«Միհրականություն»–ի խմբագրումների տարբերություն
No edit summary |
No edit summary |
||
| Տող 28. | Տող 28. | ||
Հռոմեական միտրաիզմի հետևորդները այս ուսմունք մուտք գործելու համար պետք է յոթ աստիճաններից բաղկացած մի ամբողջ հատուկ ծիսական փորձություններ հաղթահարեին: Այդ ծիսակարգեր քարանձավներում կամ ստորերկրյա և քարանձավանման տաճարներում՝ Միթրայումներում (Միթրայի տաճարներում) էին անցկացվում:<ref>{{Cite book|title=ورمازرن، مارتین، آیین میترا،|last=|first=|publisher=چشمه|year=۱۳۸۳|isbn=|location=|pages=}}</ref> |
Հռոմեական միտրաիզմի հետևորդները այս ուսմունք մուտք գործելու համար պետք է յոթ աստիճաններից բաղկացած մի ամբողջ հատուկ ծիսական փորձություններ հաղթահարեին: Այդ ծիսակարգեր քարանձավներում կամ ստորերկրյա և քարանձավանման տաճարներում՝ Միթրայումներում (Միթրայի տաճարներում) էին անցկացվում:<ref>{{Cite book|title=ورمازرن، مارتین، آیین میترا،|last=|first=|publisher=چشمه|year=۱۳۸۳|isbn=|location=|pages=}}</ref> |
||
Միթրասը սովորաբար պատկերվում է ցլին զոհաբերող տղամարդու տեսքով և այդ պատկերներում նրան այլ մարդիկ և կենդանիներ էլ են ուղեկցում: Այս խորհրդանիշների ամբողջությունն աստղագիտության տեսանկյունից վերագրվել է երկնային մարմիններին, համաստեղությունների նշաններին և ստացել համաստեղային ցլամարտ և ցեղասպանություն անվանումը: |
Միթրասը սովորաբար պատկերվում է ցլին զոհաբերող տղամարդու տեսքով և այդ պատկերներում նրան այլ մարդիկ և կենդանիներ էլ են ուղեկցում: Այս խորհրդանիշների ամբողջությունն աստղագիտության տեսանկյունից վերագրվել է երկնային մարմիններին, համաստեղությունների նշաններին և ստացել համաստեղային ցլամարտ և ցեղասպանություն անվանումը:<ref>{{Cite book|title=Textes et monuments figures relatifts aux myesteres de Mithra,2 Vol.|last=F. cumont,|first=|publisher=Brussels: H Lamertin,|year=1896-1899|isbn=|location=|pages=}}</ref> |
||
Հռոմի կայսր Կոնստանտինի կողմից մ.թ.ա 4-րդ հարյուրամյակի սկզբին քրիստոնեության ընդունումից հետո, այս կրոնը բոլոր այլ հեթանոսական կրոնների նման վերացավ, սակայն այնքան խոր արմատներ ուներ, որ բավականին մեծ և նշանակալի ազդեցություն և հետք թողեց քրիստոնեության վրա:<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Roman-religion|title=religion :: Introduction of Christianity and Mithraism. In Encyclopædia Britannica.|last=|first=|date=Retrieved December 12, 2008, from|website=Encyclopædia Britannica Online|publisher=|accessdate=}}</ref> |
Հռոմի կայսր Կոնստանտինի կողմից մ.թ.ա 4-րդ հարյուրամյակի սկզբին քրիստոնեության ընդունումից հետո, այս կրոնը բոլոր այլ հեթանոսական կրոնների նման վերացավ, սակայն այնքան խոր արմատներ ուներ, որ բավականին մեծ և նշանակալի ազդեցություն և հետք թողեց քրիստոնեության վրա:<ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/topic/Roman-religion|title=religion :: Introduction of Christianity and Mithraism. In Encyclopædia Britannica.|last=|first=|date=Retrieved December 12, 2008, from|website=Encyclopædia Britannica Online|publisher=|accessdate=}}</ref> |
