Tweede Wêreldoorlog en die Holocaust verbind die Weste dit nou steeds met nazisme en antisemitisme. Dit word nou beskou as simbool van wit heerskappy of bloot boosheid.
As gevolg daarvan is die gebruik van die swastika in sommige lande, insluitende Duitsland, verbode. Dit bly egter 'n simbool van goeie geluk en vooruitgang in Hindoeïstiese, Boeddhistiese en Djainistiese lande soos Nepal, Indië, Mongolië, Sri Lanka, China en Japan. Dit word ook algemeen gebruik in Hindoeïstiese huwelikseremonies en Divali-vierings.
Die woord "swastika" kom van Sanskrit स्वस्तिक swastika, "bevorderlik vir welsyn". In Hindoeïsme word die klokgewyse simbool, wat regs wys (卐), "swastika" genoem en simboliseer dit surya ("son"), vooruitgang en goeie geluk, terwyl die antikloksgewyse simbool, wat links wys (卍), sauwastika genoem word en die nag simboliseer, asook die tantriese aspekte van die godin Kali. In Djainisme is dit die simbool van suparshvanatha, die sewende van 24 spirituele leerstellings, en in Boeddhisme simboliseer dit die gunstige voetspore van die Boeddha.
In verskeie groot Indo-Europese godsdienste simboliseer die swastika weerligstrale wat die god van die donderweer en koning van die gode verteenwoordig, soos Indra in Vediese Hindoeïsme, Zeus in die antieke Griekse godsdiens, Jupiter in die antieke Romeinse godsdiens en Thor in die antieke Germaanse godsdiens. Die simbool word aangetref in die argeologiese oorblyfsels van die Indusvallei- en Samarrabeskawing, sowel as in vroeë Bisantynse en Christelike kuns.
Dit is in verskeie Europese tale bekend as die fylfot, gammadion, tetraskelion of cross cramponnée ('n term in Anglo-Normaanse heraldiek); Duits: Hakenkreuz; Frans: croix gammée; Italiaans: croce uncinata. In Mongools word dit хас (chas) genoem en hoofsaaklik op seëls gebruik. In Chinees word dit 卍字 (wànzì) genoem, wat beteken "simbool van alle dinge", in Japannees word dit manji uitgespreek, in Koreaans manja (만자) en in Viëtnamees vạn tự / chữ vạn.
Agting vir die swastikasimbool in Asiatiese kulture, in teenstelling met die stigma wat in die Weste daaraan kleef, het al tot misverstande en verkeerde vertolkings gelei.
Week 17
Die Kanadese nasionale rugbyspan (Engels: Canada national rugby union team; Frans: Équipe du Canada de rugby à XV) is die nasionale rugbyspan van Kanada en verteenwoordig dié land tydens internasionale wedstryde (toetswedstryde). Dié span dra die byname Canucks en Les Rouges. Rugby word in Kanada deur Rugby Kanada (Engels: Rugby Canada; Frans: Fédération canadienne de rugby à XV), wat in 1974 gestig is, geadministreer. Kanada word as die derde beste rugbyspan in die Amerikas beskou (ná Argentinië en die Verenigde State) en deur Wêreldrugby as ’n vlak twee-span erken. Kanada is tans (April 2022) 21ste op Wêreldrugby se wêreldranglys gelys. Twee voormalige Kanadese rugbyspelers is in Wêreldrugby se Heldesaal opgeneem.
Kanada het in 1932 sy internasionale rugbydebuut teen Japan gemaak. Kanada het tot dusver aan elke rugbywêreldbekertoernooie deelgeneem en tydens die Rugbywêreldbeker 1991 die kwarteindrondte gehaal. Van 2003 tot 2011 het hulle aan die Churchillbeker deelgeneem, sedertdien speel Kanada gereeld in die Pasifiese Nasiesbeker, waar hulle teen Fidji, Japan, Samoa, Tonga en die Verenigde State te staan kom. Sedert 2016 neem Kanada ook aan die jaarlikse Amerikaanse Rugbykampioenskap deel, saam met die tweede Argentynse span, Brasilië, Chili, Uruguay en die Verenigde State.
Week 18
Die plafon van die Sixtynse kapel (Italiaans: soffitto della Cappella Sistina), wat tussen 1508 en 1512 deur Michelangelo beskilder is, is 'n hoeksteen van Hoogrenaissancistiese kuns. Die plafon is dié van die Sixtynse kapel, die groot pouslike kapel wat tussen 1477 en 1480 in die Vatikaan gebou is deur pous Sixtus IV, na wie die kapel genoem is. Dit is geskilder in opdrag van pous Julius II. Die kapel is die ligging van die pouslike konklaaf, waar die pous gekies word, en baie ander belangrike dienste.
Die plafon se verskeie geskilderde elemente vorm deel van 'n groter versieringskema in die kapel, wat insluit die groot fresko Die laaste oordeel teen die muur van die heiligdom, ook deur Michelangelo; muurskilderings deur verskeie voorste skilders van die laat 15de eeu, insluitende Sandro Botticelli, Domenico Ghirlandaio en Pietro Perugino; en Raphael se stel groot tapisserieë. Die geheel is verteenwoordigend van 'n groot deel van die geloofsleer van die Katolieke Kerk.
Teen die plafon staan die nege tonele uit die boek Genesis sentraal, insluitende die beroemde Skepping van Adam. Die ingewikkelde ontwerp sluit verskeie stelle individuele figure in, beide geklee en nakend, wat Michelangelo in staat gestel het om sy talent te demonstreer om 'n groot verskeidenheid houdings vir die menslike figuur te skep. Dit het 'n ontsettend invloedryke patroon daargestel vir die modelle van ander kunstenaars daarna.
Week 19
Shanghai (Chinees: 上海;) is 'n megastad in die ooste van China en die grootste stad van die Volksrepubliek China. Shanghai is een van die munisipaliteite van die Volksrepubliek China, wat gelykstaande is aan 'n provinsie in China se administratiewe struktuur. Die Shanghai-munisipaliteit grens aan die Jiangsuprovinsie in die noorde en weste, Zhejiangprovinsie in die weste en suide, en die Oos-Chinese See in die ooste.
Shanghai word beskryf as die "pronkstuk" van die bloeiende ekonomie van China. Met verskeie argitektoniese style soos Art Deco en shikumen, is die stad bekend vir sy baie hoë geboue, museums en historiese geboue insluitend die City God Temple, Yu-tuin, die China Pavilion en geboue langs die Bund, wat die Oriental Pearl TV-toring insluit. Shanghai is ook bekend vir sy soetgebak, kenmerkende plaaslike taal (Sjanghainees) en lewendige internasionale flair.
Shanghai is 'n hoofvervoersentrum, met dosyne spoorlyne, paaie en hoofweë in alle rigtings. Shanghai vorm die finansiële en kommersiële sentrum van die Volksrepubliek China. Shanghai is ook een van die vier groot geskiedkundige hoofstede van China.
Week 20
.jpg)
Die Maori-kultuur (Maori: Māoritanga) is die gebruike, kultuurpraktyke en geloofsoortuigings van die inheemse Maori-volk van Nieu-Seeland. Dit het uit die Oos-Polinesiese kultuur ontstaan en is steeds deel daarvan. Die Maori-kultuur vorm 'n kenmerkende deel van die Nieu-Seelandse kultuur en danksy 'n groot diaspora en die opneem van Maori-motiewe in die gewilde kultuur word dit wêreldwyd aangetref. Onder die Maori's, en in 'n mindere mate dwarsoor Nieu-Seeland, word die woord Māoritanga dikwels gebruik as min of meer 'n sinoniem vir die Maori-kultuur. Die Maori-agtervoegsel -tanga is rofweg 'n ekwivalent van die Afrikaanse agtervoegsel "-heid" of "-skap". Dit is ook al vertaal as "'n Maori-lewenswyse".
Vier aparte maar oorvleuelende kultuurtydperke het histories tot die Maori-kultuur bygedra:
- Die tyd voordat die Maori-kultuur van die ander Polinesiese kulture begin verskil het (Argaïese tydperk);
- Die tyd voor wydverspreide Europese kontak (Klassieke tydperk);
- Die 19de eeu, waarin die Maori's intensiewer wisselwerkings met Europese besoekers en setlaars gehad het; en
- Die moderne tyd, sedert die begin van die 20ste eeu.
Māoritanga in die moderne tydperk word al hoe meer beïnvloed deur verstedeliking, groter kontak met Nieu-Seelanders van Europese afkoms 'n herlewing van tradisionele praktyke.
Tradisionele Maori-kuns speel 'n groot rol in Nieu-Seelandse kuns. Dit sluit in whakairo (houtsnywerk), raranga (weefwerk), kapa haka (groepoptrede), whaikōrero (redenaarskuns) en tā moko (tatoes). Die patrone en karakters wat voorgestel word, is 'n weerspieëling van die geloofsoortuigings en geslagsregisters (whakapapa) van die Maori's. Kunstenaars volg dikwels die tegniek van hulle voorouers, maar in die 21ste eeu sluit Māoritanga ook kontemporêre kunste soos rolprente, televisie, poësie en die teater in.
Die Maori's se taal is bekend as te reo Māori, wat verkort word tot te reo (letterlik "die taal"). Aan die begin van die 20ste eeu het dit gelyk of te reo Māori en ander aspekte van die Maori's se lewenswyse kan verdwyn. In die 1980's het regeringsgeborgde skole (Kura Kaupapa Māori) mense met Europese én Maori-herkoms egter in te reo begin onderrig.
Tikanga Māori is 'n stel kultuurwaardes, gebruike en praktyke. Dit sluit begrippe in oor wat heilig is, om jou gemeenskap te versorg, grondregte en ander verhoudings tussen mense en hulle omgewing. Tikanga verskil van 'n Westerse etiese of regstelsel omdat dit nie deur 'n sentrale owerheid of 'n stel dokumente voorgeskryf word nie. Dit is 'n vloeibaarder en dinamieser stel praktyke, en gemeenskapsaanspreeklikheid is "die doeltreffendse maganisme vir die afdwing van tikanga".
Week 21
Antieke Hawaii is die tydperk in die geskiedenis van Hawaii voor die vereniging in 1810 van die Koninkryk Hawaii deur Kamehameha die Grote. Navorsers het tradisioneel geraam dat die eerste vestigings op die Hawaise eilande sporadies tussen 400 en 1100 n.C. plaasgevind het deur Polinesiese langafstandnavigators van die Samoa-, Marquesas- en Tahiti-eilande in wat nou Frans-Polinesië is.
In 2010 is die resultate gepubliseer van 'n studie met moderne radiokoolstofdatering wat betroubaarder resultate gelewer het; daarvolgens het mense hulle heelwat later eers op die eilande gevestig, in 'n kort tydperk van omstreeks 1219 tot 1266.
