Sement
Sement is 'n bindstof wat in die konstruksiebedryf gebruik word. Nadat dit geset, verhard en aan ander materiaal geheg het, bind dit hulle saam. Sement word selde alleen gebruik, maar word gebruik om sand en gruis saam te bind.
Sement word met fyn aggregaat gemeng om 'n breimengsel (algemeen "dagha" genoem) te vorm vir messelwerk, of met sand en gruis/klip om beton te lewer.
Die sement wat gebruik word in konstruksie is gewoonlik anorganies, dikwels gebaseer op kalk of kaliumsilikaat, en kan gekenmerk word as óf hidroulies of nie-hidroulies, na gelang van die vermoë van die sement om te set in die teenwoordigheid van water.
Nie-hidrouliese sement sal nie in nat toestande of onderwater set nie; eerder, dit set as dit droog word en reageer met koolstofdioksied in die lug. Dit is bestand teen die aanval deur chemikalieë nadat dit verhard het.
Hidrouliese sement (bv. Portlandsement) set en bind as gevolg van 'n chemiese reaksie tussen die droë bestanddele en water. Die chemiese reaksie lewer mineraalkoolhidrate wat nie baie wateroplosbaar is nie, en so baie duursaam is in die teenwoordigheid van water, en ook veilig teen chemiese aanval. Die chemiese proses vir hidrouliese sement is deur die antieke Romeine uitgevind wat kalk (kalsiumoksied) by vulkaniese as gevoeg het.
Dit is vir die eerste keer vervaardig deur Joseph Aspdin, wat die patent in 1824 verkry het. Hy het die sement genoem na die eiland Portland, van waar hy kalksteen as grondstof gekry het. Portlandsement bestaan hoofsaaklik uit kalsiumsilikate met enkele yster- en aluminiumverbindings en is vry van veral koolsuurgas.
Kalksteen, gips, klei of leisteen kan as grondstof vir sement gebruik word. Die vermenging van die grondstowwe waaruit sement vervaardig word, kan volgens 'n nat of 'n droë proses geskied. By die nat proses word al die bestanddele in water gegooi om 'n pasta te vorm wat dan verder verwerk word.
By die droë proses word die bestanddele in poeiervorm gemeng en daarna met water besproei, waardeur sementkorrels gevorm word. By albei prosesse word 'n homogene mengsel verkry wat in die oond verder verwerk kan word. Sementoonde bestaan hoofsaaklik uit massiewe, roterende silinders wat teen 'n effense helling lê. Die metaalsilinders word met vuurvaste stene uitgelê om die metaal te beskerm aangesien die oonde temperature van tot 1 400 °C bereik.
'n Oond kan tot 300 m lank wees en 'n deursnee van tot 6 m hê. Die grondstofmengsel word by die hoogliggende punt van die oond ingevoer terwyl die verhitting van die oond by die laagliggende punt plaasvind. As brandstof kan olie, steenkool (poeierkool) of gas gebruik word.
Die oond draai stadig om sy as, waardeur die mengsel geleidelik na die onderste punt van die oond beweeg. In die proses word die mengsel verhit en die water verdamp. Uiteindelik smelt die mengsel en vorm min of meer ronde balle wat as sementklinkers bekend staan. Die eindproduk verlaat dan die oond as klinkers wat reeds die gewenste sementeienskappe het.
Die klinkers word in 'n maal- en breekmasjien verpoeier tot 'n grootte van ongeveer 90 m (m= mikrometer=0,001 mm). Met die poeier kan 'n vinnige reaksie met water verkry word om die sement te laat bind.
Soorte
[wysig | wysig bron]OPC ("ordinary portland cement") of gewone sement word uit kalksteen- en gipsklinkers vervaardig en vir algemene bouwerk gebruik.
RHC ("rapid hardening cement") of snelhardsement word uit OPC-klinkers vervaardig maar baie fyner gemaal, waardeur dit vinniger in water reageer. Dit word byvoorbeeld vir beton gebruik.
PBFC ("portland blast-furnace cement") of hoogoondsement bestaan uit OPC en hoogoondslak. Dit het 'n redelike ysterinhoud en reageer stadiger met water as die ander sement, hoewel dit heelwat goedkoper is.
Aluminiumsement word uit bauxiet vervaardig en is 'n sneldroënde sement. Dit het 'n hoë aluminiuminhoud en 'n lae silikaatinhoud en is redelik duur. Dit word veral by die bou van damme en brûe gebruik.
Lees ook
[wysig | wysig bron]- De Hoek, 'n sementfabriek.
Bronnelys
[wysig | wysig bron]- Halstead, S.: 150 years of Portland cement. In: Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 26, nr. 3, Maart 1975
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409664, volume 25, bl. 76, 77