||
<br /> |
<br /> |
||
== '''Միհրապաշտության պատմությունը''' == |
|||
'''Նախքան զրադաշտականությունը''' |
|||
<br />Հնագույն շրջանի մարգարե՝ Զրադաշտից առաջ (մ.թ.ա. առնվազն 6 դար կամ ավելի վաղ) իրանցիները բազմաստվածություն են ունեցել և Միթրան նրանց ամենամեծ, սիրելի և ամենաթանկ աստվածն է համարվել: Նա ուխտի, պայմանի և փոխադարձ նվիրվածության աստվածն էր: |
|||
Մ.թ.ա 15-րդ դարին պատկանող սեպագիր սալիկի վրա գրված Միտաննի հուրրիական թագավորության և խեթական թագավորության միջև կնքված պայմանագիր է հայտնաբերվել, որում Միթրայի անունով երդում կա հիշատակված: |
|||
== Օգտագործված աղբյուրների և գրականության ցանկ == |
== Օգտագործված աղբյուրների և գրականության ցանկ == |
||
| Տող 42. | Տող 49. | ||
R. Beck, Cautes and Cautopated: Some Astronomical Consideration, JMS 2,, 1977. P 7 |
R. Beck, Cautes and Cautopated: Some Astronomical Consideration, JMS 2,, 1977. P 7 |
||
F. cumont, Textes et monuments figures relatifts aux myesteres de Mithra,2 Vol. Brussels: H Lamertin, 1896-1899 |
|||
07:45, 28 հունվարի 2019-ի տարբերակ
Միհր աստծո մասին առաջին հիշատակությանը հանդիպում ենք Հերոդոտի մոտ, ով հին ժողովուրդների պաշտամունքի մասին խոսելիս Միթրային հիշատակում է իբրև ֆարսիների (իրանցիների) աստված. «Ասորիները երկրպագում էին Աֆրոդիտեին՝ Միլիթոյին, արաբները՝ Ալիլամին, իսկ ֆարսիները՝ Միթրային»:[1]
Հին Իրանում, զրադաշտականության ծագումից առնվազն չորս հազար տարի առաջ, միհրականությունը կամ Միհրի պաշտանմունքը (Միտրաիզմը) մեծ տարածում է ունեցել, որը իր ընդգրկուն ծավալներով շարունակել է գոյատևել մինչև մ.թ.ա. չորրորդ դարի 600-ական թվականները:
Պարթևների (Իրանի արշակունիների) օրոք Միհրի պաշտանմունքը (միտրաիզմը) այնպիսի ընդգրկուն տարածում է գտնում, որ դուրս գալով Իրանի սահմաններից տարածվում է այդ ժամանակաշրջանի ողջ Եվրոպայով մեկ, ընդհուպ մինչև Հռոմ, ներթափանցելով պատմական մի տևական ժամանակահատված՝ վերածվում է Հռոմի մեծ կայսրության պաշտոնական կրոնի:
Միհրականությունը հիմնված էր Միհր դիցի (արևի աստծո) «Միթրայի» պաշտամունքի վրա: Միհրը՝ սիրո, բարության, գութի, ուխտի ու պայմանի աստվածն էր համարվում: Հենց այս է պատճառը, որ միհրականության հետևորդների մոտ ուխտի և պայմանի դրժումը ամենամեծ մեղքն էր համարվում: Ըստ միտրաիզմին առնչվող դիցաբանության և առասպելների, Միթրան (Միհրը) ծնվում է Կույս Անհաիթայից (հայ դիցաբանության մեջ՝ Անահիտ), ով ջրերի աստվածուհին էր:[2]
Զրադաշտը հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ իրանի ժողովուրդը մեծ հարգանք և հոգևոր կապվածություն է տածում միհրականություն հանդեպ, ոչ միայն դեմ դուրս չեկավ այդ պաշտանմունքին, այլ մտցրեց այն իր կրոնի մեջ, մի տարբերությամբ, որ զրադաշտականության մեջ Միթրան իր գլխավոր աստծո տեղը զիճեց Ահուրամազդային (հայ դիցաբանության մեջ՝ Արմազդ) և զրադաշտականության տարածումով՝ Ահուրամազդան դառնալով գլխավոր աստված զբաղեցրեց Միթրայի տեղը:
Սակայն միտրաիզմի հավատարիմ հետևորդները ինչպես Իրանում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս երբեք չհաշտվեցին այդ մտքի հետ և չընդունեցին այս փոփոխությունը և նրանց համար Միթրան շարունակեց մնալ գլխավոր և միակ Աստված[3]:
Միթրայի սիմվոլը արևն է, և հենց այդ պատճառով, ոմանք Միթրայի հետևորդներին արևապաշտներ են անվանում, հարց, որը ըստ որոշ ուսումնասիրողների անվիճելի է, հարյուր տոկոսանոց սխալ է համարվում: Մինչդեռ, դեռևս Ստրաբոնը ասում է. «Ֆարսիները Հելիոսին են կոչում Միթրա, այսինքն՝ արև»[4]
Կեռ կոտրված թևերով խաչը ևս այս ուսմունքի հետևորդների նշանն է համարվում, որը հայտնի է իբրև Միթրայի կառք:
Միհրապաշտներն ամենօր լուսաբացին կանգնում էին արևի առջև, և խոստովանելով իրենց նախորդ օրվա գործած մեղքերը, Միթրայից մեղքերի թողություն էին խնդրում:
Միհրականության մեջ ոչ ոք իրավունք չուներ սպանել կամ վիրավորել ու որևէ նեղություն կամ վնաս պատճառեր նրանց, ովքեր միտրաիզմի հետևորդ չէին հանդիսանում և պատմությամ որևէ ժամանակահատվածում չեք հանդիպի տեղեկություն այն մասին որ այս ուսմունքի հետևորդներն իրենց կրոնի համար, այլ կրոնի հետևորդներին սպանած լինեն:
Միթրան և ցուլը (եզը) կամ Միթրայի ցլամարտը և ցլասպանության ծեսը
Միթրայի ցլամարտը և ցլասպանության ծեսը անգամ ըստ աստղագիտության ունի իր գիտական բացատրությունը՝ աստղագիտության արևը ընթանալով տարբեր համստեղություններում ամռան կեսին հասնում է ցլի համաստեղության մեջտեղում, իսկ դիցաբանության մեջ Միթրան ցլին մեջտեղից կիսում է:[5]
Միհրապաշտությունը կամ միհրականությունը մի ուսմունք էր, որը հիմնված էր «Միթրայի» (միջին պարսկերենով «Մեհր») պաշտութան վրա: Միթրան հնագույն իրանական արդարադատության, պայմանի, ուխտի և ռազմի ու պատերազմի աստվածն է, որի պաշտամունքը հիմնվել է Զրադաշտի ուսմունքի տարածման ժամանակշրջանից առաջ:[6]
Որոշ փոփոխությունների ենթարկվելով այս ուսմունքը հետագայում գաղտնիքներով և ծածակագրերով ուսմունքի տեսքով մ.թ.ա. 2-3-րդ դարերի ընթացքում, լայն տարածում գտավ և հաստատվեց Հռոմեական կայսրությունում. հռոմեական կայսրության տիրապետության տակ գտնվող բոլոր շրջաններում, Եվրոպայի հիմնական տարածքներում Հյուսիսային Աֆրիկայում և Միացյալ Թագավորությունում, որի գլխավոր աստվածն էր Միթրասը (Միթրայի հունական համարժեքը): Հին հռոմեացիները այս ուսմունքը հիշատակում էին «Միթրասի գաղտնիքները» կամ «Փարսերի(ֆարսերի) գաղտնիքները» անվամբ, սակայն այսօր ուսումնասիրողները այն անվանում են միթրաիզմ:[7]
Հռոմեական միտրաիզմի հետևորդները այս ուսմունք մուտք գործելու համար պետք է յոթ աստիճաններից բաղկացած մի ամբողջ հատուկ ծիսական փորձություններ հաղթահարեին: Այդ ծիսակարգեր քարանձավներում կամ ստորերկրյա և քարանձավանման տաճարներում՝ Միթրայումներում (Միթրայի տաճարներում) էին անցկացվում:[8]