Die eilande in Oos-Polinesië word gekenmerk deur die ineenskakeling van hulle kulture, en die kort migrasietydperk kan dit verduidelik. Gediversifiseerde agrobosbou en akwakultuur het bronne verskaf vir inheemse Hawaise voedsel. Tropiese materiale is aangepas vir plaaslike huise. Uitgebreide tempels, wat heiau genoem is, is gebou van die lawarotse wat beskikbaar was.
Die ryk natuurlike hulpbronne het 'n relatief digte bevolking ondersteun wat bestaan het uit 'n heersersklas en 'n sosiale stelsel met godsdiensleiers.
Kaptein James Cook het sover bekend in 1778 die eerste kontak met die antieke Hawaiërs gemaak. Sy voorbeeld is deur baie ander Europeërs en Amerikaners gevolg.
Week 22
Die Nepalese nasionale krieketspan, ook bekend as The Rhinos of Gorkhalis, is die nasionale krieketspan van Nepal en verteenwoordig dié land in internasionale krieket. Krieket word in Nepal deur die Krieketvereniging van Nepal (CAN) beheer. Nepal speel hul tuiswedstryde in Katmandoe en het tydens die T20I-wêreldbeker 2014 in Bangladesj hul eerste internasionale verskyning gemaak. Nepal word tradisioneel as een van die sterker Asiatiese nasionale krieketspanne buite die vyf toetsnasies van Suid-Asië beskou.
Nepal is sedert 1996 ’n assosiaatlid van die Internasionale Krieketraad, nadat hulle vanaf 1988 ’n geaffilieerde lid was. Die IKR het in Junie 2014 tot en met die T20I-wêreldbekerkwalifisering 2015 T20I-status aan Nepal toegeken. Op 15 Maart 2018 het Nepal vir die eerste keer internasionale eendagwedstryd-status (EDI) behaal (asook hul T20I-status terug ontvang), nadat hulle die eerste uitspeelwedstryd tydens die Krieketkampioenskapskwalifisering in 2018 gewen het.
Nepal het al sedert 1996 in internasionale wedstryde verskyn, insluitende elke AKR-trofee behalwe vir die AKR T20I-beker 2015 in die Verenigde Arabiese Emirate. Nepal het ook aan die krieketwêreldbekerkwalifiseringstoernooie in 2001, 2014 en 2018, T20I-wêreldbekerkwalifikasie in 2012, 2013, 2015 en 2022, Internasionale Bekertoernooie in 2004 en 2005, AKR Fast Track Countries-toernooie in 2004, 2005 en 2006, AKR T20I-bekertoernooie in 2007, 2009, 2011 en 2013, Asiatiese Spele in 2010 en 2014, asook die AKR Premierliga in 2014 deelgeneem. Nepal het egter nog nie vir ’n krieketwêreldbekertoernooi, die IKR se vernaamste toernooi, gekwalifiseer nie.
In teenstelling met ander kleiner krieketnasies, wie se spanne veral uit buitelanders bestaan, bevat die Nepalese nasionale span inheemse spelers wat meestal deur die geledere gekom het om seniorkrieket te speel. In onlangse jare het Nepalese krieket ’n sterk vordering gesien, veral danksy die groot invloed van die krieketnasie Indië. Nepal se nabyheid aan Indië het gehelp om die speel in Nepal te ontwikkel. Op 15 Maart 2018 het Nepal vir die eerste keer EDI-status ontvang, nadat hulle tydens die 2018-krieketwêreldbekerkwalifiseringstoernooi se negende plek-uitspeelwedstryd Papoea-Nieu-Guinee verslaan het.
In April 2018 het die IKR besluit om aan al sy lede volle Twintig20-status toe te ken. Vervolgens sou elke T20I-wedstryd wat Nepal ná 1 Januarie 2019 teen ander IKR-lede speel as ’n volle T20I erken word. Nepal is tans (Mei 2022) 19de op die eendagranglys en 13de op die Twintig20-wêreldranglys.
Week 23
Elizabeth II (Elizabeth Alexandra Mary; gebore 21 April 1926) is die koningin van die Verenigde Koninkryk en 14 ander onafhanklike state en hul oorsese gebiede.
Elizabeth is in Mayfair, Londen, gebore as die oudste kind van die Hertog en Hertogin van York (later koning George VI en koningin Elizabeth). Haar vader het die troon in 1936 bestyg ná die abdikasie van sy broer, koning Edward VIII, en Elizabeth het die vermoedelike troonopvolger geword. Sy is tuis privaat onderrig en het haar openbare verpligtinge in die Tweede Wêreldoorlog begin. In November 1947 is sy getroud met Philip Mountbatten, 'n voormalige prins van Griekeland en Denemarke. Hulle huwelik het 73 jaar geduur tot met sy dood in 2021. Hulle het vier kinders: Charles, Anne, Andrew en Edward.
Met haar vader se dood in Februarie 1952 het die destyds 25-jarige Elizabeth die koningin van sewe onafhanklike Statebondslande geword: die Verenigde koninkryk, Kanada, Australië, Nieu-Seeland, Suid-Afrika, Pakistan en Ceylon, sowel as hoof van die Statebond. Sy het as 'n konstitusionele monarg regeer deur groot politieke veranderings, probleme in Noord-Ierland, die afwenteling van die Verenigde Koninkryk, die dekolonisasie van Afrika en die onttrekking uit die Europese Unie. Haar aantal ryke het oor tyd gewissel namate gebiede onafhanklik geword en sommige ryke republieke geword het. Haar baie historiese besoeke en ontmoetings sluit in 'n staatsbesoek aan die Republiek Ierland in 2011 en besoeke aan elk van vyf pouse.
Belangrike gebeure sluit in haar kroning in 1953 en die viering van haar silwer-, goue, diamant- en platinumjubileum in 1977, 2002, 2012 en 2022 onderskeidelik. Elizabeth is die Britse monarg wat die langste gelewe en regeer het, die langs regerende vroulike staatshoof in die geskiedenis, die oudste lewende en langs dienende huidige monarg en die oudste en langs regerende dienende staatshoof. Kritiek het haar en die koningshuis soms in die gesig gestaar, veral ná die mislukking van haar kinders se huwelike, haar annus horribilis in 1992 en die dood van haar voormalige skoondogter Diana, Prinses van Wallis, in 1997. Steun vir die monargie in die Verenigde Koninkryk en haar persoonlike gewildheid het egter nog altyd hoog gebly.
Week 24
Die Russies-Japannese Oorlog (Japannees: 日露戦争, Nichiro sensō; Russies: Ру́сско-япóнская войнá, Roessko-japonskaja woina) was 'n oorlog tussen die Japannese en Russiese Ryk in 1904 en 1905 oor botsende imperiale ambisies in Mantsjoerye en Korea. Die hoofterreine van militêre operasies was op die Liautoeng-skiereiland, Moekden in Suid-Mantsjoerye, die seë om Korea en Japan en die Geelsee.
Rusland wou 'n warmwaterhawe aan die Stille Oseaan hê vir beide sy vloot en maritieme handel. Wladiwostok was net in die somer ysvry en operasioneel; Port Arthur, 'n vlootbasis in die provinsie Liautoeng, wat die Qing-dinastie van China van 1897 af aan Rusland verhuur het, was die hele jaar operasioneel. Sedert die einde van die Eerste Chinees-Japannese Oorlog in 1895 was Japan bang Russiese indringing sou inmeng met sy planne om 'n invloedsfeer in Korea en Mantsjoerye te vestig. Rusland het sedert die bewind van Iwan die Verskriklike in die 16de eeu 'n beleid van uitbreiding oos van die Oeral, in Siberië en in die Verre Ooste gevolg.
Japan het Rusland as 'n mededinger beskou en aangebied om Russiese oorheersing in Mantsjoerye te erken in ruil vir die erkenning van Korea as binne die Japannese invloedsfeer. Rusland het geweier en het die vestiging van 'n neutrale buffersone geëis tussen Rusland en Japan in Korea noord van die 39ste parallel. Japan het dit beskou as 'n struikelblok in sy planne om na die Asiatiese vasteland uit te brei en het besluit om oorlog te verklaar. Nadat samesprekings in 1904 misluk het, het Japan op 9 Februarie [O.S. 27 Januarie] 1904 'n varrassingsaanval geloods op die Russiese Oostelike Vloot in Port Arthur.
Hoewel Rusland 'n paar nederlae gely het, was keiser Nikolaas II oortuig daarvan dat Rusland nog kon wen as hy bly veg; hy het besluit om die oorlog voort te sit en te wag op die uitslag van belangrike vlootveldslae. Toe hoop op 'n oorwinning vervaag, het Nikolaas die oorlog voortgesit om Rusland se waardigheid te behou deur 'n "vernederende vrede" te vermy. Rusland het Japan se bereidwilligheid vroeër geïgnoreer om 'n wapenstilstand aan te gaan en die idee verwerp om die saak voor die Permanente Arbitrasiehof in Den Haag te bring.
Die oorlog het eindelik geëindig met die Verdrag van Portsmouth (5 September [O.S. 23 Augustus] 1905), wat deur die Amerikaanse president Theodore Roosevelt bemiddel is. Japan se algehele oorwinning het internasionale waarnemers verras en die magsbalans in beide Oos-Asië en Oos-Europa verander. Dit het Japan se opkoms as 'n groot moondheid bevestig en gelei tot 'n afname in Rusland se aansien en invloed in Oos-Europa. Rusland se aansienlike verliese vir 'n saak wat in 'n vernederende nederlaag geëindig het, het bygedra tot die toenemende binnelandse onrus wat gelei het tot die Russiese Rewolusie van 1905 en het Rusland se outokrasie groot skade berokken. Die oorlog was ook die eerste oorwinning van 'n Asiatiese land oor 'n Westerse mag in moderne tye.
Week 25
Proxima Centauri is 'n klein ster sowat 4,2465 ligjare van die Son af in die suidelike sterrebeeld Sentour. Sy Latynse naam beteken "die naaste ster van Sentour". Dit is in 1915 deur Robert Innes in Suid-Afrika ontdek en is die naaste ster aan die Son. Met 'n skynbare magnitude van 11,13 as dit nie opvlam nie, is dit te dof om met die blote oog te sien. Proxima Centauri is as Alpha Centauri C lid van die Alpha Centauri-sterstelsel, en lê 2,18° suidwes van die Alpha Centauri AB-paar. Dit is tans 12 950 AE (0,2 ligjare) van AB af en wentel een keer in 550 000 jaar om dié sterre.
Proxima Centauri is 'n rooidwergster met 'n massa van omtrent 12,5% van die Son s'n (sonmassa), en 'n gemiddelde digtheid van sowat 33 keer dié van die Son. Omdat Proxima Centauri so naby aan die Aarde is, kan sy hoekdeursnee regstreeks gemeet word: Dit is sowat 'n sewende (14%) van die Son s'n. Hoewel dit 'n baie lae gemiddelde ligsterkte het, is Proxima Centauri 'n opvlamster wat lukraak drastiese toenames in helderheid ondervind vanweë magnetiese aktiwiteit. Die ster se magneetveld word geskep deur konveksie deur die hele ster. Die opvlamaktiwiteit wat daardeur veroorsaak word, wek 'n algehele X-straalemissie op wat ooreenstem met die Son se uitstraling. Die interne vermenging van sy brandstof deur konveksie deur sy kern en Proxima se relatief lae energieopwekkingstempo beteken dit sal vir nog 4 biljoen jaar 'n hoofreeksster bly.
Proxima Centauri het drie bekende eksoplanete: b, c en d. Proxima Centauri b se wentelbaan is rofweg 0,05 AE van die ster af, met 'n wentelperiode van omtrent 11,2 aarddae. Sy geraamde massa is minstens 1,17 keer dié van die Aarde. Die planeet is in die ster se bewoonbare sone, waar die temperatuur reg is sodat vloeibare water op sy oppervlak kan voorkom. Omdat Proxima Centauri 'n rooidwerg en 'n opvlamster is, is daar egter twyfel oor die bewoonbaarheid van die planeet. Proxima Centauri c is 'n kandidaat-Superaarde en wentel sowat 1,5 AE van die planeet af, met 'n wentelperiode van 1 900 dae (5,2 jaar). Proxima Centauri d is 'n Subaarde wat rofweg elke 5,1 dae sowat 0,029 AE van die ster af om hom wentel.
Week 26
Die Fidjiaanse nasionale rugbyspan (Engels: Fiji national rugby union team) is die nasionale rugbyspan van Fidji en verteenwoordig dié land tydens internasionale wedstryde (toetswedstryde). Rugby word in Fidji geadministreer deur die Fidjiaanse Rugbyunie (Fiji Rugby Union, FRU) wat in 1913 gestig is. Fidji word deur Wêreldrugby as ’n vlak twee-span erken. Die Fidjiaanse rugbyspan is tans (Junie 2022) elfde op Wêreldrugby se wêreldranglys gelys. Die span neem aan die jaarlikse Stille Oseaan-nasiesbeker deel, saam met Japan, Kanada, Samoa, Tonga en die Verenigde State. Fidji is ’n lid van die Stille Oseaan-eilande Rugbyalliansie (Engels: Pacific Islands Rugby Alliance; PIRA), saam met Tonga; Samoa was tot in 2009 ook ’n lid, maar hulle het hulself onttrek.
Fidji het in 1924 sy eerste internasionale wedstryd teen Tonga gespeel. Fidji, Samoa en Tonga speel gereeld teen mekaar in toernooie soos die Stille Oseaan-nasiesbeker (tot in 2005 Stille Oseaan-drienasies), waarin Fidji tot dusver 16 titels gewen het. Fidji se bynaam is Flying Fijians (Engels vir: “Vlieënde Fidjiane”) en hulle speel tradisioneel in wit truie met swart broeke. Die Cibi-oorlogsdans (Fidjiaans: [ˈðimbi]) word voor elke toetswedstryd deur die Fidjiaanse span uitgevoer. Die oorlogsdans dateer uit die land se oorloë met naburige eilande en word sedert 1939 op die rugbyveld gebruik.
Fidji het tot dusver vir agt van die nege rugbywêreldbekertoernooie gekwalifiseer en net die Rugbywêreldbeker 1995 in Suid-Afrika misgeloop. In 1987 en 2007 het hulle daarin geslaag om tot die kwarteindrondte deur te dring. Sedertdien vaar Fidji nie meer so goed in die Wêreldbeker nie. Een voormalige Fidjiaanse rugbyspeler is in Wêreldrugby se Heldesaal opgeneem.
Week 27
Qantas (/ˈkwɒntəs/ KWON-təs) (IATA: QF, ICAO: QFA) is die vlagdraer en nasionale lugredery van Australië en sy grootste redery volgens vlootgrootte, internasionale vlugte en bestemmings. Die naam was oorspronklik "QANTAS", 'n akroniem vir "Queensland and Northern Territory Aerial Services". Dit dra die bynaam "The Flying Kangaroo" en is die derde oudste redery in die wêreld wat nog in bedryf is. Dit is in November 1920 gestig en het in Mei 1935 met internasionale passasiersvlugte begin. Qantas is 'n stigterslid van die Oneworld-lugrederyalliansie.
Qantas bedryf sedert 1977 besigtigingsvlugte na Antarktika (sonder om te land) namens Croydon Travel. Met vlugte 7 en 8 – 'n ononderbroke diens tussen Sydney en Dallas/Fort Worth wat deur die Airbus A380 bedryf word – wat op 29 September 2014 begin het, het Qantas die wêreld se langste passasiersvlug op die wêreld se grootste passasiersvliegtuig bedryf. Dit is op 1 Maart 2016 verbygesteek deur Emirates se nuwe Auckland-Doebai-diens. Nadat hy Boeing 787-vliegtuie bestel het, het Qantas 'n voorneme aangekondig om ononderbroke vlugte tussen Australië en die Verenigde Koninkryk gedurende Maart 2018 van Perth na Londen te begin. Die eerste vlug het op 24 Maart uit Perth vertrek.
Sedert November 2018 bedryf Qantas en sy filiale 297 vliegtuie, insluitend 71 vliegtuie deur Jetstar Airways; 90 deur die verskillende QantasLink-handelsmerk-lugrederye en ses deur Express Freighters Australia.
Op 19 Maart 2020 het Qantas bevestig dat dit alle internasionale vlugte en ongeveer 60% van binnelandse vlugte vanaf einde Maart tot minstens 31 Mei 2020 sou opskort ná uitgebreide regeringsreisbeperkings weens die Covid-19-pandemie.
Week 28
Die legendariese konings van Swede (Sweeds: sagokonungar) is die heersers van Swede wat in legendes voorkom voor Erik die Oorwinnaar en Olof Skötkonung, wat volgens betroubare bronne die eerste bevestigde Sweedse konings was. Sommige van die stories kan egter aangepaste verhale wees van konings wat werklik bestaan het. 'n Vroeë legendariese koning, Hygelac (500 n.C.), het byvoorbeeld vermoedelik 'n historiese basis omdat sy naam in Frankiese, Engelse, Deense en Yslandse bronne voorkom.
Die historiese bestaan van die meeste legendariese konings is egter onmoontlik om te verifieer weens 'n gebrek aan bronne. Die moderne Sweedse monargie beskou Erik die Oorwinnaar as die eerste koning van Swede.
Op Middeleeuse Sweedse koningslyste is die figuur wat gewoonlik as die eerste koning van Swede voorgehou word Olof Skötkonung, die eerste Christelike Sweedse koning en die eerste een wat geld laat munt het. Die vroeëre konings word meestal net aangetref in Yslandse sagas en 'n soms weersprekende mengsel van mites en poësie wat in die 11de tot 13de eeu geskryf is, verskeie eeue ná die gebeure wat in hulle beskryf word.
Wat ware geskiedenis is en wat legendes in die sagas is, is vandag onmoontlik om te bepaal, en alles daarin behoort as legendaries beskou te word, of selfs fiktief.
Die vroegste legendariese dinastie, die Ynglinge, kan 'n totaal opgemaakte reeks konings wees wat ten doel gehad het om latere dinastieë en heersers in Skandinawië te regverdig en te wettig wat beweer het hulle stam van dié dinastie af. Baie van die legendariese konings het egter regeer in die tyd voordat groter politieke strukture in Skandinawië (soos die Middeleeuse konininkryke Swede, Noorweë en Denemarke) in die Wikingtydperk gevorm is.
Die legendariese konings van Swede, soos hulle in die sagas voorkom, dek drie dinastieë: die Yngling-dinastie, wat beweer het hulle stam van die Noorse god Odin af; die dinastie wat deur Ivar Vidfamne gestig is en die Ynglinge onttroon het; en die Huis van Munsö, wat Vidfamne se dinastie opgevolg het. Die Yslandse sagas beskou die laaste paar konings as deel van die Munsö-dinastie; Erik die Oorwinnaar, Olof Skötkonung, Anund Jakob en Emund die Oue was egter ware historiese konings, hoewel dit nie beteken hulle legendariese voorouers was ware historiese figure nie.
Week 29
Die Centurion was die hooftenk van die Britse Leër na die Tweede Wêreldoorlog. Dit is in diens gestel in 1945 en word allerweë beskou as die beste na-oorlogse tenkontwerp en was geproduseer tot in die 1960's. Die tenk het in die voorste linies gedien tot in die 1980's. Die onderstel was aangepas om in verskeie ander rolle aangewend te word en van dié voertuie is nog steeds in gebruik. Dit was 'n baie goeie tenk, goed gepantser, beweeglik en toegerus met 'n bruikbare kanon.
Die ontwikkeling van die Centurion het in 1943 en produksie in Januarie 1945 begin. Daar is ses prototipes in België afgelewer minder as 'n maand nadat die oorlog in Europa in Mei 1945 beëindig is. Die Centurion is vir die eerste keer in oorlogvoering deur die Britse Leër in die Koreaanse oorlog in 1950 gebruik waar dit deel van VN-magte was. Dit is ook later in die Indies-Pakistanse Oorlog van 1965 gebruik waar dit teen die VSA-verskafde M47 Patton en M48 Patton-tenks te staan gekom het. Dit is deur die Koninklike Australiese Pantserkorps in die Viëtnamoorlog gebruik.
Die Israeli-magte het die Centurion tydens die Sesdaagse Oorlog in 1967, die Jom Kippoeroorlog, in 1973, die Libanonkonflik in 1978 en die Libanonoorlog in 1982 gebruik. Hulle het ook veranderde Centurions as troepedraers gebruik in Gasa, die Wesoewer en op die Libanese grens. Die Koninklike Jordaniese Landmagte het Centurions gebruik, eerstens in 1970 teen Sirië se indringingmagte gedurende die Swart September gebeure en later op die Golanhoogland in 1973. Die Suid-Afrikaanse Weermag het Centurions ontplooi in Angola tydens die Suid-Afrikaanse Grensoorlog in die 1980's, waar dit as die Olifant bekend gestaan het.
Die Centurion het een van die mees gebruikte tenks geword, dit is deur dosyne weermagte wêreldwyd gebruik met sommiges wat in die 1990's nog steeds in gebruik was. So onlangs as die 2006 Israeli-Libanonkonflik het die Israelse Weermag gemodifiseerde Centurions gebruik as pantsertroepedraers en geniekorpsvoertuie.
Die Suid-Afrikaanse Weermag gebruik tans nog oor die 200 Centurions, wat hulle in die 1980's en 2000's gemoderniseer en dit as die Olifant bemark het.