Միթրասը սովորաբար պատկերվում է ցլին զոհաբերող տղամարդու տեսքով և այդ պատկերներում նրան այլ մարդիկ և կենդանիներ էլ են ուղեկցում: Այս խորհրդանիշների ամբողջությունն աստղագիտության տեսանկյունից վերագրվել է երկնային մարմիններին, համաստեղությունների նշաններին և ստացել համաստեղային ցլամարտ և ցեղասպանություն անվանումը:[9]
Հռոմի կայսր Կոնստանտինի կողմից մ.թ.ա 4-րդ հարյուրամյակի սկզբին քրիստոնեության ընդունումից հետո, այս կրոնը բոլոր այլ հեթանոսական կրոնների նման վերացավ, սակայն այնքան խոր արմատներ ուներ, որ բավականին մեծ և նշանակալի ազդեցություն և հետք թողեց քրիստոնեության վրա:[10]
Միհրապաշտության պատմությունը
Նախքան զրադաշտականությունը
Հնագույն շրջանի մարգարե՝ Զրադաշտից առաջ (մ.թ.ա. առնվազն 6 դար կամ ավելի վաղ) իրանցիները բազմաստվածություն են ունեցել և Միթրան նրանց ամենամեծ, սիրելի և ամենաթանկ աստվածն է համարվել: Նա ուխտի, պայմանի և փոխադարձ նվիրվածության աստվածն էր:
Մ.թ.ա 15-րդ դարին պատկանող սեպագիր սալիկի վրա գրված Միտաննի հուրրիական թագավորության և խեթական թագավորության միջև կնքված պայմանագիր է հայտնաբերվել, որում Միթրայի անունով երդում կա հիշատակված:
Օգտագործված աղբյուրների և գրականության ցանկ
ورمازرن، مارتین، آیین میترا، چشم۱۳۸۳
نقش خورشید و مهر در اساطیر هند و ایران پیر بایار، ژان. رمز پردازی آتش. ترجمه جلال ستاری. تهران، نشر مرکز، ۱۳۷۶، ص ۱۰۴–۱۰۳.
R. Beck, Cautes and Cautopated: Some Astronomical Consideration, JMS 2,, 1977. P 7
F. cumont, Textes et monuments figures relatifts aux myesteres de Mithra,2 Vol. Brussels: H Lamertin, 1896-1899
- ↑ Геродот., пер. Г. А. Стратановског. История I. էջեր 131, .
{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link) - ↑ Mithraism. In Encyclopædia Britannica. Retrieved June 28, 2008, from Encyclopædia Britannica Online.
- ↑ «Roger Beck, "Mithraism," Encyclopædia Iranica, online edition, 2013, available at». ed on 19 December 2013).
- ↑ Страбон. . География XV 3, 13. էջեր (с.732).
- ↑ Beck (1977). Cautes and Cautopated: Some Astronomical Consideration, JMS 2. JMS 2. էջեր P 7.
- ↑ ژان. رمز پردازی آتش., ترجمه جلال ستاری. (۱۳۷۶). نقش خورشید و مهر در اساطیر هند و ایران پیر بایار، . تهران، نشر مرکز. էջեր ص ۱۰۴–۱۰۳.
- ↑ «Roger Beck, "Mithraism," Encyclopædia Iranica, online edition, 2013, available at». Encyclopædia Iranica, online. ed on 19 December 2013).
- ↑ ورمازرن، مارتین، آیین میترا،. چشمه. ۱۳۸۳.
- ↑ F. cumont, (1896-1899). Textes et monuments figures relatifts aux myesteres de Mithra,2 Vol. Brussels: H Lamertin,.
{{cite book}}: CS1 սպաս․ հավելյալ կետադրություն (link) - ↑ «religion :: Introduction of Christianity and Mithraism. In Encyclopædia Britannica». Encyclopædia Britannica Online. Retrieved December 12, 2008, from.