Tussen 1946 en 1962 is 4 423 Centurion tenks gebou, wat uit dertien basismodelle en verskeie variante bestaan het. Die Britse Leër het hulle tenks vervang met die Chieftain.
Week 30
.jpg)
Alpha Centauri (afgekort as Alpha Cen of α Cen) is die naaste stelsel van sterre en eksoplanete aan die Sonnestelsel. Die stelsel van drie sterre wat deur hulle swaartekrag verbind word, is sowat 4,37 ligjare (1,34 parsek) van hier en lê in die suidelike sterrebeeld Sentour (Centaurus). Die drie sterre is α Centauri A (amptelik Rigil Kentaurus), α Centauri B (amptelik Toliman) en die naaste ster, α Centauri C (amptelik Proxima Centauri).
Alpha Centauri A en B is songroottesterre, onderskeidelik 'n G-tipe en K-tipe hoofreeksster, en saam vorm hulle die dubbelster Alpha Centauri AB. Met die blote oog lyk die twee hoofkomponente soos 'n enkele ster met 'n skynbare magnitude van -0,27 – dit is die helderste ster in Sentour en derde helderste ster aan die naghemel (naas Sirius en Canopus).
Eersgenoemde het ’n massa en ligsterkte van onderskeidelik 110% en 151,9% van die Son s’n en laasgenoemde onderskeidelik 90,7% en 44,5%. Tydens die twee sterre se wentelbaan om hulle massamiddelpunt, wissel die afstand tussen hulle van omtrent die afstand tussen die Son en Pluto tot die afstand tussen die Son en Saturnus.
Alpha Centauri C, of Proxima Centauri, is 'n dowwe rooidwerg (M-tipe). Hoewel dit nie met die blote oog gesien kan word nie, is dit die naaste ster aan die Son op 'n afstand van 4,24 ligjare (1,3 parsek). Dit is sowat 0,21 ligjare (0,06 parsek) van Alpha Centauri AB af (sowat 430 keer die radius van Neptunus se wentelbaan).
Proxima Centauri het drie bekende planete: Proxima b, 'n aardgrootte-eksoplaneet in die bewoonbare sone wat in 2016 ontdek is; Proxima c, 'n Superaarde 1,5 AE van die ster af wat moontlik 'n groot ringstelsel het en wat in 2019 ontdek is; en Proxima d, 'n kandidaat-subaarde wat baie naby aan die ster is en waarvan die ontdekking in 2022 aangekondig is.
Alpha Centauri A het moontlik 'n planeet so groot soos Neptunus in die bewoonbare sone, maar dit is nog nie as 'n planeet bevestig nie. Alpha Centauri B het geen bekende planete nie: Planeet Bb, wat na berig is in 2012 ontdek is, was 'n vals alarm.
Week 31
.jpg)
Die wetenskaplike vraag van uit watter groter groep diere voëls ontwikkel het, word tradisioneel die "oorsprong van voëls" genoem. Die huidige wetenskaplike konsensus is dat voëls 'n groep maniroptoriese teropode-dinosourusse is wat in die Mesosoïese Era ontstaan het.
'n Nou verwantskap tussen dinosourusse en voëls is in die 19de eeu die eerste keer voorgestel ná die ontdekking van die primitiewe voël Archaeopteryx in Duitsland. Voëls en uitgestorwe nievlieënde dinosourusse het baie unieke eienskappe van hul skelette in gemeen. Daarbenewens is die fossiele van meer as 30 spesies nievlieënde dinosourusse ontdek met vere wat bewaar gebly het. Daar is selfs baie klein dinosourusse, soos Microraptor en Anchiornis, met lang vere aan die bene en arms wat vlerke vorm. Fossielbewyse het ook getoon voëls en dinosourusse het ooreenstemmende eienskappe soos hol bene met lugruimtes, gastroliete in die spysverteringstelsel en nesbou- en broeigedrag.
Hoewel die oorsprong van voëls histories 'n omstrede onderwerp in evolusionêre biologie is, bevraagteken min wetenskaplikes deesdae die feit dat voëls van dinosourusse afkomstig is; hulle stel ander vorme van afkoms voor, soos uit reptiele van die klade Archosauria. Al word aangeneem voëls stam van dinosourusse af, word die presiese reeks evolusionêre gebeure wat aanleiding tot die ontstaan van vroeë voëls in die groep maniroptoriese teropodes gegee het, steeds betwis. Die oorsprong van vlieg in voëls is 'n aparte, maar verwante vraag waarvoor daar ook 'n paar voorgestelde antwoorde is.
Week 32
Die Nederlandse nasionale krieketspan, met die bynaam Oranje, is die nasionale krieketspan van Nederland en verteenwoordig dié land in internasionale krieket. Krieket word in Nederland deur die Koninklike Nederlandse Krieketbond beheer. Nederland speel sy tuiswedstryde op die VRA-krieketveld in Amstelveen, net buite Amsterdam, en het tydens die Krieketwêreldbeker 1996 in Suid-Asië sy eerste verskyning gemaak. Saam met Skotland is Nederland tradisioneel een van die sterker Europese nasionale krieketspanne na die toetsnasies Engeland en Ierland.
Krieket word sedert die 18de eeu in Nederland gespeel en was reeds in die 1860’s ’n gewilde sport in dié land. Ander sportsoorte – veral sokker – het intussen onder Nederlanders meer gewild geword en krieket verbygesteek; tans is daar sowat 6 000 krieketspelers in Nederland. Tydens die Krieketwêreldbeker 1999 is een wedstryd, dié tussen Suid-Afrika en Kenia, op Nederlandse bodem gespeel, maar die Nederlandse span self het nie aan dié toernooi deelgeneem nie. In 2004 het hulle eersterangse krieket in die Interkontinentale beker gespeel, gelykop gespeel teen Skotland in Aberdeen en in Deventer met ’n beurt teen Ierland verloor.
Nederland het van 1 Januarie 2006 tot 1 Februarie 2014 EDI-status geniet. Hulle het in Junie 2014 hul T20I-status herwin nadat hulle in 2008 hul eerste wedstryd in hierdie formaat gespeel het. In April 2018 het die IKR besluit om aan al sy lede volle T20I-status toe te ken. Vervolgens sal alle T20I-wedstryde wat Nederland ná 1 Januarie 2019 teen ander IKR-lede speel, as volle T20I erken word.
Nederland is tans 14de op die eendagranglys en 18de op die Twintig20-wêreldranglys.
Week 33
Die bonobo, of Pan paniscus, is ’n spesie groot ape (Hominidae). ’n Nabyverwant is die gewone sjimpansee. Fossiel- en DNS-toetse wys albei spesies is sustersgroepe van die moderne menslike lyn.
Die bonobo is 'n bedreigde spesie en een van die twee spesies van die genus Pan. Die ander spesie is die sjimpansee. Hoewel die term "sjimpansee" soms gebruik word om na albei spesies te verwys, word dit deesdae meestal gebruik vir Pan troglodytes, terwyl die naam "bonobo" gebruik word vir Pan paniscus. Hulle is voorheen as 'n enkele spesie beskou en die bonobo was bekend as die dwergsjimpansee. Taksonomies word die subtribus Panina heeltemal deur die genus Pan opgeneem en daarom is die sjimpansee en bonobo saam as die "paniene" bekend.
Die bonobo word gekenmerk deur relatief lang bene, pienk lippe, ’n donker gesig en lang hare wat 'n middelpaadjie vorm. Hy kom voor in ’n gebied van 500 000 km² in die Kongobekken van die Demokratiese Republiek die Kongo. Die spesie is omnivore, veral vrugtevreters, en kom hoofsaaklik in woude voor.
Nie die bonobo of sjimpansee is goeie swemmers nie en die vorming van die Kongorivier sowat 1,5-2 miljoen jaar gelede het moontlik gelei tot die splitsing van die bonobolyn vanweë spesievorming. Bonobo's bly suid van die rivier en het dus geskei geraak van die voorouers van die sjimpansee, wat noord van die rivier voorgekom het. Daar is geen konkrete inligting oor getalle nie, maar daar is na raming tussen 29 500 en 50 000 bonobo's oor. Die spesie is op die Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur (IUBN) se lys van bedreigde spesies. Hulle word bedreig deur die vernietiging van hul habitat en die groter wordende mensbevolkings, maar hoofsaaklik deur wilddiefstal. In aanhouding leef hulle sowat 40 jaar. Hulle lewensverwagting in die natuur is onbekend, maar waarskynlik heelwat korter.
Week 34
Cleopatra VII Filopator (Grieks: Κλεοπάτρα Φιλοπάτωρ; 69 v.C. - 10 Augustus 30 v.C.) was van 51 tot 30 v.C. farao van die Ptolemeïese Ryk van Egipte en sy laaste aktiewe heerser.
As lid van die Ptolemeïese dinastie was sy 'n afstammeling van sy stigter, Ptolemeus I Soter, 'n Masedoniese generaal en vriend van Alexander die Grote. Ná Cleopatra se dood het Egipte 'n provinsie van die Romeinse Ryk geword, en dit was die einde van die tweede laaste Hellenistiese staat en tydperk wat geduur het vanaf die bewind van Alexander (336-323 v.C.). Haar moedertaal was Koine, en sy was die enigste Ptolemeïese heerser wat Egipties leer praat het.
In 58 v.C. het Cleopatra vermoedelik haar pa, Ptolemeus XII Auletes, vergesel tydens sy verbanning na Rome ná 'n opstand in Egipte ('n Romeinse vasalstaat) en dit het sy dogter Berenike IV in staat gestel om die troon op te eis. Berenike is in 55 v.C. vermoor toe Ptolemeus met Romeinse militêre hulp na Egipte terugkeer. Toe hy in 51 v.C sterf, het die gesamentlike bewind van Cleopatra en haar broer Ptolemeus XIII begin, maar 'n uitval tussen hulle het tot 'n burgeroorlog gelei. Nadat die Romeinse staatsman Pompeius in 48 v.C. 'n veldslag in Griekeland teen sy teenstander Julius Caesar ('n Romeinse dikatator en konsul) in Caesar se burgeroorlog verloor het, het hy na Egipte gevlug. Pompeius was 'n politieke bondgenoot van Ptolemeus XII, maar Ptolemeus XIII het hom op aanbeveling van sy hofeunugs in 'n lokval gelei en vermoor voor Caesar se aankoms en besetting van Alexandrië.
Caesar het toe probeer om die mededingende Ptolemeïese sibbes te herenig, maar Ptolemeus se hoofraadgewer het gedink Caesar se voorwaardes bevoordeel Cleopatra, en daarom het Ptolemeus se magte haar en Caesar by die paleis beleër. Kort nadat die beleg deur versterkings opgehef is, is Ptolemeus XIII dood in die Slag van die Nyl. Cleopatra se halfsuster Arsinoe IV is eindelik na Efese verban vir haar rol in die beleg. Caesar het Cleopatra en haar broer Ptolemeus XIV tot medeheersers verklaar, maar het 'n verhouding met Cleopatra begin wat tot die geboorte van 'n seun, Caesarion, gelei het. Cleopatra het in 46 en 44 v.C. as 'n vasalkoningin na Rome gereis, waar sy in Caesar se villa gebly het.
Nadat hy Antonius en Cleopatra se vloot in 31 v.C. in die Slag van Actium verslaan het, het Octavianus se magte Egipte in 30 v.C. binnegeval en Antonius verslaan. Dit het gelei tot Antonius se selfmoord en Cleopatra se dood nadat sy gif gedrink het.
Week 35
Fenisië (van die Griekse Φοινίκη, Phoiníkē; Arabies: فينيقية, Fīnīqīyah) was ’n antieke Semitiessprekende, seevarende beskawing in die westelike kusstreke van die Vrugbare Halfmaan wat aan die kuslyn van die moderne Libanon gesentreer was. Al die groot Fenisiese stede was aan die kus van die Middellandse See geleë.
Die gebied van die Fenisiese stadstate het deur die geskiedenis uitgebrei en gekrimp. Die kernstreek waarin die Fenisiese kultuur ontwikkel en floreer het, het gestrek van Bublos in Noord-Libanon tot Karmelberg in die hedendaagse Israel. Op die hoogtepunt van sy bestaan het Fenisië se grondgebied in die oostelike Mediterreense streek gestrek van die Orontesriviermond tot by Ashkelon. Buite sy tuisgebied het die Fenisiese beskawing gestrek tot by die Middellandse See, van Siprus tot die Iberiese Skiereiland.
Die Fenisiërs was 'n Semitiessprekende volk van ietwat onbekende oorsprong wat omstreeks 3000 v.C. in die Levant ontstaan het. Die term "Fenisië" is 'n antieke Griekse, nie-inheemse naam wat waarskynlik een van hulle belangrikste uitvoergoedere beskryf het: 'n kleursel ook bekend as Tiriese pers. Dit het nie 'n samehangende kultuur of gemeenskap beskryf nie, want anders sou dit plaaslik verstaan gewees het.
Die Fenisiërs was in stadstate georganiseer, nes dié in antieke Griekeland, waarvan die noemenswaardigstes Tirus, Sidon en Bublos was. Elke stadstaat was polities onafhanklik, en daar is geen bewyse dat die Fenisiërs aan hulleself as 'n enkele nasionaliteit gedink het nie. Die Fenisiërs het kolonies en handelsposte oor die hele Mediterreense streek gevestig. Kartago, 'n nedersetting in Noordwes-Afrika, het in die 7de eeu v.C. 'n groot beskawing uit eie reg geword. Die Fenisiese gemeenskap en kultuurlewe was gesentreer om handel en seevaart. Terwyl die meeste stadstate deur die een of ander soort koning regeer is, het handelaarsfamilies waarskynlik groot invloed uitgeoefen.
Week 36
Uranus se ringe is nie so ingewikkeld soos die ringstelsels van Saturnus nie, maar ook nie so eenvoudig soos dié van Jupiter en Neptunus nie. Uranus se ringe is op 10 Maart 1977 deur James L. Elliot, Edward W. Dunham en Douglas J. Mink ontdek. Meer as 200 jaar gelede (in 1789) het William Herschel ook beweer hy het ringe gesien. Sommige moderne sterrekundiges twyfel of dit moontlik is omdat die ringe donker en dof is, terwyl ander nie so skepties is nie.
Teen 1978 is nege ringe geïdentifiseer. Nog twee ringe is in 1986 ontdek op foto's wat deur die Voyager 2-ruimtetuig geneem is, en twee buitenste ringe is in 2003-'05 gevind op foto's van die Hubble-ruimteteleskoop. Die 13 ringe word genoem, in die volgorde van die planeet af: 1986U2R/ζ, 6, 5, 4, α, β, η, γ, δ, λ, ε, ν en μ. Hul radiusse wissel van sowat 38 000 km vir die 1986U2R/ζ-ring tot sowat 98 000 km vir die μ-ring. Bykomende fyn stofbane en onvolledige boë kan tussen die hoofringe voorkom. Die ringe is besonder donker en bestaan waarskynlik uit waterys en ’n mate van organiese stof.
Die meeste van Uranus se ringe is ondeurskynend en net ’n paar kilometer breed. Die deeltjies waaruit die ringe bestaan, is hoofsaaklik 0,2-20 m in deursnee. Sommige ringe is egter dunner: die breë, dowwe 1986U2R/ζ-, μ- en ν-ring bestaan uit klein stofdeeltjies, terwyl die smal, dowwe λ-ring ook groter liggame bevat.
Daar word geglo Uranus se ringe is relatief nuut, nie meer as 600 miljoen jaar oud nie. Dit het waarskynlik ontstaan uit die botsing van ’n paar mane wat eers om die planeet gewentel het. Die mane het toe in klein deeltjies opgebreek.
Die meganisme wat die smaller ringe inperk, is nie goed bekend nie. Aanvanklik is gemeen elke smal ring het twee "herdersmane" (wat materie aantrek en afstoot) wat hul vorm aan hulle gee, maar in 1986 het Voyager 2 ontdek daar bestaan net een sodanige "herderspaar": Cordelia en Ophelia rondom die helderste ring (ε).
Week 37
San Francisco Internasionale Lughawe (IATA: SFO, ICAO: KSFO, FAA LID: SFO) is 'n internasionale lughawe in San Mateo County, 21 km suid van die sentrum van San Francisco, Kalifornië. Dit huisves vlugte na bestemmings regoor Noord-Amerika en is 'n belangrike poort na Europa, die Midde-Ooste, Asië en Australasië.
SFO is die grootste lughawe in die San Franciscobaai-area en die tweede besigste in Kalifornië, naas Los Angeles Internasionale Lughawe (LAX). In 2017 was dit die sewende besigste lughawe in die Verenigde State en die 24ste besigste in die wêreld volgens passasiersgetalle. Dit is die vyfde grootste spilpunt vir United Airlines, wat vanaf Terminaal 3 en die Internasionale Terminaal funksioneer. SFO funksioneer as United se primêre Trans-Stille Oseaan-poort. Daarbenewens is SFO 'n belangrike instandhoudingsentrum vir United Airlines en huisves die SFO-museum wat in 1980 geskep is, die eerste museum in 'n internasionale lughawe. Dit dien ook as 'n spilpunt vir Alaska Airlines, wat uit Terminaal 2 bedryf word.
Die lughawe word besit en bedryf deur die stad en distrik San Francisco en het 'n San Francisco-posadres. Dit is egter buite San Francisco geleë in die ongeïnkorporeerde San Mateo County. Tussen 1999 en 2004 het die San Francisco-lughawekommissie SFO Enterprises, Inc. in die stad bedryf om toesig te hou oor sy besigheidsaankope en bedrywighede van ondernemings.
Week 38
Die Samoaanse nasionale rugbyspan (Engels: Samoa national rugby union team; Samoaans: Manu Samoa) is die nasionale rugbyspan wat Samoa in internasionale wedstryde (toetswedstryde) verteenwoordig. Rugby word in Samoa geadministreer deur Rugby Samoa (Lakapi Samoa) wat in 1924 gestig is. Samoa word deur Wêreldrugby as ’n vlak twee-span erken. Die Samoaanse rugbyspan is tans (September 2022) elfde op Wêreldrugby se wêreldranglys gelys. Die span neem aan die jaarlikse Stille Oseaan Nasiesbeker deel, saam met Fidji, Japan, Kanada, Tonga en die Verenigde State. Samoa was ’n lid van die Stille Oseaan-eilande Rugbyalliansie (Engels: Pacific Islands Rugby Alliance; PIRA), saam met Fidji en Tonga; maar hulle het in 2009 hulself onttrek.
Samoa het in 1924 sy eerste internasionale wedstryd teen Fidji gespeel. Samoa, Fidji en Tonga speel gereeld teen mekaar in toernooie soos die Stille Oseaan-nasiesbeker (tot in 2005 Stille Oseaan-drienasies), waarin Samoa tot dusver 14 titels gewen het. Samoa se bynaam is Manu Samoa en hulle speel tradisioneel in blou truie met wit broeke. Om die opponent te intimideer en hulself te motiveer word voor elke toetswedstryd die Siva Tau-oorlogsdans deur die Samoaanse span uitgevoer. Dié oorlogsdans dateer uit die land se oorloë met naburige eilande.
Samoa het tot dusver vir agt van die nege rugbywêreldbekertoernooie gekwalifiseer en net die Rugbywêreldbeker 1987 in Australië en Nieu-Seeland misgeloop. In 1991 en 1995 het hulle daarin geslaag om tot die kwarteindrondte deur te dring. Sedertdien vaar Samoa nie meer so goed in die Wêreldbeker nie. Twee voormalige Samoaanse rugbyspelers is in Wêreldrugby se Heldesaal opgeneem.
Week 39
Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog, ook bekend as die Namibiese Vryheidsoorlog, en soms in Suid-Afrika as die Angolese Bosoorlog aangedui, was 'n grootliks asimmetriese konflik wat vanaf 26 Augustus 1966 in Namibië (destyds Suidwes-Afrika), Zambië en Angola plaasgevind het, tot 21 Maart 1990. Dit is geveg tussen die Suid-Afrikaanse Weermag (SAW) en die People's Liberation Army of Namibia (PLAN), 'n gewapende vleuel van die South West Africa People's Organisation (SWAPO). Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog het gelei tot van die grootste veldslae op die Afrika-kontinent sedert die Tweede Wêreldoorlog en was nou verweef met die Angolese Burgeroorlog.
Na etlike jare van onsuksesvolle petisie deur die Verenigde Nasies en die Internasionale Geregshof vir Namibiese onafhanklikheid van Suid-Afrika, het SWAPO die PLAN in 1962 gevorm met wesenlike bystand van die Sowjetunie, Volksrepubliek van China en simpatieke Afrika-state soos Tanzanië, Ghana, en Algerië. Gevegte het tussen PLAN en die Suid-Afrikaanse owerhede in Augustus 1966 uitgebreek. Tussen 1975 en 1988 het die SAW massiewe konvensionele klopjagte in Angola en Zambië uitgevoer om PLAN se voorwaartse bedryfsbasisse uit te skakel. Dit het ook spesialis-teeninsurgensie-eenhede soos Koevoet en 32-Bataljon ontplooi wat opgelei is om eksterne verkenning uit te voer en guerrillabewegings op te spoor.
Suid-Afrikaanse taktiek het toenemend aggressief geword namate die konflik gevorder het. Die SAW se invalle het Angolese ongevalle opgelewer en soms gelei tot ernstige kollaterale skade aan ekonomiese installasies wat as noodsaaklik vir die Angolese ekonomie beskou is. Oënskynlik om hierdie strooptogte te stop, maar ook om die groeiende alliansie tussen die SAW en die National Union for the Total Independence for Angola (UNITA), wat eersgenoemde met gebuite PLAN-toerusting bewapen het, te ontwrig, het die Sowjetunie die People's Armed Forces of Liberation of Angola (FAPLA) deur 'n groot kontingent van militêre adviseurs en tot vier miljard dollar se moderne verdedigingstegnologie in die 1980's gesteun. Vanaf 1984 was gereelde Angolese eenhede onder Sowjetbevel selfversekerd genoeg om teen die SAW te veg. Hulle posisies is ook deur duisende Kubaanse troepe versterk. Die toestand van oorlog tussen Suid-Afrika en Angola het kortstondig geëindig met die kortstondige Lusaka-ooreenkomste, maar het in Augustus 1985 hervat, aangesien beide PLAN en UNITA die wapenstilstand benut het om hul eie guerrilla-aktiwiteite te versterk, wat gelei het tot 'n hernieude fase van FAPLA-gevegsoperasies gekulmineer in die Slag van Cuito Cuanavale. Die Suid-Afrikaanse Grensoorlog is grootliks beëindig deur die Drieparty-akkoord, bemiddel deur die Verenigde State, wat die partye verbind het tot 'n onttrekking van Kubaanse en Suid-Afrikaanse militêre personeel uit onderskeidelik Angola en Suidwes-Afrika. PLAN het sy finale guerrilla-veldtog in April 1989 van stapel gestuur. Suidwes-Afrika het 'n jaar later, op 21 Maart 1990, formeel onafhanklikheid as die Republiek van Namibië ontvang.
Ten spyte daarvan dat dit grootliks in buurstate geveg is, het die Suid-Afrikaanse Grensoorlog 'n fenomenale kulturele en politieke impak op die binnelandse Suid-Afrikaanse samelewing gehad. Die land se apartheidsregering het baie moeite gedoen om die oorlog as deel van 'n inperkingsprogram teen streeks-Sowjetekspansionisme aan te bied en dit gebruik om openbare anti-kommunistiese sentiment aan te wakker. Dit bly 'n integrale tema in kontemporêre Suid-Afrikaanse letterkunde in die breë en veral Afrikaanstalige werke, wat aanleiding gegee het tot 'n unieke genre bekend as grensliteratuur.
Week 40
Die Neanderdallers of Neanderdalmense is ’n uitgestorwe spesie van argaïese mense in die genus Homo, moontlik ’n subspesie van Homo sapiens, wat tot omtrent 40 000 jaar gelede in Eurasië voorgekom het.
Hoewel daar konsensus is dat die redes vir hulle uitsterwing "hoogs betwisbaar" is, word demografiese faktore soos klein bevolkings, verbastering en lukrake skommelings as waarskynlike faktore beskou. Ander redes wat aangevoer word, is opname in die moderne menslike samelewing, groot klimaatsveranderings, siektes of 'n kombinasie van dié faktore.
Hulle word gewoonlik geklassifiseer as die spesie Homo neanderthalensis, maar sommige wetenskaplikes beskou hulle as Homo sapiens neanderthalensis, ’n subspesie van Homo sapiens. Dit is onduidelik wanneer die Neanderdallers van die menslike lyn afgeskei het; studies dui op verskillende intervalle wat wissel van 315 000 jaar tot meer as 800 000 jaar gelede. Die tyd toe hulle van hulle voorouer H. heidelbergensis afgeskei is, is ook onduidelik. Die oudste moontlike Neanderdallerbene dater van 430 000 jaar gelede, maar die klassifikasie is onseker. Neanderdallers is bekend van talle fossiele, veral van ná 130 000 jaar gelede. Die tipespesimen, "Neanderthal 1", is in 1856 in die Neanderdal in die hedendaagse Duitsland ontdek. Vir 'n groot deel van die 20ste eeu het navorsers die Neanderdallers uitgebeeld as primitief, onintelligent en dierlik. Hoewel kennis en die persepsie van hulle sedertdien aansienlik verander het in die wetenskaplike gemeenskap, is die beeld van die onontwikkelde grotman-argetipe steeds gewild in die volkskultuur.
In vergelyking met die mens het Neanderdallers 'n robuuste liggaamsbou gehad met proporsioneel kort ledemate. Navorsers skryf dit dikwels toe aan aanpassing om hitte in 'n koue klimaat te bewaar, maar dit kon ook aanpassings gewees het om te hardloop in die warmer woudstreke waar hulle dikwels voorgekom het. Hulle het egter wel aanpassings vir die koue gehad, soos gespesialiseerde vetstoring en 'n vergrote neus om lug warm te maak. Die mans was gemiddeld 165 cm lank en vroue 153 cm, nes moderne mense voor die industriële tydperk. Die breinholtes van mans en vroue was onderskeidelik sowat 1 640 cm3 en 1 460 cm3, wat binne die omvang van moderne menslike breine is.
Week 41
Die Skotse nasionale krieketspan (Engels: Scotland national cricket team; Skots-Gaelies: Sgioba nàiseanta criogaid na h-Alba; Skots: Scotland naitional cricket team) is die nasionale krieketspan wat Skotland in internasionale krieket verteenwoordig. Krieket word in Skotland deur Krieket Skotland (Engels: Cricket Scotland) beheer. Skotland speel sy tuiswedstryde meestal op The Grange Club, Edinburg. Saam met Nederland is Skotland tradisioneel een van die sterker Europese nasionale krieketspanne na die toetsnasies Engeland en Ierland.
Wedywering met Ierland bestaan sedert die eerste spanne in 1888 teen mekaar gespeel het. Tot in die vroeë 1990’s is Skotland nes Ierland in internasionale krieket amptelik deur die Engelse nasionale krieketspan verteenwoordig. Skotland het ná die verbreking van bande met die Engelse nasionale krieketspan twee jaar vroeër in 1994 ’n medelid van die Internasionale Krieketraad geword. Sedertdien het hulle aan drie krieketwêreldbekertoernooie (in 1999, 2007 en 2015) en vier T20I-wêreldbekertoernooie (in 2007, 2009, 2016 en 2021) deelgeneem. Hul eerste oorwinning in enige van hierdie toernooie het egter eers gekom nadat hulle Hongkong tydens die T20I-wêreldbeker 2016 verslaan het. Daarbenewens het Skotland twee wedstryde tydens die 1999-toernooi tuis gespeel en sodoende die eerste assosiaatland geword wat wêreldbekerwedstryde aangebied het. Skotland het aan elke IKR Interkontinentale Bekertoernooi deelgeneem en ook die eerste toernooi in 2004 gewen. Tussen 2010 en 2013 het die span aan die ECB 40 as die Skotse Saltires meegeding.
In April 2018 het die IKR besluit om aan al sy lede volle T20I-status toe te ken. Vervolgens sal al die T20I-wedstryde wat Skotland ná 1 Januarie 2019 teen ander IKR-lede speel, as ’n volle T20I erken word. Skotland is tans (Oktober 2022) 12de op die eendagranglys en 15de op die Twintig20-wêreldranglys.
Week 42
Jupiter is die vyfde planeet van die Son af en die grootste in die Sonnestelsel. Dit is 'n gasreus met 'n massa van meer as twee en 'n half keer dié van al die ander planete in die Sonnestelsel saam, maar effens kleiner as 'n duisendste van die Son se massa. Jupiter is die helderste natuurlike voorwerp in die Aarde se naglug naas die Maan en Venus, en dit word reeds sedert die voorgeskiedenis waargeneem. Dit is genoem na die Romeinse god Jupiter, die koning van die gode.
Jupiter bestaan hoofsaaklik uit waterstof, maar helium beslaan 'n kwart van sy massa en 'n tiende van sy volume. Dit het waarskynlik 'n rotsagtige kern van swaarder elemente, maar ontbreek, nes die ander gasreuse in die Sonnestelsel, 'n goed gedefinieerde soliede oppervlak. Die voortdurende sametrekking van Jupiter se binnekant wek meer hitte op as wat dit van die Son kry. Vanweë sy vinnige rotasie is Jupiter se vorm 'n afgeplatte sferoïde: Dit het 'n effense maar merkbare uitstulping om sy ewenaar. Die buitenste atmosfeer is verdeel in 'n reeks bande in sy breedte, met onstuimigheid en storms aan die grense tussen hulle. 'n Prominente gevolg hiervan is die Groot Rooi Vlek, 'n reusestorm wat minstens sedert 1831 sigbaar is.
Jupiter word omring deur 'n dowwe planetêre ringstelsel en 'n kragtige magnetosfeer. Sy magnetiese stert is byna 800 miljoen km (5,3 AE) lank en strek amper tot by Saturnus se wentelbaan. Jupiter het 80 bekende mane en moontlik meer, insluitende die vier groot mane van Galilei wat in 1610 deur Galileo Galilei ontdek is: Io, Europa, Ganumedes en Kallisto. Io en Europa is omtrent so groot soos die Aarde se Maan, Kallisto is amper so groot soos die planeet Mercurius en Ganumedes is groter.
Pioneer 10 was die eerste ruimtetuig wat Jupiter besoek het. Sy naaste afstand aan die planeet was in Desember 1973. Verskeie robottuie het Jupiter sedertdien besoek, onder meer die Pioneer- en Voyager-verbyvlugsendings van 1973 tot 1979, en later die Galileo-wenteltuig in 1995. In 2007 het die New Horizons die planeet besoek en sy swaartekrag gebruik om sy spoed te verhoog en sy baan aan te pas op sy vlug na Pluto.
Die laaste tuig wat Jupiter besoek het, is Juno, wat in Julie 2016 in 'n wentelbaan om die planeet gegaan het. Toekomstige teikens in die Jupiter-stelsel wat besoek sal word, sluit moontlik in die ysbedekte vloeistofoseaan van Europa.
Week 43
Virgin Australia (IATA: VA, ICAO: VOZ), die handelsnaam van "Virgin Australia Airlines Pty Ltd", is 'n Australiese lugredery. Dit is die grootste lugredery volgens vlootgrootte wat die Virgin-handelsmerk gebruik. Dit het op 31 Augustus 2000 as Virgin Blue met diens begin, met twee vliegtuie op 'n enkele roete. Dit het hom skielik as 'n groot lugredery in Australië se binnelandse mark bevind ná die sluiting van Ansett Australia in September 2001. Die lugredery het sedertdien gegroei om 32 stede direk in Australië te bedien, vanaf spilpunte in Brisbane, Melbourne en Sydney.
Die lugredery se hoofkwartier is gebaseer in South Bank, Queensland. Dit is mede-gestig deur die Britse sakeman Richard Branson (die stigter van die Virgin Groep), wat in die Britse Maagde-eilande op sy eie Necker-eiland woon, en die voormalige uitvoerende hoof Brett Godfrey.
In 2011 het die lugdiens 'n massiewe transformasie ondergaan – met die verandering van sy handelsmerk na Virgin Australia. Dit het die bekendstelling van 'n nuwe vliegtuigkleurskema, nuwe uniforms en nuwe spyskaartopsies aan boord sowel as 'n besigheidsklasproduk ingesluit, wat Virgin Blue nie gehad het nie. Nuwe wyerompvliegtuie is aangeskaf om met Qantas mee te ding, en die uitrol van besigheidsklas oor die hele Virgin Australia-netwerk. In 2019 is dit geoormerk as een van Australië se top 10 belastingontduikers, wat $18 miljard verdien terwyl hulle geen belasting betaal het nie.
Op 21 April 2020 het Virgin Australia Holdings in vrywillige administrasie gegaan as gevolg van die impak van die Covid-19-pandemie en finansiële probleme in die jare wat tot die pandemie gelei het. Op 26 Junie 2020 is aangekondig dat Bain Capital 'n verkoop- en implementeringsakte met administrateur Deloitte aangegaan het om Virgin Australia te verkry. Krediteure het op 4 September 2020 tot hierdie voorstel ingestem, met die herorganisasie en verandering van eienaarskap wat op 17 November 2020 afgehandel is.
Week 44
Miami is 'n groot stad en kusmetropool geleë in Miami-Dade County in die suidooste van Florida. Met 'n bevolking van 442 241 in die 2020-sensus, is dit die tweede grootste stad in die deelstaat van Florida ná Jacksonville, die elfde-digsbevolkte stad in Suidoos-VSA, en die 44ste mees bevolkte stad in die land. Miami is die kern van die land se negende grootste en wêreld se 34ste grootste metropolitaanse gebied met 'n bevolking van 6,138 miljoen mense in 2020.
Miami lê in die suidoostelike deel van Florida, tussen die Florida Everglades en die Atlantiese Oseaan. Die stad het die derde grootste luglyn in die Verenigde State met meer as 300 hoë geboue, waarvan 58 hoër as 150 meter (491 vt) is.
Miami is 'n belangrike sentrum en leier in finansies, handel, seevervoer, kultuur, kuns en internasionale handel. Die Miami-metropolitaanse gebied is verreweg die grootste stedelike ekonomie in Florida en die 12de grootste in die Verenigde State, met 'n BBP van $344,9 miljard teen 2017. In 2020 is Miami deur die GaWC as 'n Beta + vlak wêreldstad geklassifiseer. In 2019 was Miami in die sewende plek in die Verenigde State en 31ste wêreldwyd in sakeaktiwiteite, mensekapitaal, inligtingsuitruiling, kulturele ervaring en politieke betrokkenheid. Volgens 'n UBS-studie in 2018 van 77 wêreldstede, is Miami die tweede rykste stad in die Verenigde State en derde rykste wêreldwyd in koopkrag. Miami is 'n meerderheid-minderheidstad met 'n Spaanse bevolking van 310 472, of 70,2 persent van die stad se bevolking.
Die middestad van Miami het een van die grootste konsentrasies van internasionale banke in die Verenigde State en is die tuiste van baie groot nasionale en internasionale maatskappye. Die Gesondheidsdistrik is die tuiste van verskeie groot Universiteit van Miami-geaffilieerde hospitaal- en gesondheidsfasiliteite, insluitend Jackson Memorial Hospital, die land se grootste hospitaal met 1 547 beddens, en die Leonard M. Miller School of Medicine, die Universiteit van Miami se akademiese mediese sentrum en onderrighospitaal, en ander wat betrokke is by gesondheidsverwante sorg en navorsing.
PortMiami, die stad se seehawe, is die besigste vaarthawe in die wêreld in beide passasiersverkeer en vaartlyne, en verwys na homself as die "Cruise Capital of the World". Miami is ook 'n belangrike toerismekern vir internasionale besoekers, die tweede plek in die land na New York-stad. Miami word soms die "poort na Latyns-Amerika" genoem vanweë die omvang van sy kommersiële en kulturele bande.
Miami is in 1896 vernoem na die Miami-rivier, afgelei van die Tequesta woord Mayaimi, die historiese naam van die Okeechobee-meer, wat soet water beteken.
Week 45
'n Meteoriet is 'n soliede stuk afval uit die ruimte van 'n voorwerp soos 'n komeet, asteroïde of meteoroïde wat in die buitenste ruim ontstaan, sy reis deur die atmosfeer oorleef en die oppervlak van 'n planeet of maan tref. Wanneer die oorspronklike voorwerp die atmosfeer binnegaan, veroorsaak verskeie faktore soos wrywing, druk en chemiese wisselwerkings dat die atmosferiese gasse die liggaam laat verhit en energie laat uitstraal. Dit word dan 'n meteoor en vorm 'n vuurbal, of wat algemeen 'n "verskietende ster" genoem word. Sterrekundiges noem die helderste vuurballe boliede. Sodra dit op die groter liggaam se oppervlak beland, word die meteoor 'n meteoriet.
Meteoriete wissel baie in grootte. Vir geoloë is 'n bolied 'n meteoriet wat groot genoeg is om 'n slagkrater te laat.
Meteoriete is tradisioneel in drie breë kategorieë ingedeel: steenmeteoriete, wat klippe is en hoofsaaklik uit silikaatminerale bestaan; ystermeteoriete, wat hoofsaaklik uit ysternikkel bestaan; en steen-ystermeteoriete, wat groot hoeveelhede metaal én klip bevat.
Moderne klassifikasiestelsels verdeel meteoriete in groepe volgens hulle struktuur, chemiese en isotopiese samestelling en mineralogie. Meteoriete kleiner as 2 mm word as "mikrometeoriete" geklassifiseer. Buiteaardse meteoriete is al op die Maan en Mars gevind.
Week 46
Die Namibiese nasionale krieketspan, met die bynaam “die Arende”, is die nasionale krieketspan wat Namibië in internasionale krieket verteenwoordig. Krieket word in Namibië deur Krieket Namibië (Engels: Cricket Namibia, CN) beheer. Namibië is sedert 1992 ’n assosiaatlid van die Internasionale Krieketraad (IKR), en het in 2007 by die IKR se Hoëprestasieprogram aangesluit. Namibië het aan die Krieketwêreldbeker 2003 in Suid-Afrika deelgeneem, maar al sy wedstryde verloor. Hulle het tot dusver aan elke Interkontinentale Bekertoernooi deelgeneem. Saam met Kenia word Namibië tradisioneel as een van die sterker nasionale Afrika-krieketspanne na die toetsnasies Suid-Afrika en Zimbabwe beskou.
In onlangse jare het Namibiese krieket ’n sterk vordering gesien, veral danksy die groot invloed van die krieketnasie Suid-Afrika. Krieket is deur Suid-Afrika na die destydse mandaatgebied Suidwes-Afrika gebring en het daar gewildheid onder die bevolking verwerf, veral in die suide van dié land en rondom Windhoek, maar ook Namibië se nabyheid aan Suid-Afrika het gehelp om die spel in Namibië te laat ontwikkel. Namibië word tans as tweede beste span in Afrika, na die Suid-Afrikaanse Proteas en nog voor die toetsnasie Zimbabwe, beskou. Vername Namibiese krieketspelers sluit in Neil Rossouw en Pieter Rossouw.
In April 2018 het die IKR besluit om aan al sy lede volle T20I-status toe te ken. Vervolgens sal al die T20I-wedstryde wat Namibië ná 1 Januarie 2019 teen ander IKR-lede speel, as ’n volle T20I erken word. Namibië is tans (November 2022) 14de op die eendagranglys en 14de op die Twintig20-wêreldranglys. In Oktober 2019 het die Namibiese nasionale krieketspan tydens die T20I-wêreldbekerkwalifisering 2019 gekwalifiseer vir die T20I-wêreldbeker 2021, waar hulle in die eerste rondte hul eerste toernooi-oorwinnings teen Nederland en Ierland aangeteken en sodoende tot die Super Twaalf gevorder het, hul beste prestasie nog tydens ’n internasionale toernooi. Daarmee het hulle regstreeks vir die T20I-wêreldbeker 2022 gekwalifiseer.
Week 47
Charles III (Charles Philip Arthur George; 14 November 1948) is koning van die Verenigde Koninkryk en 14 ander lande van die Statebond. Hy was die regmatige Britse troonopvolger sowel as die Hertog van Cornwall en van Rothesay van 1952 tot met sy opvolging in 2022. Hy was die langs lewende regmatige troonopvolger in die geskiedenis van Brittanje. Hy was ook die langs dienende Prins van Wallis: van Julie 1958 tot 8 September 2022 ná die dood van sy moeder, Elizabeth II. Verder is hy die oudste persoon wat dié land se troon bestyg: op 73-jarige ouderdom.
Charles is in Buckingham-paleis gebore as die eerste kleinkind van koning George VI en koningin Elizabeth. Hy het sy opvoeding aan die skole Cheam en Gordonstoun ontvang, wat albei ook deur sy vader bygewoon is. Nadat hy 'n BA-graad aan die Universiteit van Cambridge ontvang het, het Charles van 1971 tot 1976 in die Britse lugmag en vloot gedien.
In 1981 is hy getroud met lady Diana Spencer, by wie hy twee seuns het: prins William en prins Harry. In 1996 is die paartjie geskei ná buite-egtelike verhoudings deur albei partye, waaroor breedvoerig in die pers berig is. Diana is die volgende jaar in Parys in 'n motorongeluk dood. In 2005 is Charles getroud met sy minnares van 'n lang tyd, Camilla Parker Bowles.
As Prins van Wallis het Charles verskeie amptelike verpligtinge namens koningin Elizabeth II behartig. Hy het in 1976 die Prince's Trust gestig, wat die borge van sy welsynorgansasies is, en is die beskermheer, president of 'n lid van meer as 400 ander welsynorganisasies. Prins Charles se menings oor die rol van argitektuur in die gemeenskap en die bewaring van historiese geboue het wye aandag van Britse argitekte en ontwerpers ontlok. Hy is ook die skrywer of medeskrywer van 'n paar boeke.
As 'n selfverklaarde omgewingsbewuste het Charles hom in die openbaar uitgespreek oor sake soos organiese landbou en aardverwarming, wat hom pryse en lof van omgewingsgroepe in die sak gebring het.
Weens sy steun aan alternatiewe medisyne, onder meer homeopatie, was hy ook die onderwerp van kritiek.
Week 48
_(cropped).jpg)
Ceres, amptelik 1 Ceres (simbool: .svg){kind=small}
), is die kleinste dwergplaneet in ons Sonnestelsel. Dit is die enigste een in die asteroïdegordel en dus tussen die wentelbane van Mars en Jupiter. Sy naam is afgelei van Ceres, die Romeinse godin van groeiende plante, die oes en moederliefde.
Ceres is op 1 Januarie 1801 deur Guiseppe Piazzi in Sisilië ontdek. Met ’n deursnee van sowat 950 km is dit verreweg die grootste liggaam met die grootste massa in die asteroïdegordel; dit maak sowat ’n derde van die gordel se massa uit. Ceres is saamgestel uit rots en ys. Omdat dit die eerste asteroïde is wat ontdek is, is dit aanvanklik as ’n planeet beskou. Dit is egter in die 1850's as ’n asteroïde herklassifiseer nadat baie ander voorwerpe met soortgelyke wentelbane ontdek is.
In 2006 is dit weer herklassifiseer: dié keer as 'n dwergplaneet, die enigste een binne die wentelbaan van Neptunus, want met 'n deursnee van 940 km is dit die enigste asteroïde wat groot genoeg is om deur sy swaartekrag in hidrostatiese ewewig, en dus sferies, gehou te word. Weens sy skynbare magnitude van 6,7 tot 9,3 is dit selfs op sy helderste te dof om met die blote oog van die Aarde af te sien, behalwe in uiterse donkerte.
Die Dawn-ruimtetuig het bevind Ceres se oppervlak is 'n mengsel van waterys en gehidreerde minerale soos karbonate en klei. Swaartekragdata dui daarop dat Ceres gedeeltelik gedifferensieer is in 'n modderige ysrotskern en 'n minder digte maar sterker kors met 'n ysvolume van minstens 30%. Ceres se klein grootte beteken enige interne oseaan van vloeibare water wat hy eens kon gehad het, is waarskynlik nou gevries. Dit is egter nie heeltemal toegevries nie: Pekels vloei steeds deur die buitemantel en bereik die oppervlak, wat kriovulkane soos Ahuna Mons toelaat om te vorm teen 'n tempo van sowat een elke 50 miljoen jaar. Dit maak Ceres die naaste bekende kriovulkaniese liggaam aan die Son, en die pekels verskaf 'n potensiële habitat vir mikrobiese lewe.
In Januarie 2014 is emissies van waterdamp om Ceres bespeur, en dit het 'n verganklike, dun atmosfeer bekend as 'n eksosfeer geskep. Dit was onverwags, aangesien groot liggame in die asteroïdegordel gewoonlik nie waterdamp uitskei nie; dit is ’n kenmerk van komete.
Week 49
_in_the_Elizabeth_River,_off_Norfolk,_Virginia_(USA),_21_February_1944_(80-G-224596).jpg)
Die USS Franklin (CV/CVA/CVS-13, AVT-8), ook bekend as "Big Ben", was een van 24 Essex-klas vliegdekskepe wat gedurende die Tweede Wêreldoorlog vir die Amerikaanse Vloot gebou is. Dit is ook die vyfde skip van die Amerikaanse Vloot wat die naam gedra het. Die skip is in Januarie 1944 in diens gestel en het aan verskeie operasies in die Stille Oseaan deelgeneem. Daar is vier Battle Stars aan die skip toegeken. Die Franklin is ernstig deur 'n Japannese lugaanval beskadig in Maart 1945 en het 800 van sy bemanning verloor gedurende die aanval. Daarmee het die skip ook die titel verdien as die mees beskadigde skip wat die oorlog oorleef het. Rolprentmateriaal van die werklike aanval is in die 1949-rolprent Task Force, waarin die akteur Gary Cooper verskyn het, gebruik.
Ná die aanval het die Franklin na Amerika teruggekeer vir herstelwerk, maar het nie weer 'n rol in die Tweede Wêreldoorlog gespeel nie. Die skip is uit diens onttrek in 1947. Terwyl die skip in die Reserwevloot opgeneem was, is dit eers geklassifiseer as 'n aanvalsvliegdekskip (CVA), later as teenduikbootvliegdekskip (CVS) en later as 'n vliegtuigvervoerskip (AVT). Die skip is egter nooit gemoderniseer nie en het nooit weer aktiewe diens gedoen nie. Die USS Franklin en USS Bunker Hill (albei beskadig deur kamikaze-aanvalle) was die enigste twee Essex-klas vliegdekskepe wat nie weer diens gedoen het na die Tweede Wêreldoorlog nie. Die skip is in 1966 as skroot verkoop.
Week 50
Velociraptor ("vinnige gryper") is ’n genus teropode-dinosourusse wat sowat 75 tot 71 miljoen jaar gelede tydens die laaste deel van die Kryt-periode geleef het. Twee spesies word tans erken, hoewel ander al in die verlede in dié genus geplaas is. Die tipe-spesie is V. mongoliensis; fossiele daarvan is in Mongolië ontdek. ’n Tweede spesie, V. osmolskae, is in 2008 erken na aanleiding van skedelmateriaal wat in Binne-Mongolië, China, ontdek is.
Velociraptor was kleiner as ander dinosourusse in die familie Dromaeosauridae soos Deinonychus en Achillobator, maar hy het baie van dieselfde anatomiese eienskappe as hulle gehad. Hy was ’n tweevoetige, geveerde karnivoor met ’n lang stert en ’n lang, sekelvormige klou aan elke agterpoot. Laasgenoemde het hy waarskynlik gebruik om sy prooi mee vas te druk. Hy kan van ander Dromaeosauridae uitgeken word aan sy lang, lae skedel en bek wat na bo wys.
Velociraptor (algemeen verkort tot "raptor") is een van die dinosourus-genusse wat die bekendste is onder die publiek vanweë sy prominente rol in die rolprentreeks Jurassic Park. In die prente word hy anatomies verkeerd uitgebeeld: groter as wat hy werklik was en sonder vere. Velociraptor is ook baie bekend onder paleontoloë, met meer as ’n dosyn fossielskelette wat al beskryf is, die meeste van enige lid van Dromaeosauridae. Een voorbeeld wat veral bekend is, is die fossiel van ’n Velociraptor wat besig is om met ’n Protoceratops te baklei.
Week 51
Die Tongaanse nasionale rugbyspan (Engels: Tonga national rugby union team; Tongaans: timi feohi ʻakapulu fakafonua ʻa Tonga) is die nasionale rugbyspan wat Tonga in internasionale wedstryde (toetswedstryde) verteenwoordig. Rugby word in Tonga geadministreer deur die Tongaanse Rugbyunie (Tonga Rugby Union, TRU) wat in 1923 gestig is. Tonga word deur Wêreldrugby as ’n vlak twee-span erken. Die Tongaanse rugbyspan is tans (Desember 2022) 15de op Wêreldrugby se wêreldranglys gelys. Die span neem deel aan die jaarlikse Stille Oseaan Nasiesbeker, saam met Fidji, Japan, Kanada, Samoa en die Verenigde State. Tonga is ’n lid van die Stille Oseaan-eilande Rugbyalliansie (Engels: Pacific Islands Rugby Alliance; PIRA), saam met Fidji; Samoa was tot in 2009 ook ’n lid, maar hulle het hulself onttrek.
Tonga het in 1924 sy eerste internasionale wedstryd teen Fidji gespeel. Tonga, Fidji en Samoa speel gereeld teen mekaar in toernooie soos die Stille Oseaan-nasiesbeker (tot in 2005 Stille Oseaan-drienasies), waarin Tonga tot dusver een titel gewen het. Tonga se bynaam is ʻIkale Tahi (Tongaans vir: “seearend”) en hulle speel tradisioneel in rooi truie met wit broeke. Die Sipi Tau-oorlogsdans word voor elke toetswedstryd deur die Tongaanse span uitgevoer. Die oorlogsdans dateer uit die land se oorloë met naburige eilande.
Tonga het tot dusver vir agt van die nege rugbywêreldbekertoernooie gekwalifiseer en net die Rugbywêreldbeker 1991 in die destydse Vyfnasies misgeloop. Hul beste prestasie tot dusver was die derde plek in hulle poele in onderskeidelik 1995, 1999, 2007 en 2011.
Week 52
Charles Milles Manson (gebore Maddox; 12 November 1934 - 19 November 2017) was in die laat 1960's 'n Amerikaanse misdadiger en musikant wat die leier was van die Mansonbende, ook bekend as die Manson Family, 'n kultus wat in Kalifornië gebaseer was. Van die lede van die bende het in Julie en Augustus 1969 nege moorde op vier plekke gepleeg. In 1971 is Manson skuldig bevind aan moord en sameswering om moord te pleeg vir die dood van sewe mense, onder andere die aktrise Sharon Tate. Volgens die staat het Manson nooit regstreeks opdrag vir die moorde gegee nie, maar sy ideologie het as 'n openlike daad van sameswering gegeld.
Voor die moorde het Manson meer as die helfte van sy lewe in korrektiewe instellings deurgebring. Terwyl hy sy bende bymekaargemaak het, was Manson 'n sanger en liedjieskrywer aan die rand van die Los Angeles-musiekbedryf, hoofsaaklik danksy 'n toevallige verbintenis met Dennis Wilson van die Beach Boys, wat Manson aan die vervaardiger Terry Melcher voorgestel het.
In 1968 het die Beach Boys Manson se liedjie "Cease to Exist" opgeneem, hernoem tot "Never Learn Not to Love", maar sonder erkenning aan Manson. Manson het daarna probeer om 'n platekontrak deur Melcher te kry, maar was onsuksesvol.
Manson sou dikwels van die Beatles praat, insluitende hulle album met dieselfde naam van 1968. Volgens die Los Angeles-distriksprokureur Vincent Bugliosi het Manson gevoel hy word gelei deur sy vertolking van die Beatles se lirieke en het hy die naam "Helter Skelter" gebruik om 'n komende apokaliptiese rasseoorlog te beskryf. Tydens sy verhoor het Bugliosi geredeneer Manson wou 'n rasseoorlog begin, maar Manson en ander het dit ontken. Manson self het ontken dat hy enigiemand opdrag gegee het om te moor.
Manson se berugtheid was 'n embleem van waansin, geweld en die popkultuur wat deur die makabere beïnvloed is. Opnames van liedjies wat deur Manson geskryf en uitgevoer is, is kommersieel uitgereik; die eerste een was "Lie: The Love and Terror Cult" (1970). Nadat hy tronk toe is, is sommige van sy liedjies deur verskeie kunstenaars gesing. Hoewel hy aanvanklik in 1971 ter dood veroordeel is, is sy vonnis later tot lewenslank versag met die moontlikheid van parool.
Hy het sy vonnis in die Kaliforniese Staatsgevangenis, Corcoran, uitgedien en is laat in 2017 op 83-jarige leeftyd oorlede.